№ара№алпа№ М!Млекетлик университети

10-tema

Islep shıg`arıw teoriyası

     Miynettin’   bo’liniwi  jag’dayinda  tovarlardi  tutiniw - o’ndiristen  ajiralg’an

formada  boladi (qariydar - tutiniw-shi ha’m satiwshi - o’ndiriwshi).  Ha’r  bir

ekonomikaliq sub`ekt bir waqitta ha’m tutiniwshi ha’m o’ndiriwshi bolip,

almasiwdin’ ma’nisi - qa’legen ekonomikaliq sub`ekt bazardan basqa ekono-mikaliq

sub`ekt ta’repinen islep shig’arilg’an tovarlardi o’zinin’ talabin qanaatlandiriw ushin

aliwi mu’mkin.

   

Sonin’  ushin  qariydar-tutiniwshinin’  minez  qulqin  u’yre-niwden  satiwshinin’

minez-qulqin u’yreniwge o’temiz. Mikroeko-nomikada o’ndiristen qandayda bir

paydali o’nim ha’m xizmet-lerdi aliw ushin resurslardi o’nimli paydalaniw

ka’rxanalarda (ôèðìà) a’melge asiriladi.

    Ka’rxanalardi ekonomikaliq basqariwda o’ndiris teoriyasi orayliq orindi iyeleydi.

Ka’rxanalar, firmalar o’ndiris pro-cesssinde ko’p mashqalalardi sheshiwi kerek.

Ma’selen, ka’rxananin’ texnikaliq ta’miyinleniwi, miynet resurslarinin’ ha’zir ha’m

keleshektegi mug’dari, qurami (ha’r qiyli da’wirler ushin), o’nimnin’ tu’rleri,

o’ndiris shig’inlari, olardin’ waqit boyinsha o’zgerisi, o’ndiris texnologiyasi,

o’ndirislik faktorlardi satip aliw, bulardin’ o’zgerisi, o’çèíå òu’ñåð áàhani

to’menletiw jollari, o’ndiristi ken’eytiw ma’seleleri, ka’rxananin’ paydasin

maksimum-lastiriw rezervlerin izlew ha’m t.b.

   

Firmalar  o’ndiris  processinde  o’ndirislik  faktorlardan  (ki-riwshi  faktorlar)

paydalanadi  ha’m texnologiyaliq processlerden son’ o’nim (shig’iwshi, juwmaq

faktor) islep shig’ariladi.

---

28

      Kiriwshi faktorlar                      Shig’iwshi juwmaq

  X

1

                          Texnologiyaliq         faktor (Q).

  X

2

ïðîöåññ

X

q

Bul faktorlar arasindag’i baylanis Q=f( x

1

,  x

2

,... x

n

) o’ndirislik funkciyasi arqali

an’latiladi.

   O’ndirislik faktorlar to’mendegi toparlarg’a bo’linedi. Miynet, materiallar, kapital.

Bulardin’ ha’r biri kishi toparlardan tura-di. Miynet kvalifikaciyali ha’m

kvalifikaciyali emes bolip, materiallarg’a firmalar ta’repinen satip alinip, qayta

isleniw na’tiyjesinde tayar o’nimge aylanatug’in buyimlar kiredi; kapital- imaratlar,

u’skeneler, qurilmalar, tovar materialliq bayliqlar-dan turadi.

     

O’ndirislik  funkciya  (Q)  o’ndirislik  faktorlardin’  (X

1,

X

2

 ...X

n

) ha’r qiyli

mug’darlarinin’ o’z-ara birigiwi na’tiyjesinde alinatug’in o’nimnin’ maksimal`

mug’darin ko’rsetedi.