Microsoft Word Qasimov-ias docx
İnformasiya tələbatının tematik profilinin
Yüklə 1,74 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
3.7. İnformasiya tələbatının tematik profilinin
müəyyən edilməsi Tutaq ki, = , , … , – məlumatların (ehtiyatların), mövzu sahələrinin tematik profillərini müəyyən edən əlamətlər (terminlər, açar sözlər) çoxluğudur. Onda fəa- liyyət sahəsinin tematik profilini (mövzu sahəsini) çoxlu- ğunun elementləri vasitəsilə aşağıdakı kimi təsvir etmək olar: ⟹ = , ∈ , = 1, , = 1, . (3.3) Burada : → 0,1 – termininin çoxluğu- na mənsubiyyət funksiyası olub, termininin mövzu sahəsinin profilinə aid olması dərəcəsini müəyyən edir. Mənsubiyyət funksiyasına qiymətlər mövzu sahələrinin profilləri müəyyən edilərkən qabaqcadan verilir. Analoji qaydada, subyektinin informasiya tələbatını da T çoxluğunun elementləri ilə aşağıdakı kimi təsvir etmək olar: ⟹ = , ∈ , = 1, , = 1, . (3.4) Burada : → 0,1 – termininin subyektinin informasiya tələbatının profilini təsvir edən çoxluğuna mənsubiyyət funksiyası olub, termininin subyektinin 113 informasiya tələbatının profili üçün vaciblik dərəcəsini göstərir. Onun qiyməti subyekt tərəfindən daxil edilə və ya ekspert qiymətləndirilməsi yolu ilə müəyyən edilə bilər. çoxluğu subyekt tərəfindən daxil edilmiş açar sözlərə, onun funksional vəzifəsinin və həll etdiyi məsələlərini mövzu sahələrinin, onun haqqında doldurulmuş anketlərdə göstə- rilən maraq dairəsinin təhlilinə əsasən formalaşdırılır. Qeyd olunanlara əsasən, subyektinin informasiya tələbatının məzmununu , = 1, mövzu sahələrinin profillərinə yaxınlıq dərəcələrini tapmaqla müəyyən etmək olar. Bunun üçün əvvəlcə, ayrı-ayrı , = 1, terminlərinə münasibətdə hər bir , = 1, və , = 1, cütləri üçün onların relevantlıq dərəcələri hesablanır. Bu məqsədlə və çoxluqlarının kəsişməsini tapmaq lazımdır: ∩ , = 1, , = 1, . (3.5) Başqa sözlə, = × , = 1, , = 1, , = 1, . (3.6) Qeyd olunmalıdır ki, funksiyasının ayrı-ayrı terminlər üçün qiymətlərinə görə informasiya tələbatının məzmunu ilə mövzu sahəsinin profili arasındakı rele- vantlıq dərəcələri haqqında fikir söyləmək çətindir. Belə ki, informasiya tələbatları və mövzu sahələrinin profilləri üçün ayrı-ayrı terminlərin vaciblik dərəcələri (əhəmiy- yəti) fərqli olur. Yalnız bütün terminlərin vaciblik dərəcə- ləri və bu dərəcələr arasındakı fərqlər nəzərə alınmaqla informasiya tələbatlarının və mövzu sahələrinin profilləri 114 arasında ümumi orta relevantlıq dərəcəsini müəyyənləş- dirmək mümkündür. Bu məqsədlə , = 1, mövzu sahəsi üçün , = 1, terminlərinin hər bir cütü arasında , ′ qeyri- səlis üstünlük münasibətləri , ′ : × → 0,1 müəyyən edilir. Onun qiymətləri termininin ′ termi- nindən nə dərəcədə üstün olduğunu göstərir və terminlə- rin mövzu sahələri üçün çəki əmsallarına əsasən aşağıdakı kimi hesablanır: , ′ = = 1 − ′ − , əgər < ′ 1, əks halda. (3.7) Qeyd olunanlar, eləcə də bütün terminlər və onlar ara- sındakı qeyri-səlis üstünlük münasibətləri nəzərə alın- maqla informasiya tələbatlarının məzmununun mövzu sa- hələrinin profillərinə relevantlıq dərəcələrini aşağıdakı ki- mi müəyyən etmək olar: IT = max max ′ min μ t , μ t ′ , λ t , t ′ , j = 1, n, = 1, . (3.8) Burada ≠ . funksiyasının alınan qiymət- ləri S subyektinin informasiya tələbatının P mövzu sahə- sinin profilinə yaxınlıq dərəcəsini göstərir. Beləliklə, subyektinin informasiya tələbatının profili hər hansı çox kiçik > 0 sərhəd qiyməti üçün > şərtini ödəyən bütün mövzu sahələrinin profillərinə relevant qəbul oluna bilər. |