gapning aktual bo‘laklari muammosiga
to‘xtalmoqchimiz. V.Matezius gapning aktual bo‘laklarga bo‘linishi nazariyasini
o‘zining “ О так называемом актуальном членении предложения ”
hamda “Основная функция порядка слов в чешском языке”
1
.
Gapning actual bo‘laklari nazariyasi jumlaning muayyan nutq muhitiga
munosabati muammosiga asoslanib unda asosiy urg‘u jumlaning asosini tashkil
etuvchi hamda xabarning yadrosini belgilovchi unsurlarga qaratiladi. Bu
jihatdan gapning aktual bo‘laklari yosh grammatikachilarning psixologik
sub’ekt va psixologik predikat deb nomlangan tushunchalari bilan juda yaqin
turadi. Chunki gapning aktual bo‘laklari ikkiga bo‘linib, ularning birini Vilen
Matezius gapning boshlanish nuqtasi yoki “asos” (основа) deb, ikkinchisini esa
“yadro” deb nomlaydi. Bu o‘rinda asos deganda nutq muhiti qurshovida
tinglovchiga ham, so‘zlovchiga ham ma’lum bo‘lgan gap unsuri, yadro deganda
esa so‘zlovchi asos deb nomlanayotgan ana shu unsur haqida ma’lumot
beradigan va jumla orqali ifodalanayotgan xabarning yadrosini tashkil etuvchi
unsur tushuniladi. Xabarning yadrosini psixologik predikat bilan, asosini esa
Dostları ilə paylaş: |