Mavzu: Organik kimyo predmeti. Organik birikmalarning tuzilishi, izomeriyasi, kimyoviy bog`lar. Reja

Organik birikmani xalqaro o’rinbosarli 

nomenklatura bo’yicha nomlash 

PREFIKS  

(old qo’shimchalar) 

uglevodorod 

radikallarining uoki 

kichik funksional 

guruhlar nomi 

SUFFIKS  

(nom ohiriga 

qo’shiladigan  

qo’shimchalar) 

asosiy zanjir nomi, siklik 

birikmalar uchun sikl nomi 

+ 

+ 

BOSHLANG’ICH 

STRUKTURA 

(o’zak) 

faqat katta xarakteristik 

guruh nomi yoki karrali 

bog’lar

 

---

 

 

 

Organik  birikmalar  radikal-funksional  nomenklatura  bo’yicha  хam  nomlanadi.  Bunda 

funksional guruh mansub bo’lgan sinfning nomi asos qilib olinadi. Avval radikal nomi, keyin sinfning 

nomi aytiladi. 

 

Agar organik birikmada bir necha funksional guruhlar bo’lsa, nomlashda ulardan kattasining 

sinfini nomi asos qilib olinadi. Qolgan funksional guruhlarga grek alfavitining harflari quyiladi. 

 

Radikal-funksional  nomenklaturaning  imkoniyatlari  хalqaro  o’rinbosarli  nomenklaturaga 

nisbatan  kamroq.  Bu  nomenklaturadan  asosan  eng  oddiy  mono-  va  bifunksional  birikmalarni 

nomlashda foydalaniladi. Uglevodorodlarning galogen hosilalari, spirtlar, oddiy efirlar, ketonlar va 

aminlar ushbu nomenklatura bo’yicha nomlanadi. 

Radikal – bir  yoki bir necha vodorod atomi chiqarilishi natijasida hosil bo’lgan uglevodorod 

molekulalarining  qoldig’idir.  Radikaldagi  erkin  valentligi  chiziq  bilan  belgilanadi.  Erkin  valentlik 

soniga ko’ra bir, ikki va uch valentli radikallar mavjud: 

 

Uglerod  atomi  (birlamchi,  ikkilamchi,  uchlamchi)  erkin  valentligiga  qarab,  radikallar 

birlamchi, ikkilamchi, uchlamchilarga ajratiladi. 

Birlamchi  uglerod  atomiga  bevosita  bitta  uglerod  atomi  bog’langan,  ikkilamchiga  –  ikkita, 

uchlamchiga – uchta: