1-шова (М-01 шакл)
Makkajo‘xori va bug‘doy urug‘larini Fuzarium zamburug‘lari sun’iy
Yüklə 1,06 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Jami
- Jami: 72/12 55/10 47/8 Bug‘doy (bobur)
- Jami: 79/14 74/13 71/12
- 3.3-rasm. Tadqiqot ob’ektlarining antogonistik faolligini o‘rganish
- Poliz ekini
|
Makkajo‘xori va bug‘doy urug‘larini Fuzarium zamburug‘lari sun’iy
zararlab laboratoriya sharoitida o‘stirilgan maysalarning unuvchanligiga ta’siri (sm) Makkajo‘xori № Kontrol (suv) 1-obrazets (Fuz Sol) 2-obrazets (Fuz Oxs) 1 12,5 13,0 11,9
2 16,5
14,3 12,3
3 17,5
12,8 8,0
4 12,0
12,8 9,5
5 15,0
11,9 13,9
6 16
15,0 -
90/15 80/14 56/10 Bug‘doy (chillaki) 1 10,1 12,9 - 2 11,4 10,0
3,5 3 10,5 12,4 9,5
4 11,5
10,0 10,2
5 11,0
8,9 12,4
6 16,7
- 10,5
Jami: 72/12 55/10 47/8 Bug‘doy (bobur) 1 14,5 14,0 13,1
2 13,5
13,2 11,6
3 9,7
11,0 4,0
4 9,0
13,0 10,4
5 16,0
11,9 15,5
6 15,5
10,0 15,5
Jami: 79/14 74/13 71/12
38
Bacillus thuringiensis bakteriyasi delta-endotoksinlarining antibiotik ta’siri fitopatogen zamburug‘lardan Rhizoctonia, Phytophtora, Fuzarium, Bipolaris va Alternaria avlodlari ustida bir qator tadqiqotchilar tomonidan kuzatishlar olib borildi. Ularning xulosa
qilishicha delta-endotoksinlar fitopatogen zamburug‘larning kultural belgilarning o‘zgarishiga, o‘sish chizig‘ini to‘xtatib qo‘yishi, koloniyalarning havo qismini o‘sishini bartaraf qilish va boshqa foydali jihatlari bilan faolligi ma’lum bo‘ldi. Mualliflarning ta’kidlashicha hozirgi vaqtda fitopatogen mikroorganizmlar bilan kurashishning ekologik xavfsiz usullari etarli darajada emas. BT delta- endotoksinlari fitopatogen mikroorganizmlarni bartaraf qilishning biologik omili sifatida eng istiqbolli sohalardan biri hisoblanadi [ Kamenek, 2000].
A). 1 2 3
B). 1 2 3 3.3-rasm. Tadqiqot ob’ektlarining antogonistik faolligini o‘rganish A- 3 sutkalik, B-7 sutkalik natija. (1-shtamm №12, 2-kontrol, 3-shtamm № 05)
Olib borilgan tadqiqotlar natijasida birinchi marotaba Bacillus thuringiensis var.thuringiensis entomopatogen bakteriyasi shtammlarining Fusarium solani turiga nisbatan antogonistik xususiyati mavjudligi aniqlandi. SHuningdek, 115
39
ta kolleksion shtammlardan 2 tasi (№ 05, № 12) faol biologik produtsent sifatida qayd etildi. Ushbu tadqiqot ishi natijasida o‘ta zararli mikroorganizm sifatida qayd etilgan Fusarium Oxsisuporium turiga mansub fitopatogen zamburug‘lar keltirib chiqaradigan kasalliklarga qarshi kurashishda Bacillus thuringiensis entomopatogen bakteriyasi asosida kurashish imkoniyatlaridan foydalanishni tavsiya etamiz. Kelgusida Bacillus thuringiensis entomopatogen bakteriyasi asosida fitopatogen organizmlar qarshi biopreparatlar tayyorlashning ilmiy-amaliy asoslarini ishlab chiqish, qishloq xo‘jaligida foydalaniladigan kimyoviy pestitsidlar miqdorini kamaytirish va ekologik toza maxsulotlar etishtirishda asosiy omil bo‘lib xizmat qiladi. Bacillus thuringiensis bakteriyasi oqsilli kristallar ( δ-endotoksinlar) sintez qiladigan noyob mikroorganizmlar guruhi hisoblanadi. Ilmiy adabiyotlardagi ma’lumotlarga ko‘ra spora hosil qiluvchi Bacillus thuringiensis bakteriyasi imkoniyatlaridan o‘simliklarni kompleks himoya qilishning istiqbolli vositalari sifatida foydalanib kelinmoqda. So‘nggi yillarda Bacillus thuringiensis bakteriyasi va uning delta- endotoksinlari inson organizmi va qishloq xo‘jalik o‘simliklarida kasallik qo‘zg‘atuvchi patogen bakteriyalar va zamburug‘larga ta’sir darajasi bo‘yicha izlanishlar shu soha olimlari o‘rtasida katta qiziqish uyg‘otmoqda [Kamenek va boshq., 2008]. Ko‘pgina mualliflarning ta’kidlashicha Bacillus thuringiensis bakteriyasi δ-endotoksinlarining antimikrobli faolligining juda yuqoriligi aniqlandi [Egorov va boshq., 1990; YUdina, Egorov, 1996; YUdina, Burseva, 1997; Klimentova, 2001; Tyulpineva, 2003].
δ-endotoksinlari asosida biopreparatlar ishlab chiqarish va amaliyotda qo‘llash o‘simliklarni zararkunanda hasharotlar va fitopatogen mikroorganizmlardan himoya qilishning nafaqat ekologik xavfsiz usuli va yuqori samaradorligini ta’minlaydi, balki bir qator veterinariya va tibbiyot masalalarini ham hal etishi mumkin. (D.V.Kamenek, 2009).
40
Bacillus thuringiensis bakteriyasi delta-endotoksinlarining antibiotik ta’siri fitopatogen zamburug‘lardan Rhizoctonia, Phytophtora, Fuzarium, Bipolaris va Alternaria avlodlari ustida bir qator tadqiqotchilar tomonidan kuzatishlar olib borilgan. Ularning xulosa qilishicha delta-endotoksinlar in vitro sharoitida fitopatogen zamburug‘larning kultural belgilarning o‘zgarishiga, o‘sish zonasini to‘xtatib qo‘yishi, koloniyalarning havo qismini o‘sishini bartaraf qilish va boshqa foydali jihatlari bilan faolligi ma’lum bo‘ldi. Mualliflarning ta’kidlashicha hozirgi vaqtda fitopatogen mikroorganizmlar bilan kurashishning ekologik xavfsiz usullari etarli darajada emas. BT delta-endotoksinlari fitopatogen mikroorganizmlarni bartaraf qilishning biologik omili sifatida eng istiqbolli sohalardan biri hisoblanadi [ Kamenek, 2000]. Quyida olib borilgan ilmiy-tadqiqotlarimizda qishloq xo‘jalik ekinlarini zararli mikroorganizmlardan himoya qilishning ekologik zararsiz bo‘lgan mikrobiologik vositalariga e’tibor qaratildi. Bunda asosiy oziq-ovqat mahsulotlaridan biri hisoblangan poliz ekini (bodring) urug‘larining unuvchanligiga Bacillus thuringiensis bakteriyasi mahalliy shtammlari δ- endotoksinlarining ta’siri o‘rganildi. Tadqiqot ob’ekti sifatida Fuzarium oxysporium fitopatogen zamburug‘i shtammlaridan, hamda Toshkent kimyo texnologiya instituti “Biotexnologiya” laboratoriyasi kolleksiyasida saqlanayotgan Bacillus thuringiensis bakteriyasi mahalliy shtammlari (№05)
dan foydalanildi. Bacillus thuringiensis shtammlarini o‘stirishda standart holdagi peptonli, Fuzarium oxysporium zamburug‘i shtammlarini o‘stirishda esa CHapeka ozuqa muhitlaridan foydalanildi. Olib borilgan tajribalar laboratoriya sharoitida 50x50 o‘lchamdagi maxsus idishlarda bodring urug‘ining unuvchanligi o‘rganildi. Har bir variantga 50 donadan urug‘lar ekildi va kuzatuv ishlari ikki xafta davom etdi. Ekishdan oldin birinchi (nazorat) variantidagi urug‘lar toza suvga, ikkinchi variantdagi urug‘lar
δ-endotoksinlari suspenziyasiga ikki soat ivitib qo‘yildi, uchunchi variantda esa tuproq Fuzarium
41 δ-endotoksinlar bilan ishlov berilgan, to‘rtinchi variantda tuproq sun’iy zararlantirilib, urug‘lar ishlov berilmay (oddiy suvda ivitilib) ekildi va quyidagi natijalar olindi (3.13-jadval). 3.13-jadvaldan ko‘rinib turibdiki, ikkinchi variantda unib chiqqan nihollar soni birinchi variantdagiga nisbatan past bo‘lsada, sog‘lom nihollar soni va boshqa ko‘rsatkichlari bilan qolgan variantlardan yuqoriligini ko‘rsatdi. YA’ni ekilgan urug‘larga nisbatan unib chiqqan nihollar soni ikkinchi variantda 35 tupni, (nazoratga nisbatan 4% past), uchunchi variantda 27 tupni, (nazoratga nisbatan 20%, ikkinchi variantga nisbatan 16% past), to‘rtinchi variantda esa 25 tupni (nazoratga nisbatan 24%, ikkinchi va uchunchi variantlarga nisbatan 4- 20% past) tashkil etdi. SHunga muvofiq holda sog‘lom nihollar ko‘rsatkichi bo‘yicha ham taqqoslanganda (unib chiqqan nihollarga nisbatan foiz hisobida) ikkinchi variantdagi sog‘lom nihollar soni 32 tupni (91,4%), nazoratdan 7,7% yuqori, uchunchi variantda esa 23 tupni (85,1%), nazoratdan 1,4%, to‘rtinchi variantdan esa 9,1% yuqori ekanligini ko‘rsatdi.
42 3.13-jadval Poliz ekini (bodring) urug‘larining unuvchanligiga Bacillus thuringiensis bakteriyasi Yüklə 1,06 Mb. Dostları ilə paylaş:
|