77
QAÇAQ ƏSGƏR XANIN ƏHVALATI
1324-cü ilin rəbiüs-sani ayında (may 1906) dövlətin icazəsi ilə köçəri
tərəkəmə müsəlman tayfaları çox rahatlıqla öz mal-qoyunları ilə birlikdə gəlib
Qalanın ətrafındakı boş yerlərdə dayandılar. Bir gecə-gündüz istirahət etdikdən və
lazımi ərzaqları aldıqdan sonra Qalada erməni məhəlləsindən yuxarıdakı qapıdan
çıxıb, hər kəs öz yaylaqlarında olan yerlərinə getdilər. Beləliklə, tərəkəmə tayfaları
bir-birinin ardınca əmin-amanlıqla gəlib-gedirdilər. Ermənilərdən də bunlara
toxunmağa heç kəs cürət etmirdi. Tərəkəmə tayfalarının gəlib-getdiyi bir neçə gün
ərzində çoxlu şənliklər və alış-veriş oldu.
Bir gün müsəlmanlar doqquz kəl arabası dolu ərzağı Qalaya gətirib sahibinə
verdikdən sonra geri qayıdarkən Ballıca kəndi yaxınlığında yolla gedərkən 30-40
nəfər erməni qulduru qəflətən arabaların üzərinə hücum edərək arabaçıları əsir
aldılar, arabalardan isə kəlləri açıb qabaqlarına qatıb apardılar. Ermənilər hücum
edərkən arabaçılardan iki nəfəri isə girov götürdülər. Silah gəzdirmək qadağan
olunduğuna görə, müsəlmanların heç birində müdafiə olunmaq üçün tüfəng və
tapança yox idi. Qalaya xəbər çatdıqdan sonra iş bilənlər teleqram vuraraq əhvalatı
böyüklərə xəbər verdilər.
Ermənilər tutduqları doqquz nəfər müsəlmanı əzab-əziyyətlə kəndlərinə
gətirərək orada öldürmək istəyəndə camaat mane oldu. Sonra həmin quldurlar
tutduqları doqquz nəfəri meşəyə gətirərək zülm və əzabla öldürdülər.
Qaladan bir neçə nəfər erməni və müsəlman tutulmuş doqquz nəfəri azad
etmək üçün həmin kəndə getdilər. Yerli ermənilər bəhanə ilə guya gedib bir qədər
axtardıqdan sonra gəlib qalalılara bildirdilər ki, onlar öldürülüblər. Bu əhvalat
hamıya böyük təsir etdi. Xüsusən çöllərdə dolanan qaçaqlar bu əhvalatdan çox
qəzəbləndilər. Qaçaq dəstələrindən birinin başçısı Əsgər xan öz yoldaşlarına
bildirdi ki, bu günahsız adamların qanına əvəz almasam, namərdəm. Müsəlmanlar
dövlətin nəzərində müqəssir olmasın deyə belə əməllərə yol vermirdik. İndi ki
onlar müqəssirdirlər, onların əvəzini çıxmalıyıq.
Əsgər xanın dəstəsi atlanaraq, Yevlax yoluna gəldilər. Uzaqdan gördülər ki,
bir neçə dilican arabası gedir. Onlar dilican arabalarına yaxınlaşaraq dayanmasını
əmr etdilər. Qorxudan o dəqiqə arabaları dayandırdılar. Arabaları mühasirəyə alıb
yoxlayarkən gördülər ki, orada bir qız, üç gənc gəlin, bir qoca övrət, 10 nəfər
erməni, bir rus və bir neçə müsəlman vardır.
Müsəlmanlara toxunuayıb, rusdan sual etdilər:
— Bəlkə, sən də ermənisən?
Müsəlmanlar şəhadət verdilər ki, bu, polyak tayfasındandır. Müsəlmanlarla
Qalada müştərək davacat dükanı açır. İndi həmin dükan üçün davacat aparır. Əsgər
xan polyakdan üzrxahlıq edib, o biri arabalarda əyləşmiş erməniləri və övrətləri
əşyaları ilə birlikdə arabadan düşürüb öz mənzillərinə gətirdilər. Ermənilər və
övrətlər qorxudan əsirdilər.
78
Qaçaq Əsgər xan üzünü ermənilərə tutaraq dedi:
— Sizin ermənilərin namərdliklə tutub başına-gözünə vura-vura olmazın
işgəncəsi və zülmü ilə apardığı doqquz nəfər müsəlman da sizin kimi canlı, ev və
külfət sahibi idi. Məgər sizin içinizdə Allahdan qorxan və insaflı bir adam
yoxdurmu ki, bundan sonra belə əzazilliyə, rəzilliyə, cinayətə, nahaq qanların
tökülməsinə bais olmağı və xalqın rahatlığını əlindən almağı sizin quldur, binamus
və namərd qımdatlara nəsihət etsin? İndi siz əyləşin, yeyib-için və rahatlanın. Əgər
ermənilərin apardıqları 9 nəfər müsəlman salamatdırsa, siz də sağ və salamat öz
əşyalarınızla çıxıb evlərinizə gedəcəksiniz. Yox əgər onlar öldürülmüş olsalar, siz
də onların dalınca gedəcəksiniz.
Nəhayət, bir neçə gündən sonra məlum oldu ki, ermənilərin apardığı 9 nəfər
öldürülüb. Qaçaqlar da 10 nəfər ermənini öldürüb dəfn etdilər. Övrətləri isə
saxladılar.
Dostları ilə paylaş: