Оliy va o„rta maхsus ta‟lim vazirligi toshkent viloyati chirchiq davlat pedagogika instituti



Yüklə 1,15 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə63/115
tarix13.04.2022
ölçüsü1,15 Mb.
#55258
1   ...   59   60   61   62   63   64   65   66   ...   115
fayl 2050 20211104

 

13-labоratоriya mashg‟ulоti 

Mavzu: Tuproq mikroorganilarini o„rganish 

Ishning  maqsadi:  Tuproq  mikroorganizmlarini  mikroskopiya  usuli 

yordamida o‗rganish.  



Kerakli  asbob  va  uskunalar:  tuproq  namunalari,  shpatel,  xovoncha, 

kolba,  probirkalar,  Petri  likopchasi,  steril  suv,  termostat,  mikroskop,  kedr  moyi, 

buyum oynasi, qoplagich oyna, bakterial ilmoq, fuksin, filtr qogʼoz, spirt lampa, 

toluol, filtr qogʼozga shimdirilgan gentsian violet bo‗yogʼi. 



 

Nazariy ma‟lumot: 

 Ko‗pgina  hollarda  tuproq  mikroorganilarini  o‗rganish  va  sonini  aniqlash 

Petri  chashkasida  amalga  oshiriladi.  Buning  uchun  bitta  usul  bir  qator  tuproq 

mikroorganizmlari:  bakteriyalar,  aktinomitsetlar,  zamburug‘lar  va  achitqilarni 

aniqlashda qo‗llaniladi. Ozuqa muhiti tagiga yoki qatlamiga ekish kam hollarda 

ishlatiladi. Bir qator muammolar zamburug‘larni aniqlashda ozuqa muhit orasiga 

ekishni  tavsiya  qiladi.  Bunday  holatda  1  ml  tuproq  suspenziyasi  chashkaga 

solingan va qotmagan agarga solib aylantiriladi va uning bir tekisda qotishi uchun 

tekis  yuzaga  qo‗yiladi.  Bunday  usul  shpatel  yordamida  tuproq  suspenziyasini 

ozuqa muhit yuzasiga surtish vaqtida mitselliyning maydalanib, chashka yuzasiga 

tarqalishini  oldini  oladi.  Ayrim  hollarda  bu  usul  bakteriyalarni  aniqlashda  ham 

qo‗llaniladi.  

Sterillangan  Petri  chashkasiga  suv  hammomida  eritilgan  agarni  ozuqa 

muhitidan  har  bir  chashkaga  20-30  ml  quyiladi.  Ozuqa  muhitlar  odatda  katta 

kolbadan bir qancha chashkaga quyiladi. Shuni esda saqlash kerakki, chashkalar 

bir  xil  formada  va  bir  xil  diametrda,  tekis  tagli  bo‗lishi  zarur.  Ozuqa  muhitini 

chashkaga  quyishda  ularning  barchasiga  bir  xil  miqdorda  solinishiga  e‘tibor 

berish  kerak.  Bir  qator  hollarda  aniq  o‗lchangan  ozuqa  muhitlar  probirkalarga 

solinadi,  probirkalarda  sterillanadi  va  Petri  chashkasiga  solinadi,  bu  usul 



 

 

48 



 

qo‗llanilganda chashkadagi ozuqa muhit miqdori standartga mos holda solingan 

bo‗ladi.  Ozuqa  muhit  solingan  chashkalar  tekis,  qat‘iy  gorizontal  yuzaga 

qo‗yilishi lozim, chunki undagi ozuqa muhit bir xil qalinlikda qotishi lozim.  

Agar  ozuqa  muhiti  chashkaga  quyilayotganida  qotib  qolmasligi  lozim, 

yaxshisi  uning  harorati  50

o

C  bo‗lganda  quyish  maqsadga  muvofiq  bo‗lar  edi, 



bunday  holatda  chashka  qopqog‘iga  kamroq  suv  kondensatlanadi.  Agar 

qotgandan  so‗ng  chashkalar  quritish  shkafiga  quyiladi  va  70-80 

o

C  gacha 



qizdiriladi,  qopqoqdan  suv  yo‗qolguncha  hamda  agar  yuzasida  silliq  plyonka 

hosil  bo‗lguncha  quritiladi.  Bu  agar  yuzasidan  suv  plyonkasining  ketganligidan 

darak  beradi.  Chashkani  quritishning  boisi,  ekilgan  namunadan  o‗sib  chiqqan 

mikroorganizmlar  xo‗jayinlari  agar  yuzasida  suzib  aralashib  ketmasligi  uchun 

zarur  bo‗ladi.  Zamburug‘larni  ajratish  va  sonini  aniqlashda  chashka  har  doim 

ham quritilmaydi. 

Chashka quritilgandan so‗ng ekish amalga oshirilishi lozim. Ozuqa muhit 

solingan chashkani uzoq muddat ekilmasdan saqlab bo‗lmaydi, chunki havodan 

mikroorganizmlar tushib, ko‗z bilan ko‗rib bo‗lmaydigan mikrokoloniyalar hosil 

qilishi  mumkin.  Ekish  vaqtida  ular  shpatel  orqali  butun  ozuqa  muhit  yuzasida 

tuproq mikroflorasiga tegishli bo‗lmagan koloniyalarni hosil qilishi mumkin. 

Ekish uchun tayyorlangan tuproq suspenziyasini 5 daqiqa chayqatilgandan 

so‗ng  30  sekund  davomida  yirik  tuproq  zarralari  cho‗kishi  uchun  tindiriladi. 

So‗ngra sterillangan pipetka yordamida undan 1 ml olinib 9 ml sterillangan suv 

solingan  probirkaga  solinadi.  Suspenziyani  yangi  pipetka  yordamida  yaxshilab 

aralashtiriladi  va  undan  1  ml  olinib  keying  probirkaga  solinadi  va  xuddi 

yuqoridagidek  aralashtiriladi.  Keyingi  suyultirishlar  ham  xuddi  shunday  amalga 

oshiriladi.  Zarur  suyultirishlardan  chashkaga  ekish  amalga  oshiriladi.  Buning 

uchun  1  tomchi  suspenziya  agarli  ozuqa  muhit  yuzasiga  surtib  chiqiladi.  Ekish 

amalga oshirilgan chashka to‗nkarilgan holatda termostatga joylashtiriladi. 

Odatda  bakteriyalar  soni  3  sutkadan  so‗ng  hisoblanadi,  aktinomitsetlar  7-

15,  20  kunda  zamburug‘lar  va  achitqilar  5-7  sutkadan  so‗ng  hisoblanadi.  Agar 

mikroorganizmlar  kambag‘al  ozuqalarda,  jumladan  agarli  suv,  tuproq  ekstrakti 

kabilarda  ekilgan  bo‗lsa  7-14  sutkada  hisoblash  amalga  oshiriladi.  Ma‘lum  bir 

guruh  mikroorganizmlarning  miqdor  ko‗rsatkichlari  to‗g‘risida  solishtirma 

ma‘lumot  olish  uchun  bir  xil  muddat  hisoblash  ishlarini  amalga  oshirish  zarur. 

Shuni  e‘tiborga  olish  zarurki,  uzoq  muddat  inkubatsiya  vaqtida  juda  ko‗p 

mikroorganizmlar koloniyasi o‗sib chiqadi. 

Chashkadagi  koloniyalar  soni  odatda  chashkani  qora  fonga  to‗nkarilgan 

holatda  qo‗yib  sanaladi.  Ikki  marta  sanalmasligi  uchun  sanalgan  koloniyalar 

o‗rniga ruchka yoki moy qalam yordamida nuqta qo‗yiladi. Sanash qulay bo‗lishi 

uchun  chashkaning  osti  qalam  bilan  qismlarga  bo‗linadi.  Tiniq  bo‗lmagan 

muhitlarda esa sanash chashka yuzasidan amalga oshiriladi. 


Yüklə 1,15 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   59   60   61   62   63   64   65   66   ...   115




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin