“Kompüter” dedikdə, ilk növbədə, masanın üzərinə qoyulan, yax ud çantada daşına bilən kompüterlər yada düşür. Ona görə ki, bu kompüterlərdən məktəblərdə, iş yerlərində və əksər evlərdə var. Ovuca yerləşən kompüter ləri də başqalarında
Yüklə 0,95 Mb. Pdf görüntüsü
|
1 2
Sinif kitabı Texniki təminat- Bu səhifədəki naviqasiya:
- . Başqa çıxış qurğuları da vardır
|
daxil etmək üçün,
əsasən, klaviatura və siçan qurğularından istifadə olunur. Bu məqsədlə başqa qurğular da nəzərdə tutulub: skaner, coystik, trekbol, qrafik planşet, sensor ekran, rəqəmsal kamera. Bu qurğulara daxiletmə, yaxud giriş qurğuları deyilir. Prosessor kompüterin sistem blokunda yerləşir. da başlıca qurğu olan sistem lövhəsinin (ana lövhənin) üzərinə bərkidilir. Kompüterdə proqramları və verilənləri haradasa saxlamaq lazımdır. Bunun üçün kompüter sistemində müxtəlif qurğular nəzərdə tutulmuşdur. Onlar yaddaş qurğuları adlandırılır. Kompüterdə görülən işin nəticəsinə baxmaq üçün o, monitor və ya printerə çıxarılır. Bu qurğular çıxış qurğuları adlanır . Başqa çıxış qurğuları da vardır : qulaqlıq, plotter, proyektor, səsucaldan və s. Çox vaxt kompüterlər üçün nəzərdə tutulan proqramlar və digər materiallar optik disklərdə yerləşir. Optik disklərin bir neçə növü var. CD-ROM (“si-di-rom” kimi oxunur) disklərinin tutumu təxminən 700 Mbayt-dır, yəni bu disklərin birinin tutumu 450 disketin tutumuna bərabərdir. CDROM disklərinə yazılmış informasiyanı oxumaq olar, ancaq ora nəsə yazmaq olmaz (ROM ingiliscə “read only memory” – “yalnız oxunan yaddaş” sözlərinin qısaltmasıdır). Bu disklərdən fərqli olaraq CD-R, CD-RW disklərinə informasiyanı həm də yazmaq olur. DVD (“di-vi-di” kimi oxunur) diskləri görünüşcə CD disklərinə çox bənzəyir, ancaq onlara daha çox informasiya yerləşdirmək olur. Adi DVD diskinin tutumu 4,7 Gbayt olur, ancaq daha böyükhəcmli DVD diskləri də vardır . Sistem bloku kompüterin əsas hissəsidir: kompüterin qalan hissələri ya sistem blokunun içərisində yerləşir, ya da ona kənardan qoşulur. Sistem blokunun içərisində yerləşən ən vacib qurğu sistem lövhəsidir. Çox zaman ona ana lövhə də deyilir. Sistem lövhəsinin üzərində çoxlu komponentlər quraşdırılıb. Bu komponentlər içərisində ən önəmli olanları mərkəzi prosessor, yaddaş və genişləndirmə yuvalarıdır. Sistem lövhəsində digər vacib komponent genişləndirmə yuvaları, yaxud genişləndirmə slotlarıdır. Bu yuvalara xüsusi kartlar – genişləndirmə kartları taxılır. Onların köməyi ilə kompüterin özünü dəyişmədən istifadə imkanlarını genişləndirmək olur. Müxtəlif qurğuları sistem lövhəsinə qoşmaq üçün sistem blokunun arxa panelində çoxlu bağlayıcılar, yaxud portlar var. Hər bir bağlayıcıya bir xariciqurğu qoşulur. Bəzi bağlayıcılar yalnız müəyyən qurğular üçün nəzərdə tutulub, bəzilərinə isə müxtəlif qurğular qoşmaq olar. Genişləndirmə slotları kimi, bu portlar da kompüterin imkanlarını genişləndirir. İnsan informasiyanı öz duyğu orqanları vasitəsilə aldığı kimi, kompüterə də kənardan informasiyanın daxil olması üçün “gözlər” və “qulaqlar” gərəkdir. Hazırda bu funksiyaları yerinə yetirən cürbəcür qurğular vardır. Onlara daxiletmə, yaxud giriş qurğuları deyilir. Bu qurğular daxil edilən informasiyanı rəqəmli formaya çevirir ki, sonradan onu kompüterdə emal etmək və saxlamaq mümkün olsun. Kompüterin başlıca daxiletmə qurğusu klaviaturadır. Onun köməyi ilə mətn və ədədi informasiyalar, eləcə də cürbəcür komandalar və verilənlər kompüterə daxil edilir. Kompüterin standart klaviaturasına 104 klavişli genişləndirilmiş klaviatura deyilir. Müxtəlif klaviaturalar olsa da, onların hamısında aşağıdakı klaviş qrupları vardır: · Funksional klavişlər. Bu klavişlər klaviaturanın yuxarı sırasında yerləşdirilib və F1, F2, F3, …, F12 kimi işarələnib. Bu klavişlər, adətən, hansısa funksiyanı yerinə yetirir və funksiyalar proqramdan, yaxud iş rejimindən asılı olaraq dəyişə bilir. · Hərf-rəqəm klavişləri. Bu klavişlər klaviaturanın orta hissəsində yerləşir. Onlar hərfləri, rəqəmləri və digər simvolları daxil etmək üçün nəzərdə tutulub. · Kursorun idarəolunması klavişləri. Bu klavişlərin dördünə çox zaman ox klavişləri də deyilir. Onlar klavişin üzərində göstərilmiş ox istiqamətində mətn kursorunun hərəkət etdirilməsi üçün nəzərdə tutulub. Bu qrupa daha dörd klaviş daxildir: Home, End, PgUp və PgDn. · Yardımçı rəqəm klaviaturası. Kalkulyatorun klavişlərini xatırladan bu klavişlər dəsti klaviaturanın sağında yerləşir və əsasən, hesablama zamanı istifadə olunur. · Xidməti klavişlər. Enter, Esc, Tab, Shift, Ctrl, Alt, Caps Lock, Insert, Delete, Backspace. Qrafik informasiya ilə işləmək üçün, əsasən, siçan qurğusundan istifadə olunur. Adi kompüter siçanının ən azı iki düyməsi olur – sol və sağ. Siçanın növündən və markasından asılı olaraq onun üzərində başqa düymələr (məsələn, təkərcik) də ola bilər. Siçanla işləyərkən ekranda görünən kiçik ox siçanın göstəricisi adlanır. Optik-mexaniki siçanı masanın üstündə gəzdirdikdə onun daxilindəki kürəciyin fırlanması monitorun ekranında göstəricinin yerinin dəyişməsinə səbəb olur. Müasir optik siçanlarda isə bu proses işıq şüası vasitəsilə gerçəkləşdirilir. Noutbuk kompüterlərində siçan qurğusu əvəzinə taçpad qurğusundan istifadə olunur Yüklə 0,95 Mb. Dostları ilə paylaş:
|
1 2