Muhammad al -xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti

V
O
siqilgan fayl hajmining V
i
siqilmoqchi bo’lgan fayl hajmiga nisbatan 
foizdagi ifodasi orqali aniqlanadi. K= V
o
 •100%/V
i
  
Siqilish darajasi siqish uchun ishlatilayotgan dasturga, chiqish 
metodiga va siqilayotgan fayl turiga bog’liqdir. Arxivga oluvchi yoki 
siqib yozuvchi dasturlar ishlatayotgan siqish metodlari bilan farqlanadi va 
o’z-o’zidan siqilish darajasiga ta’sir etadi. 
Arxivga olish (upakovka - qadoqlash) - fayllarni siqilgan yoki 
normal holatda arxiv faylga joylashdir. 
Arxivdan chiqarish (raspakovka- qadoqni ochish) - bu arxivga 
olingan fayllarni boshlangich holatiga qanday bo’lsa shunday arxivdan 
chiqarish jarayonidir. Arxivdan chiqarishda fayllar yo’l ko’rsatilgan 
bo’lsa diskga yoki tezkor xotiraga joylashadi. 
Fayllarni arxivga oluvchi va undan chiqaruvchi dasturlarni arxivator 
dasturlar deb ataladi. Hajmi jihatidan katta bo’lgan arxiv fayllarni bir 
necha disklarga joylashtirish mumkin. Bunday arxivlar ko’p tomli 
arxivlar deb ataladi. Tom - bu ko’p tomli arxiv fayllarning tashkil etuvchi 
qismidir. 
Arxivator dasturlarning asosiy turlari. Hozirgi kunda ish ulchamlari 
va vazifalari bilan farqlanuvchi bir necha xil arxivator fayllar mavjud. 

---

5 
Ular ichidan eng ko’p ishlatiladigan dasturlar bilan tanishib o’tamiz. ARJ, 
PKPAK, LHA, ICE, HYPER, ZIP, RAK, EXPAND va Rossiyada 
yaratilgan AIN, RAR dasturlari. 
Odatda fayllarni arxivga olish va undan chiqarish bitta dastur orqali 
amalga oshiriladi. Lekin ayrim hollarda arxivga olish bir dastur orqali, 
arxivdan chiqarish esa boshqa bir dastur orqali amalga oshiriladi. 
Masalan: PKZIP dasturi fayllarni arxivga olsa, PKUNZIP dasturi esa 
xuddi shu fayllarni arxivdan chiqaradi. 
SHunday arxivator fayllar mavjudki, ular yaratgan arxiv fayllar 
o’zlarini o’zlari arxiv fayldan chiqaradi. Bunday fayllar o’zini o’zi 
arxivdan chiqaruvchi faylar deb ataladi. O’zini o’zi arxivdan chiqaruvchi 
fayllar MS DOS sistemasida *.exe kengaytma fayl ko’rinishida saqlanadi. 
Arxivator dasturlar ichidan EXPAND arxivator dasturi MS DOS va 
WINDOWS muhitlarida fayllarni arxivga olish va chiqarish uchun 
ishlatiladi. 
Arxivator dasturlar ikki xil usul bilan boshqariladi. 
1. 
MS DOS sistemasining komandalar kiritish qatori orqali boshqarish: 
ya’ni arxivator nomi va ulchamlari klaviatura orqali kiritiladi. Bular 
ARJ, ZIP, RAK, LHA arxivatorlardir. Masalan: eng ko’p ishlatiladigan 
ARJ dasturi quyidagi komanda orqali ishga tushiriladi. ARJ.EXE 
komanda» [«kl1», «kl2»] «arxiv nomi» «fayllar nomi». 
2. 
Dasturning ishga tushirilishi bilan ekranda paydo bo’luvchi muloqot 
oynalari, panellari orqali boshqarish. Bu holatda asosan menyular va 
funktsional klavishlar ishlatiladi. o’z o’zidan bu albatga foydalanuvchi 
uchun qulay va keng imkoniyatdir. RAR arxivatori shular jumlasidandir. 

---

6 
RAR - arxivatori ikki xil tartibda ishlaydi. 
1) komandalar qatori orqali, 
2) muloqot oynasi orqali. 
Dastur S: \> RAR komandasi orqali ishga tushadi. Natijada ekranda 
ikki ramkali oyna paydo bo’ladi. O’ng panel xotira va o’rnatish 
bo’limidan iborat bo’ladi. CHap panel esa joriy katalogdagi ichki katalog 
va fayllar ruyxatini tashkil etadi. 

---

7 
2. 
Hozirgi 
paytda 
kompyuterlarda 
axborotlarni uzatuvchi va saqlovchi bo’lib 
asosan magnit disklar xizmat qiladi. 
Kompyuter ishlashi jarayonida tezkor 
xotira qurilmasi va magnit disklar o’rtasida 
uzluksiz axborot almashish yuz beradi. 
Disklarning qanchalik sifatli tayyorlanishiga qaramasdan ko’pincha 
axborotlarning disklardan o’qilmaslik holatlari, fayllar sistemasida 
ishlash jarayonida xatoliklar ruy berishi, diskda bush joylarning 
kamayishi yoki disklarning to’lib qolishi kuzatiladi. Ko’pincha yo’l 
quyilgan xatoliklar tufayli ayrim zaruriy fayllar uchib ketadi. 
Quyida arxivatorlarda ishlatiladigan asosiy komandalar jadvalini 
keltiramiz. 
Gur
uh 
raq
ami 
Buyruq
lar 
guruhi 
Bu
y-
ruq 
Arxivlashning vazifalari 
1. 
Arxivg
a 
joylash 
a Arxiv faylga yangi fayl qo’shish 
u 
Arxivdagi faylni yangi
versiyasi bilan alishtirish 
m Fayllarni arxivga o’tkazish 
2. 
Arxivd
an 
e 
Joriy 
katalogga 
fayllarni