1 7-maruza. Tarmoqli tеxnologiyalar va Internet xizmatlari. Reja

14
 
likopcha sun’iy yuldosh televideniesining likopchasi kabi ulanadi. 
2) Sun’iy yuldosh orqali internetga ulanganda biron veb saytga kirish uchun talabnomani odatdagi 
usullar biridan foydalanib uzatasiz. CHunki ko’pchilik provayderlar yuldoshdan fakat ma’lumotlarni kabul 
qilib olishnigina taklif qiladilar. Bunda internetga ma’lumotni uzatish boshqa usulda amalga oshiriladi. 
Ba’zi provayderlar sun’iy yuldosh orqali internetdan ma’lumot olishnigina emas, balki unga ma’lumot 
uzatishni ham taklif qiladilar. Buning uchun sizning uzingizda likopchali peredatchiq ham urnatilishi kerak. 
Sizga kerakli ma’lumotlarni esa veb server telefon tarmogi orqali emas, balki 
yuldoshning yerdagi stanqiyasiga uzatadi. Bu stanqiya yana NOC (Network 
Operation Center - tarmoq amallari markazi) deb ataladi
5) NOC ma’lumotlarni 400 kb/s tezlikda sun’iy yuldoshga uzatadi. 
6) Sun’iy yuldosh, o’z navbatida, olingan ma’lumotlarni sizning uyingizdagi likopchaga uzatadi. 
7) Likopcha koaksilь kabelь orqali ma’lumotlarni kompyuterga uzatadi. Koaksilь kabelь 
ma’lumotlarni telefon liniyalariga Karaganda ancha tez uzatadi. 
. Uyali telefon orqali internetga chiqish
1) Internetga uyali telefon orqali chiqishning asosiy usuli WAP (Wireless Access Protocol - simsiz 
ulanish protokoli) orqali ulanishdir. WAP protokoli WML (Wireless Markup Language - simsiz ulanish 
xoshiyalash tili)dan foydalanadi. WAP yordamida veb saxifaga kirish uchun avval unga kungirok qilinadi. 
Kungirok qilinganda eng yakindagi uyali aloka antennasi kidiriladi. Bu antenna yana asosiy stanqiya deb 
ham ataladi. Telefon yakin atrofdagi stanqiyalarni topadi va ulardan eng yakiniga yoki signali eng kuchli 

---

15
 
bo’lganiga boglanadi. 
2) Telefon stanqiya bilan boglangach, kungirok qilishga ruxsat suraydi. Stanqiya telefonning 
MSN (Mechanical Serial Number - mexanik rakam) va ESN (Electron Serial Number - elektron rakam)ini 
tekshiradi. Bu esa telefonning uyali aloka tarmogidan foydalanishiga ruxsat berilganligini bilish uchun 
zarur. 
3) Stanqiya kungirokni simli telefon liniyasi orqali tarmoq sarveriga va WAP shlyuziga junatadi. 
4) SHlyuz esa talabnomani suralgan veb saxifa joylashgan veb serverga junatadi. 
5) Topilgan saxifa shlyuzga junatiladi. 
6) Agar bu saxifa HTML formatida bo’lsa, shlyuz uni WML formatiga o’tkazadi. Aks xolda veb 
saxifani kayta formatlash zarur emas. 
7) WML saxifa simli liniyalar orqali yer usti stanqiyasiga va xavo orqali sizning uyali 
telefoningizga uzatiladi. 
8) Endi siz bu saxifani uyali telefoningiz ekranida kurishingiz mumkin. Uyali telefonlar grafik 
tasvirlarni ko’rsatishga kiynaladi. SHu sababli saxifa WML formatga o’tkazilgandan keyin ham uni 
tasvirlashda muammolar bo’lishi mumkin. 
ELEKTRON POCHTA
Elektron pochta yoki email internetning juda keng kullaniladigan imkoniyatlaridan biridir. Elektron 
pochta yordamida internetga bevosita yoki maxalliy tarmoq orqali ulangan xar bir odamga xabar junatish 
mumkin. Millionlab odamlar xar kuni elektron xabar junatadilar va kabul qilib oladilar. Elektron pochta 
ko’plab karindosh va tanishlar, dustlar va urtoklar, hamkasblar va siz faoliyat olib borayotgan sohadagi 
mutaxassislar bilan mulokat qilishning, kolaversa, yangi tanishlar ortirishning, zamonaviy va kulay 
usulidir. 
1.1. 
Elektron xabarlarni Internet orqali junatish. 
1. Elektron pochta xabari yaratilib, junatilgach, u Internetning TCP/IP protokoli yordamida 
paketlar ketma-ketligi kurinishida junatiladi. Xar bir paketda boshqa ma’lumotlar bilan birga junatuvchi va 
oluvchining manzillari ham ko’rsatiladi. 
2. Internetdagi marshrutizatorlar xar bir paketdagi manzillarni kurib chiqadi va ularni eng maqbul 
yul orqali manziliga junatadi. Yullarni tanlashga, magistrallardagi tirbandlik kabi turli omillar ta’sir 
ko’rsatadi. Bitta xabarga tegishli paketlar turli yul bilan junatilishi mumkin va ular manzilga ham turli 
tartibda yetib boradi. 
3. Xabarning barcha paketlari manzilga yetib borgach, bu xabar paketlardan qayta yigiladi va uni 
uqish mumkin bo’ladi. 
4. Pochta ruyxati (mailing list) deb ataluvchi ruyxatdan foydalanib, bitta xabarni bir gurux 
manzillarga junatish mumkin. Pochta junatuvchi (Mail reflector) deb ataluvchi maxsus dastur bu xabarni 
ruyxatdagi xar bir manzilga junatadi. ListServ deb ataluvchi ruyxatga a’zo bo’lish bilan siz unga o’z pochta 
manzilingizga junatishingiz kerak bo’ladi. Natijada gurux a’zolari tomonidan bu guruxga junatilgan xar bir 
xabar ham sizning manzilingizga junatiladi. Boshqa manzillar ruyxatida siz faqat bir kishi bu guruxga 
junatadigan xabarlarga obuna bo’lishingiz mumkin va sizga faqat shu shaxs tomonidan junatiladigan 
xabarlar keladi. Odatda, elektron yangiliklar shu tarzda tarqatiladi. 
5. Internetdan foydalangan xolda turli onlayn xizmatlar elektron pochta xabarlarini uzaro 
almashishlari mumkin. Elektron yangiliklar doskasi bunday onlayn xizmatlarga misol bo’la oladi. Internet 
orqali, siz bu xizmatlarning ixtiyoriysiga elektron xabar junata olasiz. Bunda, odatda elektron xabar bir 

---