O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta`lim vazirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat

Mavzu yuzasidan savollar. 
1. Ekskursiyaga ta`rif bering.
2. Ekskursiya turlari.
3.Sayrga ta`rif bering? 
4.Sayr turlari: 

---

XIII. MAVZU: MAKTABGACHA TARBIYA MUASSASALARIDA TABIAT BILAN 
TANISHTIRISH ISHLARIII REJALASHTIRISH. 
 
Maqsad: Talabalarga tabiat bilan tanishtirish ishini rejalashtirish, rejalashtirish 
turlari haqida bilim berish. 
Reja: 
1. Mudiraning yillik rejasi. 
2. Istik, bolli reja. Unda faslchilik printsipidan foydalanish. 3.Kundalik reja. 
Bolalarni tabiat bilan tanishtirish ishlarini rejalapggirishdagi asosiy qo’llanma, 
manbaa "Bolalar bogchasida ta`lim tarbiya dasturi" xisoblanadi. Bunda 
umumpedagogik 
qoidaga 
va 
rejalashtirish 
printsiplariga 
amal 
qilinadi. 
Rejalashtirishning asosiy printsipi bola shaxsini aqlan, ahloqan shakllantirib, ularda 
tabiatga doyr bilim, malaka va ko’nikmalar hosil qilish tabiatga nisbatan ilmiy nuqtai 
nazardan qarash boyicha oddiy tushunchalar berish, tabiatda katgalar mehnatini 
hurmat qilish va uni qadrlash, usimlik va hayvonlarni sevish hamda asrash ruxida 
ta`lim berishdan ibvratdir. Buni amalga oshirish uchun pedagogax tarbiya ishlari turli 
rejalashtirilgan bo’lishi, bolalarning yosh hususiyatlari e|o’^bga olinib ta`lim-tarbiya 
berish, malaka va ko’nikmalar hosil qilinishi, bunda turli-tuman ta`lim-shakllari va 
bolalar faolligi xisobga olingan bo’lishi lozim. Reja aniq; tizim asosida izchillik bilan 
oddiylan murakkabga qarab bir-biri bilan bogliq turli uslub va shakllardan iborat 
bo’lishi kerak. Rejalashtirishnipg bosh maqsadi "Bolalar bogchasining ta`lim tarbiya 
dasturini" to’lik, amalga oshirshpdir. Shuning uchun ham yilning har bir fasli shunday 
rejalashtirilishi kerakki u uggan fasl xulosasi va kelgusida kilinadigan ishning davomi 
bo’lishi kerak. Rejaga turli xil ishlarni kiritilishi tarbiyachiga bolalarni har tomonlama 
tarbiyalashga yordam beradi. 
Yillik reja umumiy vazifani qamrab olib butun pedagogik jamoannng maqsadini 
uziga mujassamlapggiradi. Ana shulardan biri tabiat bilan tanishtirish ishini maqsadga 
muvofiq tashkil qilishdir. Yillik rejada tarbiyachi bilan birga tabiat bilan tanishtirishning 
uslubiy ish shakllari rejalashtiriladi. Bunda pedagogik majlislarning mazmuni tabiat 
bilan tanishtirish sohasidagi ilgor tarbiyachilarniig ish tajribalarini yoyish va ularni 
tuplash imkonlari (Mashg’ulot kuzatish, uni muhokama qilish, ekskursiya va 

---

hokozolar) Rejada tabiatshunoslik xarakteridagi, uslubiy mavzularidagi topshiriqlar, 
yo’llanmalar o’tkazish rejalashtiriladi- 
Yillik reja ota-onalar bilan tabiatni muhofaza qilishga doyr pedagogik tashvikrt 
tarkibot ishlari borish ham kiritiladi- 
Yillik reja:
a) 
er 
maydonchasini 
tashkil 
qilish, 
ya`ni 
mevali 
daraxt 
ekish, 
poliz ekinlari uchun er ajratish va hokozolar. 
b) 
tabiat 
burchagini 
tashkil 
etishda 
tarbiyachiga 
ko’maklashysh 
ya`ni uni jixozlash uchun kerakli ko’rgazmalar bilan ta`minlash. 
v) turli ko’rgazma qurollar keltirish. 
Istiqbol rejalari bir guruh uchun tuziladi. Uni yil fasllari boyicha tuzish maqsadga 
muvofih. Chunki bu tabiatning rang - barang xususiyatlarini hisobga olish va tabiat 
hodisalari bilan bolalarni tanishtirishga imkon yaratadi. Istiqbolli reja tarbiyachiga 
dastur materiallarini tugri taqsimlashga yordam beradi. U bolalar bilimini, malaka va 
kunikmalarini ma`lum tizim asosida izchillik bilan borishini ta`minlaydi. Rejada jonsiz 
tabiat haqidagi bilim. usimliklar haqidagi bilim, hayvonlar hak,idagi, tabiatda kattalar 
mehnagi haqidagi ma`lumotlar kirish chadi Rejada tabiat burchagiga quyilgan 
vaqtancha va doimiy yangi ob`ektlar ham kiritilishi kerak. Bularni avvaldan 
aniqlashtirishdan maksad, usimlik va hayvonlar uchun ovqat, sharoit tayyorlab 
qoyishdir. 
Rejada ta`limiy uyinlar. kinofil`m va diafilmlar. tabiatga doyr adabiyotlar, 
tarbiyachilar uchun tabiatga oid lugat adabiyotlari kiritiladi. Istikbolli rejada 
bolalarning er maydonchasi va tabiat burchagida bajaradigan mehnatlari o’z ifodasini 
tonadi. Bu ishlarni oddindan rejalashtirishdan maqsad zarur mehnat asboblari 
sharoitini oldindai tayyorlab quyishdir. Asosiy kuzatish jonli va jonsiz, tabiatda kishilar 
mehnatini faellar buyicha o’zgarishini aniklashdan iborat. 
Tabiat bilan tanishtirish ishini rejalashtirishning asosiy shakli - kundalik ish rejasini 
tuzishdir. Bu reja yilning har xil faslini o’z ichiga oladi. Yosh tarbiyachilar bajaradigan 
ishlarini 2 xaftaga tuzib olishlari maqsadga mufovikdir. 
Kundalik rejani tuzishda mashgulot utishning rejalashtirishdan boshlash lozim. 
Mashgulot - dastur mazmuni bulgan tabiat bilan tanishtirish ishini kunlik hayotda 
amalga oshirish va tabiatshunoslik ishining asosiy shaklidir. Kundalik rejada tabiat 

---

burchagidagi kuzatish va mehnatning asosiy mazmuni uz aksini topishi kerak. Rejada 
kuzatashning maxsadi va kuzatish yullari va kuzatilgan ob`ektning natijalarini taxlil 
kilish ham kundalik rejada tabiat materiallari asosida harakatli uyinlarni bajarish ham 
qayd etiladi. Bajarish uchun qanday jihozlar zarurligi aniklanadi. Tabiatshunoslikka 
doyr ta`limiy uyinlardan foydalanishda ularning shakli, mazmuniga qarab ishlatish 
rejplashtiriladi. Tabiatshunoslikka oid ishlarni rejalashtirganda har bir yosh guruhning 
xususiyati hisobga olinib, ularning asosiy shakllaridan foydalanilib tabiat bilan 
tanishtirish uslublari asosida tuziladi. Tarbiyachi bajarilgan ishni kundalik ish rejasida 
hisobga olib boradi.