Baki 2015 Əczaçılıq sənayesi haqqında arayış
Yüklə 0,55 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Əczaçılıq sənayesi haqqında
- Cədvəl 1. Dünya əczaçılıq bazarı 1
- Cədvəl 2. Qabaqcıl dünya əczaçılıq şirkətləri (2012-ci il) 5 Dərmanlar (xəstəliklər) növləri
- Cədvəl 3. Əsas xəstəliklər üzrə dərman istehsalının həcmi MDB bazarı
- Cədvəl 5. MDB ölkələrinin apteklərinin sayı (2012-ci il) 6 Ölkə
- Cədvəl 6. MDB ölkələrində 1 aptekə düşən müştərilərin sayı
- Azərbaycanda əczaçılıq sahəsi
- Cədvəl 7. Azərbaycanda əczaçılıq istehsalı
|
BAKI 2015 Əczaçılıq sənayesi haqqında arayış AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI İQTİSADİYYAT VƏ SƏNAYE NAZİRLİYİ 2
Dünya əczaçılıq bazarı son 10 ildə 3 dəfə artaraq, 2013-cü ildə təqribən 1 trilyon ABŞ dolları həcminə çatmışdır (cədvəl 1) və 2015-ci ildə bu göstəricinin 1,1 trilyon ABŞ dolları çatması gözlənilir. Avropa ölkələrində illik adambaşı əczaçılıq xərcləri 300-700 ABŞ dolları arasında dəyişir. Ən yüksək illik xərclər ABŞ-da müşahidə edilir ki, burada bu xərclər 1000 ABŞ dolları təşkil edir. Rusiya Federasiyası və Türkiyədə bu göstərici təqribən 200 ABŞ dolları təşkil edir.
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 milyard ABŞ dolları 390
428 498
560 601
649 726
799 831
891 965
957 980
Cədvəl 1. Dünya əczaçılıq bazarı 1
Əczaçılıq İstehsalçıları və Assosiasiyalarının Beynəlxalq Federasiyasının məlumatına əsasən, 2005-ci ildə dünya əczaçılıq bazarında inkişaf etməkdə olan ölkələrin payı 12% olmuş və 2015-ci ildə isə 28%-ə qalxacağı gözlənilir. Eyni zamanda, ABŞ bazarının dünya bazarındakı payının müvafiq dövr üzrə 41%-dən 31%-ə, Avropa bazarının payının isə 27%-dən 19%-ə düşəcəyi gözlənilir. Bundan əlavə, inkişaf etməkdə olan ölkələrdə əczaçılıq sahəsində həm istehsal, həm də istehlak artmaqdadır. Əgər 2006-cı ildə inkişaf etməkdə olan ölkələrin dünya istehlakında payı 27% idisə, 2016-cı ildə bu ölkələrin payının 43%-ə çatacağı gözlənilir. Əczaçılıq sahəsi sürətlə inkişaf edən ölkələrin arasında Çin, Braziliya, Hindistan, Rusiya, Meksika, Türkiyə, Polşa, Venesuela, Argentina, İndoneziya, CAR, Tailand, Rumıniya, Misir, Ukrayna, Pakistan və Vyetnam xüsusi yer tutur. Adıçəkilən ölkələrin 2006-cı ildə dünya istehlakında payı 14% idisə, 2016-cı ildə bu göstəricinin 30%-ə çatması gözlənilir. Bu ölkələrdə istehsalın artımı əsasən patent müddəti bitmiş dərmanların hesabına baş verəcəkdir.
2012-ci ildə əczaçılıq məhsulların dünya ixracı 463,6 milyard ABŞ dolları təşkil etmiş və 2006-cı il ilə müqayisədə 49% artmışdır. Dünyanın 5 qabaqcıl ixracatçı ölkəsi Almaniya (67 milyard ABŞ dolları), İsveçrə (54,4 milyard ABŞ
1
Mənbə: http://www.statista.com/statistics/263102/pharmaceutical-market-worldwide-revenue-since-2001/
3
dolları), Belçika (44,8 milyard ABŞ dolları), ABŞ (39,9 milyard ABŞ dolları) və Fransadır (34,7 milyard ABŞ dolları). Qeyd etmək lazımdır ki, bu ölkələr həmçinin, əczaçılıq məhsullarının ən iri idxalçılarıdır. Belə ki, 2012-ci ildə ABŞ-ın idxalı 68,7 milyard ABŞ dolları, Almaniyanın 45,3 milyard ABŞ dolları, Belçikanın 38 milyard ABŞ dolları, Fransanın 29,9 milyard ABŞ dolları, Böyük Britaniyanın 28 milyard ABŞ dolları təşkil etmişdir.
Dünyada yeni dərmanlar üzrə elmi araşdırma xərcləri təqribən 135 milyard ABŞ dolları təşkil edir. Bir dərmanın işlənilməsinə (elmi araşdırma və klinik sınaqlar daxil olmaqla) təqribi olaraq 10-15 il vaxt və təqribən 1,4 milyard ABŞ dolları tələb edilir (müqayisə üçün 1975-ci ildə bir dərmanın işlənilməsinə təqribən 138 milyon ABŞ dolları xərclənirdi) 2 .
Dünya üzrə 3 minə yaxın yeni dərmanın işlənilməsi üzrə elmi araşdırmalar aparılmasına baxmayaraq, 2011-ci ildə dünya üzrə cəmi 35 yeni dərman bazara təqdim edilmişdir 3 . Patentləşdirilmiş dərmanlar və ceneriklər Qeyd etmək lazımdır ki, dünya bazarlarında satılan dərmanların çoxu (qiymət ifadəsində) patentləşdirilmiş dərmanlardır. Belə ki, 2011-ci ildə dünyada satılan dərmanların 63%-i (596 milyard ABŞ dolları) patentləşdirilmiş dərmanlar olmuşdur. Dərmanlar üzrə patentlər qüvvədən düşdükdən sonra onlar “cenerik” (“generic”) adı altında satılmağa başlayır və bu halda bu dərmanların qiymətləri 2-3 dəfə aşağı olur. Bəzi proqnozlara əsasən, 2016-cı ildə patentləşdirilmiş dərmanların satışı dünyada 53% təşkil edəcəkdir. Qeyd etmək lazımdır ki, cenerik dərmanların satışının 70%-i inkişaf etməkdə olan ölkələrin payına düşəcəkdir 4 . Satış təzyiqi Dünyanın ən iri 10 əczaçılıq şirkəti (hərəsi illik 10 milyard ABŞ dolları dövriyyəsi və 30%-lik mənfəət dərəcələri olmaqla) dünya bazarının təqribən 1/3 hissəsini təmin edir(cədvəl 2).
2 Mənbə: http://www.chameleon-pharma.com/us-pharma/
3 Mənbə: IFPMA - The pharmaceutical industry and global health: Facts and Figures 2012 4 Mənbə: Щетко - Тенденции развития мирового рынка фармацевтической продукции; Журнал международного права и международных отношений 2014 – № 2 4
Əczaçılıq şirkətləri öz gəlirlərinin 1/3 hissəsini marketinq xərclərinə yönləndirir və bu xərclər yeni dərmanlar üzrə elmi araşdırma xərclərini 2 dəfə üstələyir. Dünya Səhiyyə Təşkilatı tərəfindən bu vəziyyət ciddi problem kimi tanınmış və satış təzyiqinin azaldılması üçün 1988-ci ildə Əczaçılıq Dərmanların Təşviqi üzrə Etik Kriteriyalar sənədi qəbul edilmişdir. Buna baxmayaraq, müxtəlif ekspertlərin fikrinə görə bu qaydalar və həmçinin, bir sıra digər qaydalar dünya əczaçılıq sənayesi tərəfindən davamlı olaraq pozulmaqdadır.
milyard ABŞ dolları
milyard ABŞ dolları 1.
Pfizer
Nyu York, ABŞ
47,4
7,0 2.
Novartis
Basel, İsveçrə
45,4
8,8 3.
Merck & Co
Nyu Cersi, ABŞ 41,1
7,9 4.
Sanofi
Paris, Fransa
38,4
6,1 5.
Roche
Basel, İsveçrə
37,5
8,0 6.
GlaxoSmithKline Brentford, Böyük Britaniya 33,1
5,3 7.
AstraZeneca London, Böyük Britaniya
27,1
4,5 8.
Johnson&Johnson Nyu Cersi, ABŞ
23,5 5,4 9.
Abbott
İlinois, ABŞ 23,1
2,9 10.
Eli Lilly İndiana, ABŞ 18,5
5,0 Cədvəl 2. Qabaqcıl dünya əczaçılıq şirkətləri (2012-ci il) 5
Dərmanlar (xəstəliklər) növləri Xərclər milyard ABŞ dolları 1.
75-80 2.
Anti-diabetik 43-48
3.
Nəfəs xəstəlikləri 41-46 4.
Lipid regulyasiyası 29-34
5.
Angiotensin 28-33 6.
İmmunitet 27-32
7.
QİÇS 20-24 8.
Neyroleptik 18-22
9.
Trombositlər aqreqasiyası 18-22 10.
Yazva
13-16 11.
Antidepressant 13-16 12.
Epilepsiya 12-15 13.
Skleroz 11-13 14.
Osteoporoz 10-12 15.
Narkotik analgetik 9-11 16.
Hiperaktivlik 9-11 17.
Eritrositopiez 9-11 18.
Alzheimer 8-10
5 Mənbə: Pharmaceutical Executive – May 2013 ( www.PharmExec.com )
5
19. Virusaqarşı 8-10 20.
Glaucoma 5-6
“IMS Health” beynəlxalq məsləhətçi şirkətinin məlumatına əsasən, 2012- ci ildə MDB-nin əczaçılıq bazarının həcmi 27,3 milyard ABŞ dolları təşkil etmiş və 2011-ci ilə nisbətən 10% artım baş vermişdir (cədvəl 4). Bu göstəricilərə uyğun olaraq, bazar həcminə görə Azərbaycan 6-cı yeri tutur.
Ölkə Satış milyon ABŞ dolları Artım 1.
Rusiya 19.700
10% 2.
Ukrayna 3.300
19% 3.
Qazaxıstan 1.500
31% 4.
Özbəkistan 961
35% 5.
Belarus 757
16% 6.
Azərbaycan 498
14% 7.
Gürcüstan 191
9% 8.
Moldova 167
21% 9.
Qırğızıstan 149
- 10.
Ermənistan 94 3%
CƏMİ 27.300 10% Cədvəl 4. MDB üzrə əczaçılıq bazarları (2012-ci il) “Enter Invest” şirkətinin məlumatına əsasən, apteklərin sayına görə MDB ölkələri arasında Azərbaycan 5-ci yeri tutur (cədvəl 5). Eyni zamanda bir aptekin xidmət etdiyi müştərilərin sayına görə Azərbaycan birinci yeri tutur. Belə ki, Azərbaycanda 1 aptek üzrə 2,2 min müştəriyə xidmət edir ki, bu MDB-də ən yaxşı göstəricidir (cədvəl 6).
1.
Rusiya 55,0
2.
Ukrayna 19,0 3.
Qazaxıstan 7,4
4.
Belarus 2,7 5.
Azərbaycan 1,2
6.
Gürcüstan 1,4 7.
Moldova 1,2
8.
Qırğızıstan 1,1 9.
Ermənistan 1,1
Cədvəl 5. MDB ölkələrinin apteklərinin sayı (2012-ci il) 6
Ölkə 1 aptekə düşən müştəri sayı min nəfər 1.
Azərbaycan 2,2 2.
Ukrayna
2,4 3.
Rusiya
2,6 4.
Moldova 3,0 5.
Ermənistan 3,1 6.
Gürcüstan 3,3 7.
Belarus 3,5 8.
Qırğızıstan 4,8 9.
Qazaxıstan 7,5
“Deloitte” şirkətinin məlumatına əsasən, 2014-cü ildə Rusiyanın dərman bazarının həcminin proqnozu təqribən 18 milyard ABŞ dolları təşkil etmişdir (və ya 5,46 milyard qutu). Eyni zamanda, Avrasiya İnkişaf Bankının məlumatına əsasən, 2012-ci ildə Rusiyanın əczaçılıq bazarının həcmi 30,3 milyard ABŞ dolları, yerli istehsal 5,5 milyard ABŞ dolları, adambaşı dərman istehlakı isə 207 ABŞ dolları təşkil etmişdir. Rusiya əczaçılıq bazarında 2014-cü ilin 10 ayı (yanvar-oktyabr) üzrə 900 ton antibiotik və 122,6 min ton digər dərmanlar idxal edilmişdir. İdxal üzrə 9,6 min tonu MDB ölkələrinin payına düşür. Dövlət tərəfindən satın alınan dərmanların həcmi ümumi həcmin 25%-ni təşkil edir (267 milyard rubl və ya 7 milyard ABŞ dolları) və 2006-cı ildən dayanmadan azalır.
“IMS Health” beynəlxalq məsləhətçi şirkətinin məlumatına əsasən, Qazaxıstan Respublikasının əczaçılıq bazarı 2012-ci ildə 1,5 milyard ABŞ dolları təşkil etmişdir. Qazaxıstanda 80 istehsalçı şirkət fəaliyyət göstərir və bu şirkətlər daxili tələbatın 15%-ni təmin edirlər. Eyni zamanda, bu şirkətlərin cəmi 5-i (“Ximfarm” ASC, “Global Pharm” MM, “Nobel AFF” ASC, “Romat” şirkəti, “Nur-May Farm” şirkəti və Qaraqanda əczaçılıq kompleksi) istehsal edilən məhsulun 90%-ni buraxır. 2009-cu ildə qəbul edilmiş Dövlət Proqramı çərçivəsində 2014-cü ilin sonuna kimi Qazaxıstan şirkətləri tərəfindən istehsal edilən məhsulların daxili 7
tələbatın 50%-ni ödəməsi nəzərdə tutulmuşdur. Proqram çərçivəsində xarici investisiya yatıran şirkət ilə Qazaxıstan Hökuməti 7 illik müqavilə bağlayaraq, istehsal ediləcək məhsulların satın alınmasını təmin edir. Belə ki, Dövlət Proqramının həyata keçirilməsi nəticəsində 2008-2013-cü illərdə daxili istehsal nominal ifadədə 3 dəfə, real ifadədə isə 2,2 dəfə artmışdır. 5 il ərzində antibiotik istehsalı 4 dəfə (3,3 tondan 13,6 tona kimi), şpris istehsalı isə 19 dəfə (13,1 milyondan 251,5 milyon ədədə kimi) artmışdır. Polşanın “Open Dialog Foundation” təşkilatının 2013-cü il üzrə məlumatına əsasən, xarici investorlar tərəfindən Qazaxıstanın ən iri 5 müəssisəsinə 180 milyon ABŞ dolları həcmində sərmayə qoyulmuşdur. Belə ki, 2011-ci ildə Polşanın “Polpharma” şirkəti “Ximfarm” ASC-yə (yerli istehsalın 55%-i) sərmayə qoymuş və yeni ampula və tabletka dərmanı üzrə yeni istehsal sahəsi açmağı planlaşdırır (yeni məhsullar yeni “Santo” brendi adı altında satılacaq). Qazaxıstanın 2-ci istehsalçısı (yerli istehsalın 7%-i) “Nobel AFF” ASC-yə Türkiyənin “Nobel İlac” şirkəti tərəfindən investisiya qoyulur. Qazaxıstanın 3-cü istehsalçısı (yerli istehsalın 5%-i) “Global Pharm” şirkətinə türk investoru (Abdi İbrahim) tərəfindən sərmayə qoyulmaqdadır (şirkətin adı dəyişdirilərək “Abdi İbrahim Global Pharm LLP” adlandırılmışdır). Rusiyanın “Pharmstandard” şirkətlər qrupu Qaraqanda əczaçılıq kompleksinin səhmlərinin bir qismini əldə etmişdir.
“Invest in Georgia” milli investisiya agentliyinin məlumatına əsasən, 2011-ci ildə Gürcüstanın dərman bazarının həcmi təqribən 250 milyon ABŞ dolları təşkil etmişdir. Bunun 210 milyon ABŞ dollarını idxal, 48 milyon ABŞ dollarını isə daxili istehsal təşkil etmişdir. Həmçinin, ölkənin 18 milyon ABŞ dolları həcmində ixracı vardır. Əsas ixrac ölkələri Qafqaz, Ukrayna, Rusiya, Belarus, Mərkəzi Asiya ölkələri və Bolqarıstandır. Dərman istehsalı ilə 70 şirkət məşğul olur və istehsal sahəsində 2,4 min nəfər çalışmaqdadır. Sahəyə investisiya qoyan şirkətlər arasında “ABC Pharmacia”, “Gama”, “Euromedical”, “Iveriapharm”, “CPHRL” və digər şirkətlər vardır. Gürcüstanın illik adambaşına dərman istehlakı 2011-ci ildə 35 ABŞ dolları təşkil etmişdir.
“Enter Invest” şirkətinin məlumatına görə, MDB ölkələri arasında Belarus Respublikasının əczaçılıq bazarı 4-cü yerdədir. 2011-ci ildə Belarus əczaçılıq 8
bazarının həcmi 650 milyon ABŞ dolları (və ya 379 milyon dərman qutusu) təşkil etmişdir (Qazaxıstan – 800 milyon ABŞ dolları, Ukrayna – 3 milyard ABŞ dolları və Rusiya – 15,7 milyard ABŞ dolları). Adambaşına aylıq əczaçılıq xərcləri 2011-ci ildə 5,5 ABŞ dolları təşkil etmişdir (Qazaxıstan – 5,2 ABŞ dolları, Ukrayna – 5,8 ABŞ dolları və Rusiya – 10,6 ABŞ dolları). Ölkədə istehlak edilən dərmanların 69%-i 2-20 ABŞ dollar arası diapazona düşür. 2011-ci ildə realizə edilmiş dərmanların natura ifadəsində 55% yerli müəssisələr tərəfindən istehsal edilmişdir. Eyni zamanda, yerli dərmanların qiyməti daha ucuz olduğundan qiymət ifadəsində yerli istehsalçıların payı cəmi 21% təşkil edir. Belarus Respublikasının Prezidenti A. Lukaşenko tərəfindən qoyulmuş məqsədə müvafiq olaraq, 2015-ci ilin sonuna kimi yerli şirkətlər tərəfindən istehsal olunan dərmanların daxili bazarın qiymət strukturunda 50%-ə çatdırılması gözlənilir. Apteklərin dərman satışı üzrə marjası cəmi 1-2% təşkil edir. Müqayisə üçün dərman distributorlarının marjası 2-5%, dərman istehsalçılarının marjası isə 15% təşkil edir.
Rusiyanın “Pharmexpert” tibbi araşdırma şirkətinin məlumatına əsasən, 2013-cü ildə Azərbaycan əczaçılıq bazarının həcmi 731 milyon ABŞ dolları (və ya təqribən 115 milyon dərman qutusu) təşkil etmiş və bu göstərici 2012-ci ilin göstəricisini 18% üstələmişdir. Qeyd olunur ki, Azərbaycan əczaçılıq bazarının həcmi 2011-2013-cü illərdə 45% artmışdır. Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatına əsasən, əczaçılıq məhsulların idxalı 2013-cü ildə 214,2 milyon ABŞ dolları təşkil etmişdir (cədvəl 8). Eyni zamanda, “AvroMed” şirkətinin məlumatına əsasən, 2011-ci ildə şirkətin illik satış dövriyyəsi 200 milyon manatdan yuxarı olmuşdur 6 .
məsləhətçi şirkətinin məlumatına əsasən 2012-ci ildə Azərbaycan əczaçılıq bazarının həcmi 500 milyon ABŞ dolları təşkil etmişdir (cədvəl 4). Maliyyə Nazirliyindən verilmiş məlumata əsasən, 2015-ci ildə Səhiyyə Nazirliyinin xətti ilə dövlət tərəfindən dərman satın alınması xərcləri 195,9 milyon manat təşkil edəcəkdir (189.173.000 manat Azərbaycan və 6.736.216 manat Naxçıvan Muxtar Respublikası üzrə).
6 Mənbə: http://www.thebusinessyear.com/publication/article/4/852/azerbaijan-2012/the-right-direction
9
Ukraynanın www.apteka.au saytında dərc edilmiş məqaləyə görə, Azərbaycanda 2010-cu ildə adambaşı illik əczaçılıq xərcləri 42 ABŞ dolları təşkil etmiş 7 və bu göstəriciyə görə Azərbaycan MDB ölkələri arasında 6-cı yerdə olmuşdur (diaqram 1). Beynəlxalq araşdırmalara əsasən, Azərbaycanda dərman satışının 75%-i həkim resepti ilə həyata keçirilir ki, bu da MDB üzrə ən yüksək göstəricidir. Belə ki, Rusiyada bu göstərici 50%, Ermənistan və Gürcüstanda isə 60-65% təşkil edir. Bu rəqəm Azərbaycanda satış-paylaşma sisteminin ciddi rolunun göstəricisi hesab edilə bilər.
Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatına əsasən, Azərbaycanda 8 əczaçılıq şirkəti istehsal ilə məşğuldur və son 10 ildə əczaçılıq sənayesində 3 dəfədən çox artım baş vermişdir (cədvəl 9). Sahə üzrə istehsal fondları 5,3 milyon manat təşkil etmişdir. Qeyd edilən şirkətlərdə 200 nəfər işçi çalışır və 2013-cü ildə əczaçılıq sənayesində çalışan işçilərin orta aylıq əmək haqqı 362 manat təşkil etmişdir.
2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Əczaçılıq məhsullarının istehsalı 0,9 0,9
0,7 1,2
0,7 0,7
0,7 1,0
1,9 1,7
3,2 Cədvəl 7. Azərbaycanda əczaçılıq istehsalı
Eyni zamanda qeyd etmək olar ki, apteklər və müştəri sayına əmsalına görə də Azərbaycan MDB ölkələri arasında birinci yeri tutur. Belə ki, “Enter Invest” şirkətinin məlumatına əsasən Azərbaycan Respublikasında 1 aptekə 2,2 min nəfər düşür (Qazaxıstan – 7,5 min, Qırğızıstan – 4,8 min, Belarus – 3,5 min, Gürcüstan – 3,3 min, Ermənistan – 3,1 min, Moldova – 3 min, Rusiya – 2,6 min və Ukrayna – 2,4 min nəfər).
7 Mənbə: Анна Шибаева - Фармрынки СНГ: итоги 2010 г. - № 12 (783) 28 марта 2011 Г. ( www.apteka.ua/article/76560 ) Yüklə 0,55 Mb. Dostları ilə paylaş:
|