Ġxtisas: MÜhasibat üÇotu fənnin adi : sahibkarliğin əsaslari fənn müƏllimii: HƏbibi həbib məMMƏd o

4. 
KOMMERSIYA SAHIBKARLIĞI. 
 
Əmtəə birjası.
Kommersiya sahibkarlığının ən geniş yayılmış formaları kimi əmtəə birjaları 
və ticarət təşkilatlan fərqləndirilir. Əmtəə birjasının mahiyyətini və inkişafını xarakterizə 
etməzdən əvvəl biqa- lar, onlann mahiyyəti və yaranması üzərində dayanaq. 
Birjanın nə vaxt yarandığını demək çətindir. Hələ keçmiş vaxtlarda tacirlər alıcı tapmaq, 
işgüzar məlumat əldə etmək, hər hansı bir malın axırıncı qiyməti haqqında məlumat almaq üçün 
müəyyən bir yerdə yığışırdılar. Belə yığıncaqlar Qədim Romada bizim eranın ikinci əsrinin 
sonunda yaranmışdır. 
1653-cü ildə Marsel tacirləri “GörüĢ üçün əlveriĢli olan bir bina” tələb etdilər ki, küçə 
yığıncaqlarında kommersiya iĢlərinin həllində qarĢıya çıxan çətinlikləri aradan 
qaldırsınlar. 
Beləliklə, biıja ticarətinin aparılması qaydaları tədricən yaranmağa başladı. Onlann 
iştirakçıları belə qərara gəldilər ki, mallan özləri ilə daşımaq heç də lazım deyil. Təkcə onlann 
qiymətləri ilə razılaşmaq kifayətdir. Qalan bütün şərtlər bağlanmış müqavilədə göstərilməlidir. 
Biıjanın alver meydanında alqı-satqı ilə yanaşı, həm də sığorta edilməsi, veksellərin alınıb 
satılması və s. bu kimi məsələlr həll olunurdu. Vaxt keçdikcə Orta əsr birjaları müasir 
xüsusiyyətlər qazanırdı. 

---

“Biıja” sözünün yaranma mənbəyi iri ticarət məntəqəsi olan Fi- landriya-Brüggedir. Burada 
ticarət yığmcaqlan “Burse” mehmanxanasının yaxınlığında qərarlaşırdı. Mehmanxana sahibini 
Vander Burse çağırırdılar. O, ticarətçilər üçün pul kisəsi rəmzi olan gerbi ilə üstünü bəzədiyi bir 
ev tikmişdir. 
Əcnəbi kommersantlar Brüggeyə gələndə adətən həmin mehmanxanada qalır, digər tacirlərlə 
tanış olur, sazişlər bağlayır, nailiyyət və müflisləşmələr haqda təzə məlumatlar öyrənirdilər. 
“Burse” ona görə tacir qonaqlara əlverişli idi ki, onun yaxınlığında Florensiyanm və Gen- 
siyanın iri ticarət mərkəzlərinin nümayəndələri məskən salırdılar. Bir çox tacirlər saziş bağlamaq 
üçün məhz bu mehmanxanaya gəlməli olurdular. Müasir “biıja” sözü də elə buradan Burse 
adından yaranmışdır. 
Biıja üçün ilk xüsusi bina 153l-ci ildə Brügge şəhərinin rəqibi Antvepenedə tikilmişdir. Bu 
binanın frontonunda “Bütün ölkələrin ticarət adamlan üçün” yazısı həkk olunmuşdur.
XVII əsrin əvvəllərində ticarət və maliyyə fəaliyyətinin mərkəzi Amsterdama keçirilirdi. 
1608-ci ildə məhz burada dünyanın ən məşhur lıirjası yaradılır. Bu firmanın nailiyyətlərində 
Niderland dünyanın güclü maliyyə dövləti hesab olunurdu. Amsterdamda işgüzar əməliyyatlar 
lıoyata keçirilirdi. Minlərlə makler birjaya gələnlərə xidmət göstərirdi.