Academic research in educational sciences volume 1

NATIJALAR 

---

ACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCES 
VOLUME 1 | ISSUE 3 | 2020 
ISSN: 2181-1385 
Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2020: 4.804 
Academic Research, Uzbekistan 941  www.ares.uz 
Kreativ fikrlash testlarining birinchi avlodi domenning umumiyligi, yaʼni har 
qanday sohadagi ijodkorlikning umumiy xususiyatlari mavjudligi haqidagi g‘oyaga
asoslangani kabi tadqiqotchilar ijodkorlikni baholaydigan sinovlarda shaxsning
natijalari umumiylashtirilishi mumkinligini, bir sohadagi kreativlik ikkinchi sohaga
ham oʻtkazilishi mumkinligini taxmin qilganlar. Ushbu tadqiqotlar yo ijodkorlik uchun 
zarur boʻlgan qobiliyat va koʻnikmalar domenga bog‘liq boʻlib, domendan domenga 
ajralib turishini taʼkidlamoqda, yoki ikki yondashuvning qisman jamlagan ijodkorlik
modellarini taqdim etmoqda. “Domen” deganda “sanʼat, adabiyot, tarix yoki 
astronomiya kabi ilmning har qanday muayyan sohasi” yoki “muayyan ilm sohasi 
asosida yotadigan va uni qo‘llab-quvvatlaydigan reprezentatsiyalar turkumi” 
tushuniladi. 
Tadqiqotchilar tomonidan kreativ yondashuvning quyidagi domenlari sanab 
o’tilgan: kundalik, taʼlimga oid, harakatga oid, ilm-fanga oid va sanʼatga oid sohalar. 
Ijodiy faoliyat “sanʼatkorlik” va “ilmiy’ sohalariga ajratilgan. Ijodiy faoliyat uch 
umumiy sohaga boʻlinishi mumkin: verbal, sanʼatkorlik va muammoni hal qilish.
Kreativlik sohalarini oʻrgangan amaliy tadqiqotlarning batafsil tahliliga ko‘ra,
matematika ilmiy sohasi doimo boshqa ijodkorlik sohalardan yaqqol ajralib turadi. 
Har qanday shaxsning ijodiy faolligi uchun toʻrt zaruriy qismi sanab o’tiladi:
sohaga bogʻliq qobiliyatlar; 
kreativlikka bogʻliq jarayonlar;
vazifa borasidagi ishtiyoq (motivatsiya); 
mos, qulay sharoit.
 
XULOSA 
Ijodiy sermahsullik bazaviy resurs yoxud sohaga bogʻliq qobiliyatlar, 
jumladan, bilim va texnik koʻnikmalar bo‘lib, ularni yangicha usulda birlashtirish 
uchun kerak boʻladigan qobiliyatlar tayyor qoʻllanmalardan voz kecha olish kabi
zarur motivatsiyani taqozo etadi. Bu toʻrt komponent ham turgʻun, ham 
takomillashtirish va muhitga moyil boʻlgan komponentlardan iborat. 
O‘quvchilarning kreativ fikrlash koʻrsatkichlari ularning tadqiqotchilik
qobiliyatlariga qanday bogʻliq ekanligini tahlil etish ham oʻrinlidir. Xuddi o‘quvchi
ishtiyoqini oʻlchaydigan uslub kabi, uning tadqiqotchilik qobiliyatini ham 
kompyuterlashgan testdagi xatti-harakatini kuzatishdan olingan (telemetriya) 
maʼlumotlar asosida tahlil qilish mumkin.