Texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi

Atributlar – jadval ustunlar nomlari;
Bog‗lanish – relyation so‗zidan olinib munosabatni bildiradi;
Birlamchi kalit – bu kalit tashqi MB bilan bog‗lanishni o‗rnatish uchun xizmat 
qiladi.
Relyatsion MB munosabatlarni o`zaro bog`langan to`plamidir. 
Har bir munosabat kompyuterda fayl ko`rinishida tasvirlanadi. 
Mahsulotlar 
ID 
Mahsulot nomi 
Mahsulot turi 
Ishlab 
chiqilgan 
sana 
Narxi 
summa 
 
1 
Bollalar kiymi 
Kiym kechak 
12.10.22 
500000s 
2 
Kattalar kiymi 
Kiym kechak 
10.10.22 
400000s 
3 
Toy liboslari 
Kiym kechak 
8.10.22 
1000000s
4 
Bayram liboslari 
Kiym kechak 
17.10.22 
7000000s
5 
Yozgi kiymlar 
Kiym kechak 
01.11.22 
8000000s

---

Mahsulot xaridorlari 
ID 
FISH 
Mahsulot nomi 
Manzili 
1 
Axmedov Sardor 
Bollar kiymi
Toshkent 
Ishchi 
xodimlar 
ID FISH 
Ish vaqti 
Maoshi 
1 
Abrorov Aziz 
7:00-12:00 
3 700000s 
2 
Axmatov Diyor 
13:00-15:30 
2 500000s 
3 
Ikromov Jasur 
16:00-20:30 
2 600000s 
4 
Mahkamov Diyor 
20:30-24:00 
2 000000s 
5 
Umarov Mahkam 
9:00-15:00 
4 500000s 

---

2 
Rashidov Davron 
Bayram kiymlari
Toshkent 
3 
Xudoyorova Malika 
Toy liboslari 
Sergili 
4 
Vladimr Putin 
Kattalar kiymlari
Rossiya 
5 
Anvarov Xamdam 
Yozgi kiymlar
Chimkent 
Yetkazib beruvchilar
ID 
FISH 
Yetkazuvchi mahsulot
nomi 
 Yetkazish manzillari 
1 
Sattorov Umar 
Yozgi kiymlar 
Chimkent
2 
Farxodov Sardor
Kattakr kiymlari
Rossiya
3 
Xaydarov Islom 
Toy liboslari 
Sergili
4 
Vahobov Sardor
Bayram kiymlari
Toshkent 
5 
Davletov Baxrom
Bollalar kiymlari
Toshkent 
Loyiha haqidagi axborot diagramma ko`rinishida rasmiylashtiriladi, buning 
uchun quyidagi belgilar kiritiladi: mohiyat turlari – to`rtburchak bilan, atributlar-
ovallar bilan tasvirlanadi va ular mos mohiyatlar bilan yo`nalishsiz qirralar bilan 
bog`lanadi. 
Mohiyat – aloqa modeli predmet sohani (PS) faqat aniq bir qismini akslantiradi. 
Bu holda uni lokal model deyiladi. PS haqida to`la axborotga ega bo`lish uchun uni 
etarli kengroq tekshirish zarur va oldingisini to`ldiradigan local modellar qurish 
kerak. Shundan so`ng lokal modellar birlashtirilib PS haqida bir butun 
kompozitsion tasvirga ega bo`lamiz. 
Relyatsion yondashuv asosiy tushunchalari: Ma‘lumotlar toifasi – relyasion MB 
saqlanadigan ma‘lumot qiymatlari; Domen – domenlar ma‘lumotlarni ayrim 

---

asosiy turlarini aniqlash orqali o‗rnatiladi; Atributlar – jadval ustunlar nomlari; 
Bog‗lanish – relyation so‗zidan olinib munosabatni bildiradi; Birlamchi kalit 
– bu kalit tashqi MB bilan bog‗lanishni o‗rnatish uchun xizmat qiladi. Relyatsion 
MB munosabatlarni o`zaro bog`langan to`plamidir. Har bir munosabat 
kompyuterda fayl ko`rinishida tasvirlanadi.
 
 
 
 3
-Amaliy mashg’ulot.
 
Mavzu: SQL tilida jadvallar yaratish, o’zgartirish va o’chirish. 
Ushbu labaratoriyada predmet soha ma`lumotlar bazasini SQL so`rovlari 
orqali yaratamiz. Mavjud ob`yektlarni so`rovlar orqali ma`lumotlar bilan to`ldirish, 
o`zgartirish va keraksiz ma`lumotlarni o`chirishni ko`rib chiqiladi.