Əbu Əli Həsən ibn Əli Xacə

Haman mənada bir hekayət. Deyirlər ki, Umarə bin Həmzə
xəlifə 
Vasiqin
73
məclisində oturmuĢ idi. ġikayətlərə baxılan gün idi. ġikayətçilərdən biri 
yerindən qalxıb dedi ki, mənim Ģikayətim Ümarədəndir, o mənim torpağımı zorla 
qəsb etmiĢdir. Əmirəlmömin Ümarəyə dedi: "Dur müddənin qarĢısında otur, sübut 
göstər". Ümarə dedi: "Mən onun əleyhdarı deyiləm. Əgər onun torpağı məndədirsə, 
mən onu qaytararam. Xəlifənin hörmət edib məni oturtduğu yerdən isə duran 
deyiləm, mən bir parça torpaq xatirinə öz mənsəb və dərəcəmə sədəmə vura 
bilmərəm". 
Onun alicənablığı bütün böyüklərin xoĢuna gəldi. Bilmək lazımdır ki, 
məhkəməni Ģəxsən Ģah özü aparmalı, tərəflərə özü qulaq asmalıdır. ġah türk, 
tacik,
74
ərəb dilini bilməyib, Ģəriət ehkamlarını oxumamıĢ olduqda iĢləri aparmaq 
üçün ona bir köməkçi lazım olar; qazilər elə Ģahın haman köməkçiləridır. ġah 
qazilərə böyük ixtiyar verməlidir, onların hörmətini saxlamalı, onlara tam nüfuz 
qazandırmalıdır, çünki qazilər xəlifənin nümayəndələridir. Onun göstəriĢi ilə 
iĢləyirlər: xəlifələr isə Ģahın köməkçiləridir, onun iĢini yerinə yetirirlər. 
Eləcə də məscidlərdə cümə namazı qılan xətibləri də diqqətlə seçmək 
lazımdır ki, pakdamən və Quran bilən olsunlar. Namaz məsələsi incə məsələdir. 
Müsəlmanların namazı isə imamın
75 
namazına bağlıdır. Ġmam namazı düz qılmasa, 

---

51 
onun dalında duranların da namazı düz olmaz. 
Eləcə də hər Ģəhərə bir möhtəsib təyin etmək lazımdır ki, tərəzilər düz, 
qiymətlər qaydasında olsun, alıĢ-veriĢə nəzarət etsin. BaĢqa yerdən gətirilib 
bazarda satılan Ģeylərdə möhtəkirlik, saxtakarlıq olmasın, daĢların düzlüyünə, 
halal-harama fikir versin. ġah və onun valiləri möhtəsibə kömək etməlidirlər, ölkə 
dolandırmağın, ağıllı olmağın Ģərtlərindən biri budur. 
Belə etməsələr, yoxsullar acınacaqlı hala düĢər, bazar adamları mallarını 
kefi istədiyi qiymətə satar, artıqtamahlıq, möhtəkirlik artar, üst-fücur yayılar, 
Ģəriətin rövnəqi gedər. Bu iĢi yaxın adamlardan birinə ya inanılmıĢ xadimə, ya 
hamının qorxduğu və onun heç kəsdən çəkinmədiyi bir qoca türkə
76
tapĢırmaq 
lazımdır ki, iĢlər ədalətlə getsin və islam qayda-qanunu möhkəm qalsın, necə ki, 
hekayətdə deyilmiĢdir.