O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti f. T. Bazarova

partiyasini xarid qilishni, yangi xaridorlar tomonidan tajriba-xaridini, 
xaridorlarni raqobatchilardan «tortib olish»ni taqdirlash kabilar mavjud. 
Savdoni rag‘batlantirish maqsadlari sotuvchilarni assortimentga yangi 
markani qo‘shishga ishontirish, tovarning o‘zi va unga yo‘ldosh tovarlar 
zaxirasini ko‘paytirish, mavsumlararo xaridni rag‘batlantirish, raqobat-
chilar taklifini «urib qulatish (sindirish)», savdo markasining doirasida 
bo‘lishni shakllantirish, tovar savdo shaxobchalari sonini ko‘paytirish 
kabilarni o‘z ichiga olishi mumkin. Savdo xodimlarini rag‘batlantirish-
dan maqsad yangi tovar yoki yangi modelni qo‘llab-quvvatlashda 
potensial mijozlarni topishdagi faollik va mavsumiy bo‘lmagan savdoni 
oshirish hisoblanadi. 
Savdoni rag‘batlantirish bo‘yicha tadbirlarni rejalashtirish orqali 
kompaniya o‘z oldiga aniq maqsad qo‘yishi, rag‘batlantirish usullarini 
tanlashi, mos keluvchi dasturlar ishlab chiqishi, bu jarayonni nazorat 
qilishi va uning samaradorligini baholashi zarur. 
 

---

336 
12.1-jadval 
Iste’molchilarni rag‘batlantirishning asosiy uslublari 
 
Tajriba namunalari. Uyga olib borib beriladigan, pochta orqali yuboriladigan, 
boshqa tovarlarga yoki reklama e’lonlariga ilova qilinadigan, tovar yoki xizmatlarning 
bepul namunalarini taklif qilish 
Kuponlar. Ko‘rsatuvchiga ma’lum tovarni sotib olishda kelishilgan tejamni 
beradigan sertifikatlar. Pochta orqali tarqatiladi, boshqa tovarlarga ilova qilinadi, jurnal 
yoki gazetadagi reklama e’lonlariga joylashtiriladi. 
Pullik kompensatsiyalar (pulni qaytarish). Xarid amalga oshirilgach, realizatsiya 
qilinadigan narx chegirmalari. Iste’molchi ishlab chiqaruvchiga qandaydir shaklda 
xaridning tasdig‘ini yuboradi va u to‘langan pulning bir qismini «qoplaydi». 
Upakovka (o‘rash)ning imtiyozli narxi (chegirma). Tovar o‘rami yoki etiketkasiga 
uni arzon narxda sotib olinishi o‘ramdan foydalangan holda (masalan, bir pachka narxida 
ikkitasi) yoki tovarga qoshimcha sifatida (masalan, tish cho‘tkasi va pastasi). 
Sovg‘alar (mukofotlar). Sotilayotgan tovarni sotib olishda sovg‘a sifatida nisbatian 
past narxda yoki bepul beriladigan tovarlar. «Ichkaridagi sovg‘a» o‘ramning ichida yoki 
tashqarisida bo‘lib, sotib olingan tovar bilan birga beriladi. «Pochta orqali bepul tovar» - 
bu xaridi tasdiqlangan xaridorlarga, masalan, o‘ramning ma’lum bir qismi yoki shtrix 
kodini yuborish bilan uning sotib olingani tasdiqlanganda, o‘sha iste’molchiga yuborila-
digan tovar o‘zini-o‘zi bartaraf etuvchi mukofot – bu tannarxi uni sotib olmoqchi bo‘lgan 
iste’molchi tomonidan to‘lanadigan sovg‘a.