Əmək mühafizəsi və təhlükəsizliyi fənni, onun məqsədi və toxunduğu əsas məsələlər

İstehsalat zədələnmələri və peşə xəstəliklərinin göstəriciləri 
Müəssisələrdə və ya təsərrüfatın hər hansı bir sahəsində istehsalat 
zədələnmələrinin səviyyələrini xarakterizə etmək və müxtəlif müəssisələri məhz 
buna görə müqayisə etmək üçün zədələnmələrin şərti qəbul edilmiş nisbi 
göstəricilərindən istifadə edilir. Bədbəxt hadisələr haqqındakı hesabat 
məlumatlarına əsasən təyin edilən bu göstəricilərdən əsasları tezlik və ağırlıq 
əmsallarıdır. 
Tezlik əmsalı hesabat dövründə hər 1000 nəfər işçiyə düşən bədbəxt 
hadisələrin sayını göstərir: 
P
H
K
t
1000


, 
burada H - hesabat dövründə baş vermiş bədbəxt hadisələrin ümumi sayı; P - 
hesabat dövründə işləyənlərin orta siyahı sayıdır. 
Ağırlıq əmsalı hesabat dövründə hər bir bədbəxt hadisəyə düşən itirilmiş iş 
günlərinin orta sayını göstərir: 
H
D
K
a

, 
burada D - hesabat dövründə bütün bədbəxt hadisələr nəticəsində itirilmiş iş 
günlərinin ümumi sayı; H - ölüm və ya əlilliklə nəticələnmiş hadisələr istisna 
olmaqla, hesabat dövründə baş vermiş bədbəxt hadisələrin ümumi sayıdır. 
İtki göstaricisi 1000 nəfər işçinin itirmiş olduğu iş günlərinin orta sayı olub 
aşağıdakı kimi təyin edilir: 
1000


P
D
K
i
Böyük müəssisə və təşkilatlarda zədələnmələrin təhlilində ölüm və əlilliklə 
nəticələnən hadisələrin tezlik göstəricilərindən də istifadə edilir: 
P
H
K
P
H
K
a
ö
я
я


;
burada 
ö
H
və H
ə
- ölüm və əlilliklə nəticələnmiş bedbəxt hadisələrin sayıdır. 
Zədələnmələrin təhlilində onların digər nisbi göstəricilərindən də istifadə 
edilir. 
Bədbəxt hadisələrin maddi nəticələrinin göstəricisi 
P
M
K
m
m

, 
burada M
m
- hesabat dövründə baş vermiş bədbəxt hadisələrin maddi nəticələridir, 
manat. 
Bədbəxt hadisələrin qarşısının alınması üçün sərf olunmuş xərclərin 
göstəricisi: 
1000


P
X
K
x
, 
burada X - hesabat dövründə müəssisənin bədbəxt hadisələrə qarşı görülmüş 
tədbirlərə çəkdiyi xərcin məbləğidir, manat. 

---

Yuxarıda göstərilən qayda ilə zədələyici amillərin və bədbəxt hadisələrin əsas 
səbəbləri üzrə nisbi göstəricilər də təyin edilə bilər. 
Hər hansı bir işdə (prosesdə) işçinin zədələnmə təhlükəsini qiymətləndirmək 
üçün göstərici aşağıdakı kimi təyin edilir: 
y
n
K
zm

, 
burada n - hər hansı prosesdə baş vermiş zədələnmələrin faizi; y - həmin prosesdə 
işləyənlərin miqdarıdır, %. 
Peşə zəhərlənmələri və xəstəlikləri müəyyən dövr ərzində mütləq rəqəmlərlə, 
həmçinin 100 nəfər işçiyə düşən hadisələrin sayı və ya itirilmiş iş günlərinin sayı 
ilə qiymətləndirilərək nəzərə alınır.