Microsoft Word asosij vositalar hisobi

 
1.2 ASOSIY VOSITALAR HARAKATINI XUJJATLARDA
RASMIYLASHTIRISH TARTIBI 
Sanoat ishlab chiqarishining to`xtovsiz o`sib borishi korxonalarda asosiy vositalarning 
ko`payishi va ulardan foydalanishni yanada yaxshilash bilan bog`liqdir. Bu ko`p jixatdan asosiy 
vositalar harakatini hujjatlarda rasmiylashtirish tartibiga qattiq, rioya qilinishini talab etadi. 
Asosiy vositalar harakatini hisobga olishda quyidagi shakllardan foydalaniladi: 
OS-1 shakli. Asosiy vositalarni qabul-topshirish akti. Akt har bir oboekt uchun yozilib, 
buxgalteriyaga beriladi va asosiy vositani hisobga olish inventar kartochkalariga yozish uchun 
asos bo`lib xizmat qiladi. 
OS-2 shakli. Taomir qilingan, tiklangan va takomillashtirilgan oboektlarni qabul-topshirish 
akti. 
OS-3 shakli, Asosiy vositalarni tugatish to`g`risidagi akti. 
OS-4 shakli. Avtotransport vositalarini hisobdan chiqarish akti. 
OS-6 shakli. Asosiy vositalarni hisobga olish inventar kartochkasi, Asosiy vositalarni qabul-

---

8 
topshirish aktlari va ushbu oboekt texnik hujjatlari asosida har bir oboektga inventar kartochkasi 
ochiladi. 
OS-7 shakli, Asosiy vositalarni hisobga olish bo`yicha inventar kartochkalar ro`yxati. 
OS-8 shakli. Asosiy vositalar harakatini hisobga olish kartochkasi. Turkum guruhdari 
bo`yicha asosiy vositalar harakatini hisobga olish uchun ko`llaniladi. Kartochka maolumotlari 
asosida asosiy vositalar harakati xaqidagi hisobot to`lgaziladi. 
OS-9 shakli. Asosiy vositalar inventar ro`yxati. 
 
1.3 FOYDALANISHGA QABUL QILINGAN ASOSIY 
VOSITALARNI HISOBGA OLISH 
 
Foydalanishga qabul qilingan har bir oboekt uchun OS-1 raqamli tipik shakldagi asosiy 
vositalarni qabul qilish-topshirish akti yoziladi, Unda oboektning dastlabki qiymati va boshqa 
texnik-iqtisodiy maolumotlar ko`rsatiladi. Aktga ushbu oboektga taalluqli bo`lgan jami texnik 
hujjatlar qo`shib qshyiladi, Asosiy vositalar uchyoti korxona buxgalteriyasida belgilangan 
nomenklaturada har bir inventar oboekti bo`yicha yuritiladi. 
Inventar oboekti deyilganda ayrim vosita yoki maolum ishlab chiqarish funksiyasini 
bajarishga mo`ljallangan buyumlar (hamma moslamalari bilan) jami tushuniladi. Hisobga qabul 
qilingan har bir asosiy vosita oboektiga, masalan binolarga 001 dan 099 gacha, inshootlarga 100 
dan 199 gacha, o`tkazgich qurilmalariga 200 dan 299 gacha va xokazo inventar rakami 
biriktiriladi. 
Buxgalteriya akt asosida OS-6 shaklidagi inventar kartochkasini ochadi va unga oboekt 
xaqidagi hamma maolumotlarni yozadi. So`ngra inventar kartochkalari OS-7 shaklidagi mahsus 
ro`yxatda, asosiy vositalar turkum guruhlari bo`yicha ro`yxat qilinadi. Ro`yxat qilingan 
kartochkalar asosiy vositalar kartotekalariga joylashtiriladi, bunda ular tarmoq, turkum 
guruhdari, gurux ichida esa joylanish, foydalanish joylari va turlari bo`yicha guruhlanadi. 
Harakatda bo`lmagan asosiy vosita oboektlarining kartochkalari aloxida guruhlanadi. 
Asosiy vositalar uchyoti foydalanish joylarida (sexlar, uchastkalar, korxona bo`limlari) 
asosiy vositalar inventar kartochkalari bo`yicha amalga oshiriladi (OS-9 shakli). Hamma moddiy 
javobgar shaxslar bilan belgilangan namunada 2 nushada shartnoma tuziladi, bittasi 
buxgalteriyada, har bir moddiy javobgar shaxsga ochilgan deloda, boshqasi esa o`sha xodimda 
sakdanadi. 
Qabul qilingan, tugatilgan va korxona ichida ko`chirilgan asosiy vositalarning inventar 
kartochkalari tegishli yozuvdan so`ng oy oxirigacha aloxida saqlanadi, Ular asosida har oyda 
asosiy vositalar amortizatsiyasi hisob-kitobi tuzilatsi, ularning har biri bo`yicha qabul qilish, 
hisobdan chiqarish bo`iicha oborotlar qo`shiladi va asosiy vositalar harakatini hisobga oliy 

---

9 
kartochkasi to`lg`aziladi. Asosiy vositalar harakatini hisobga olish kartochkasi (OS-8 shakli) 
joriy yilning boshida ochiladi. Unda 1 yanvarga va har bir keyingi oyning 1-kuniga asosiy 
vositalarning xolati turlari bo`yicha ko`rsatiladi. Bu maolumotlardan asosiy vositalar harakati 
oborot vedomosti tuzishda foydalaniladi va u o`z navbatida korxona asosiy vositalar harakati 
hamda xolati xususida hisobot tuzish uchun asos bo`lib xizmat qiladi. 
Foydalanishdagi, zaxiradagi yoki ijaraga berilgan korxonaga qarashli asosiy vositalarning 
xolati va harakatini hisobga olish 01-«Asosiy vositalar», 07-«O`rnatiladigan asbob-uskunalar», 
08-«Kapital ko`yilmalar» schyotlarida yuritiladi. Asosiy vositalarni sotib olish bo`yicha 
schetlarni to`lashga rozilik berilishi va to`lanishi schetlarda quyidagicha aks ettiriladi: 
D- 60-«Mol yetkazib beruvchi va pudratchilar bilan hisob-kitoblar» 
K - 51-«Hisob-kitob scheti» 
D - 07-«O`rnatiladigan asbob-uskunapar»
K - 60-«Mol yetkazib beruvchi va pudratchilar bilan hisob-kitoblar» 
Montajga topshirilgan uskunalar qiymati va montaj harajatlari summasiga: 
D- 08-«Kapital qo`yilmalar» 
K-07-«O`rnatiladigan asbob-uskunalar»
D-08-«Kapital qo`yilmalar» 
K-10,70,60,69-schyotlar 
Qabul qilingan asosiy vositalarning montaj, o`rnatish va foydalanishga topshirish harajatlari 
hisobga olingan xoldagi qiymatiga: 
D- 01-«Asosiy vositalar» 
K- 08-«Kapital quyilmalar»
Shrnatish va mantaj talab qilinmaydigan asosiy vositalar oboektlari bshyicha quyidagicha 
buxgalteriya provodkasi tuziladi. 
D-60-“Mol yetkazib beruvchilar bilan hisob kitoblar” 
K-51-“Hisob kitoblar scheti 
D-08-«Kapital ko`yilmalar» 
K-60-“Mol yetkazib beruvchilar bilan hisob kitoblar” 
D-01-«Asosiy vositalar» 
K- 08-«Kapital quyilmalar 

---

10 
Taosischilar tomonidan korxona mulkiga qshshilgan asosiy vositalar qiymatiga 
kelishilgan narxda quyidagicha provodka tuziladi: 
D-01-«Asosiy vositalar»
K-75-«Taosischilar bilan hisob-kitoblar scheti» 
Nodavlat sektoridagi korxonalar bepul olingan asosiy vositalar qiymatini hisobda 
quyidagicha aks ettiriladi. 
D-01-«Asosiy vositalar»
K-80-«Foyda va zararlar» 
Eskirish summasiga
D-01-«Asosiy vositalar»
K-02-«Asosiy vositalarning eskirishi» 
Korxona bepul olingan asosiy vosita oboektlarini realizatsiya qilganda debetli qoldiq (zarar) 
yoki kreditli qoldiq (47-«Asosiy vositalarning realizatsiyasi va boshqa ko`rinishdagi hisobdan 
chiqarishlar» scheti bo`yicha daromad) joriy davrda 80-«Foyda va zararlar» schetiga yoziladi. 
Amaldagi nizomga muvofiq 47-schet bo`yicha debetli salhdo, foydadan (daromaddan) soliq, 
hisob-kitob qilishda soliqka tortiladigan bazani kamaytirmaydi. 
Soliqka tortiladigan baza 47-«Asosiy vositalarning realizatsiyasi va boshqa ko`rinishdagi 
hisobdan chiqarishlar» schetining kreditli salhdo summasiga ko`payadi. 
Asosiy vositalarni bepul topshiradigan korxonalar, ularni o`zining uchyotida quyidagicha aks 
ettiradi: 
D – 47 - «Asosiy vositalarning realizatsiyasi va boshqa kurinishidagi hisobdan chiqarishlar» 
K - 01 - «Asosiy vositalar» 
Eskirish summasiga
D- 02-«Asosiy vositalarning eskirishi» 
K- 47-«Asosiy vositalarning realizatsiyasi va boshqa kshrinishidagi hisobdan 
chiqarishlar»
Debetli salhdo asosiy vositalar qoldiq, qiymatini ko`rsatadi va ustav kapitalining 
kamayishiga yoziladi. 
D- 85-«Ustav kapitali» 
K-47-«Asosiy vositalarning realizatsiyasi va boshqa kshrinishdagi hisobdan chiqarishlar» 
Bepul qabul qilingan asosiy vositalarni montaj qilish, o`rnatish bo`yicha harajatlar korxona 
uchyotidan olib boriladi va 08-«Kapital qo`yilmalar» schetida hisob qilinadi. Bepul olingan 
asosiy vositalarni keltirish bo`yicha harajatlar 20-«Asosiy ishlab chiqarish», 25-«Umumishlab 
chiqarish harajatlari» yoki 26-«Davr harajatlari» schyotida hisob qilinadi. 

---

11