4. Axborot jarayonlarining dasturiy ta’minoti

Berilganlar. Buyruq 
4.1. Axborot jarayonlarining dasturiy ta’minoti 
4.1.1. 
Dasturiy ta’minot turlari: amaliy, tizimli, uskunaviy 

---

4.Urdushev X. Informatika va axborot texnoljgiyalari. SamQXI.uz
4 
Bir butun kompyuter, yoki uning tarkiy qismlari o’z-o’zidan axborotlarni 
qayta ishlay olmaydi. Kompyuterning ishlashini turli xil funksiya va vazifalarni 
bajaruvchi 
dasturlar
boshqaradi.
Hisoblash tizimining dasturiy ta’minoti 
dasturli konfigurasiya
deb ataladi. 
Hisoblash tizimlari fizik tugin va bloklarda ajratilgani singari, dasturlararo ham 
o’zaroaloqa mavjud bo’ladi, ko’plab dasturlar boshqa quyi darajadagi dasturlarga 
tayangan holda ishlaydi. Dasturiy ta’minot darajalarini piramidaga o’xshash 
konstruksiyaga qiyos qilish mumkin. 
Dasturiy ta’minotning darajali tuzilishi. 
1)
Dasturiy ta’minotning bazaviy darajasi
. Bu dasturiy ta’minotning eng quyi 
darajasidir. U bazaviy apparat vositalari bilan o’zaroaloqani ta’minlashga javob 
beradi. Qoidaga ko’ra, bazaviy dasturiy vositalar, bevosita bazaviy uskunalar 
tarkibiga kiradi va doimiy xotira (ROM) deb ataluvchi mikrosxemalarda saqlanadi. 
Dasturlar va berilganlar doimiy xotira mikrosxemalarini ishlab chiqarish etapida 
ularga yoziladi. Demak, bazaviy dasturlar doimiy xotira qurilmasida saklanadi. 
Kompyuterni ekspluatasiyasi davomida bazaviy xotira o’zgarmaydi va ularni 
o’zgartirish ham mumkin emas. 
Bazaviy dasturiy ta’minotni o’zgartirish texnik jihatidan maqsadga muvofiq 
hisoblangan 
holatlarda, 
operativ 
xotira 
mikrosxemalari 
o’rniga 
-
qaytadasturlanuvchi doimiy xotira
(ERROM) qurilmasi ishlatiladi.
2)
Tizimli darajadagi dasturiy ta’minot
. Tizimli daraja – bu, oraliq darajadagi 
dasturiy ta’minotdir. Sababi, bu darajada ishlovchi dasturlar, kompyuter tizimida 
ishlovchi o’zga dasturlarni bazaviy darajadagi dasturlar va bevosita apparat 
ta’minoti bilan o’zaroaloqasini ta’minlash vazifasini bajaradi. Masalan, hisoblash 
4.2-rasm. 
Apparat ta’minoti