AZƏrbaycan miLLİ elmlər akademiyasi nizami adına ƏDƏBİyyat institutu

3.

 

Əsərləri:  3  cilddə:  C  II  .    Bədii  nəsr  və  ədəbi-

tənqidi  əsərləri  /Tərt.:  F.Qasımzadə;  Red.: 

H.Araslı;  Farscadan  t.e.:  M.Mübariz  /SSRİ  EA 

Azərbaycan filialı, Nizami adına Ədəbiyyat və Dil 

İnstitutu.  – Bakı: Azərnəşr, 1938. – 462 s.  

Kitabın  içindəkilər:    Məmməd  Arif.  Mirzə  Fətəli 

Axundovun  bədii  prozası  və  ədəbi  tənqidi  görüş-

ləri.  Aldanmış  kəvakib.  Ədəbi-tənqidi  əsərlər: 

Fehristi-kitab  (Nəzm  və  nəşr  haqqında);  Mirzə 

Melkum  xanın  pyesləri  haqqında    kritika;  Kritika. 

Yüksək  İranın  Millət”  qəzeti  münşisinə;  Mollayi-

Ruminin  və  onun  təsnifinin  babında.  Tarixi  və 

publisist  əsərlər:  1618-  ci  ildə  Bağdad  qabağında 

Türkiyə  ordusunun  vəziyyəti;Rövzətüs-səfayi-Na-

siriyyə  haqqında  tənqid;  Məktəb  və  tədris  məsə-

lələri; Yeni dünyanı fəth edən Xristofor Kolumbun 

tarixi.  Bir  balaca  parislinin  həyatı.  Kommentari-

yalar,  tarixi  adlar,  coğrafi  adlar,  sülalə,  qəbilə, 

məzhəb və əsər adları, lüğət. 

 

 

- 131 - 

4.

 

Əsərləri.  3  cilddə:  C  III  .  Fəlsəfi-siyasi  əsərləri 

/Red.:  M.Rəfili  /SSRİ  EA  Azərbaycan  filialı, 

Nizami  adına  Ədəbiyyat  və  Dil  İnstitutu.-  Bakı: 

Azərnəşr, 1938.- 405 s. 

Kitabın  içindəkilər:  Heydər  Hüseynov.  Mirzə  Fə-

təli  Axundovun  fəlsəfi  görüşləri.  Fəlsəfi  əsərlər: 

Hindistan  şahzadəsi  Kəmalüddövlənin  öz  dostu 

İran  şahzadəsi  Cəlalüddövləyə  yazdığı  üç  məktub 

və  Cəlalüddövlənin  ona  göndərdiyi  cavabı;  “Kə-

malüddövlə  və  Cəlalüddövlə  məktubları”nın   mül-

həqatı;  Həkimi-ingilis  Yuma  cavab;  Molla  Ələk-

bərlə  mübahisə;  Yek  kəlmə  haqqında;  Con  Stüart 

Mill  azadlıq  haqqında;  Məhərrəmlik  təziyədarlığı 

haqqında;  Babilik  əqidələri;  Hekayət;  Məsəli-hə-

kimi  Sismond.  Kommentariyalar,  variantlar,  tarixi 

adlar,  dövlət,  sülalə  və  təriqət  adları,  coğrafi 

adlar, kitab adları, lüğət. 

 

5.

 

Seçilmiş  əsərləri  /Tərt:  K.Kazımov;  Red.:  M.Se-

yidzadə.  –  Bakı:  Uşaqgəncnəşr,  1938.-  259  s.,  13 

şəkil. 

Kitabın  içindəkilər:  F.Qasımzadə.  Mirzə  Fətəli 

Axundovun həyat və yaradıcılığı haqqında. Kome-

diyalar:  Sərgüzəşti-mərdi-xəsis  (Hacı  Qara);  He-

kayəti-Müsyö  Jordan,  həkimi-nəbatat  və  Dərviş 

Məstəli  şah-caduguni-məşhur;  Hekayəti  Molla  İb-

rahimxəlil  komyagər.  Hekayələr:  Aldanmış  kəv-

akib  (Hekayəti-Yusif  şah).  Şeirlər:  Puşkinin  ölü-

münə  dair    Şərq  poeması;  Hekayəti-Seyid  Ələm 

Səlyani; Təcnis; Təcnisi digər; Lüğət.  

 

6.

 

Əsərləri.  3  cilddə:  C  I  .  /Tərt.e.:  F.Qasımzadə, 

H.Araslı  /Azərbaycan    SSR  EA  Nizami  adına 

 

- 132 - 

Ədəbiyyat və Dil İnstitutu. - Bakı: Azərnəşr, 1949. 

- 375 s. 

Kitabın  içindəkilər:  Puşkinin  ölümü  haqqında 

poema; Komediyalar:  Sərgüzəşti-mərdi-xəsis  (Ha-

cı  Qara); Hekayəti-Müsyö Jordan, həkimi-nəbatat 

və  Dərviş  Məstəli  şah-caduguni-məşhur;  Hekayəti 

Molla  İbrahimxəlil  kimyagər.  Povest:“Aldanmış 

kəvakib”  hekayəsi.  Şeirlərdən:  Təcnis.  Təcnisi-di-

gər; Molla Əli; Hekayəti-Seyid  Ələm  Səlyani; Cə-

fərqulu  xana    üç  mənzum  məktub;  Zakirə  məktub; 

Farsca  şeirlərinin  sətri  tərcümələri.  Qeydlər  və 

nüsxə fərqləri, adlar cədvəli və lüğət. 

 

7.

 

Əsərləri.  3  cilddə:  C  II  .  /Çapa  hazırlayanı  və 

red.:  Əziz  Mir  Əhmədov  /Azərbaycan    SSRİ  EA 

Nizami  adına  Ədəbiyyat  və  Dil  İnstitutu.  -  Bakı:  

Azərnəşr, 1951. - 333 s. 

Kitabın  içindəkilər:  F.Həsənov,  Ə.Mirəhmədov. 

Müqəddimə  (Mirzə  Fətəli  Axundovun  fəlsəfi,  tən-

qidi,  estetik  əsərləri  haqqında).  Hindistan  şahza-

dəsi  Kəmalüddövlənin  öz  dostu  İran  şahzadəsi 

Cəlalüddövləyə  yazdığı  üç  məktub  və  Cəlalüd-

dövlənin ona göndərdiyi cavabı.“Kəmalüddövlə və 

Cəlalüddövlə  məktublarına”  əlavə.  Fəlsəfi,  ədəbi-

tənqidi  və  publisist  məqalələr:  Fehristi-kitab. 

Hekayət,  Tənqid  risaləsi,  (həkimi-ingilis  Yuma 

cavab),  Kritika.  Yüksək  İranın  “Millət”  qəzeti 

münşisinə; Mirzə Melkum xanın pyesləri haqqında  

kritika;  Yeni  dünyanı  fəth  edən  Xristofofr  Kolum-

bun  tarixi.  Molla  Ələkbərlə  mübahisə,    “Yek  kəl-

mə”  haqqında;  Mollayi-  Ruminin  və  onun  təs-

nifinin  babında.  Nəzm  və  nəsr  haqqında;  Con 

Stüart  Mill  azadlıq  haqqında;  1618-  ci  ildə  Bağ-

dad  qabağında  Türkiyə  ordusunun  vəziyyəti; 

 

- 133 - 

Babilik  əqidələri.  Əlavələr:  Nüsxə  fərqləri,  tarixi 

adlar  cədvəli,  tarixi,  coğrafi,  dini  istilahlar,  əsər 

adları və lüğət. 

 

8.

 

Əsərləri.  3  cilddə:C  III  .  Seçilmiş  məktubları 

/Red.:  M.C.Cəfərov  /Azərbaycan  SSR  EA  Nizami 

adına Ədəbiyyat İnstitutu– Bakı: Azərnəşr, 1955. – 

320 s.  

Kitabın içindəkilər: M.Mübariz Mirzə Fətəli Axun-

dovun  məktubları;  Ştab-kapitan  Mirzə  Fətəli 

Axundovun  yazılı  məruzəsi;  Zaqafqaziya  ölkəsi  

mülki  idarəsi  rəisinin  vəzifəsini  aparan  həqiqi 

dövlət  müşaviri  cənab  kavaler  A.F.Kruzerşternə 

yazılı  məruzə;  İranın  rəisi-vüzərasına;  Tehranda 

Hüseyn  xan  Nizamüddövləyə  yazılmış  məktubun 

surəti;  Tehran  əmirlərindən  birinə  göndərilmiş 

məktubun  surəti;  Əsgərxan  bəyə;  Hacı  Rəsula; 

Əziz ağam, səadətiniz əbədi olsun; Akademik Dor-

na;  Yazılı  məruzələr;  Mirzə  Yaquba;  Mirzə  Yusif 

xana;  Mirzə  Yaquba;  Əliqulu  Mirzəyə;    Paşa  xa-

na;  Melkum  xana;  Münif  əfəndiyə,  Şahzadə 

Cəlaləddin Mirzəyə;  Müsyö Nikolaiyə; Səbri bəyə; 

Mirzə  Əli  ağaya;  Rəşidə;  Həsən  bəyə;  Aleksandr 

Qriqoryeviçə;  Mariya  Vladimirovnaya;  Müsyö 

Qrimmə;  Manekçi  Sahibə;Knyaz  Roman  Dmitr-

iyeviçə;  Semyon  Qriqoryeviçə.  Əlavələr  –  Mirzə 

Fətəli Axundova; İranın Tiflisdəki baş konsulu Əli 

xana  Şahzadə  Cəlaləddin  Mirzə  tərəfindən; 

M.F.Axundzadəyə.  Tarixi,  coğrafi  adlar  və  əsər 

adları.  

 

9.

 

Əsərləri. 3 cilddə:C I . Komediyalar. Hekayə və 

şeirlər. Farsca şeirlər və sətri tərcümələr /Tərt.: 

H.Araslı  /Azərbaycan  SSR  EA  Nizami  adına 

 

- 134 - 

Ədəbiyyat  və  Dil  İnstitutu.  –  Bakı:  Azərbaycan 

SSR EA nəşr-tı, 1958. – 444 s.  

Kitabın  içindəkilər:  F.Qasımzadə.  Mirzə  Fətəli 

Axundovun bədii əsərləri. Komediyalar: Hekayəti-

Molla  İbrahimxəlil  kimyagər;  Hekayəti-Müsyö 

Jordan  həkimi-nəbatat  və  dərviş  Məstəli  şah 

caduguni-məşhur; 

Sərgüzəşti-vəziri–xani-Lənkə-

ran;  Sərgüzəşti-mərdi-xəsis  (Hacı  Qara);  Mürafiə 

vəkillərinin  hekayəti.  Hekayə:  Aldanmış  kəvakib. 

Şeirlər:  Puşkinin  ölümünə  Şərq  poeması;  Təcnis; 

Təcnisi-digər;  Molla  Əli;  Müxəmməs;  Çeşmə 

kitabəsi;  Səidə  xitab;  Mədhiyyə;  Fuad  paşanın 

mədhinə;  Hekayəti-Seyyid-Ələm-Səlyani;    Cəfər-

qulu  xana;  Zakirə  məktub.  Farsca  şeirlər  və  sətri 

tərcümələr:  Zəmanədən  şikayət;  Yenə  insü-cin 

arasında nə qarmaqarışıqlıqdır;  Mən ad və şöhrət 

axtararaq;  Həcvi-Əbdürrəsulxan;  Şahmat  oyunu 

haqqında;  Onların  təqlidi  elmi  bərbad  etdi;  Tə-

rifnamə;  Qəsidə;  Vanda;  Yeni  əlifba  haqqında; 

İzahlar.  

 

10.

 

Pyeslər.  Komediyalar  /Red.:  Yusif  Məmmədov.- 

Bakı: Uşaqgəncnəşr, 1959.- 200 s.  

Kitabın içindəkilər: Hekayəti - Molla İbrahimxəlil 

kimyagər;  Hekayəti  -  Müsyö  Jordan  həkimi-

nəbatat  və  dərviş  Məstəli  şah  caduguni-məşhur; 

Sərgüzəşti-mərdi-xəsis;Hekayəti- xırs quldurbasan. 

11.

 

Əsərləri.  3  cilddə:C  II  .  /Tərt.:  H.Məmmədzadə; 

Red.:  H.Araslı  /Azərbaycan  SSR  EA  Nizami  ad. 

Ədəbiyyat  və  Dil  İnstitutu.  –  Bakı:  Azərbaycan 

SSR EA nəşr-tı, 1961. – 576 s.  

Kitabın  içindəkilər:  F.Köçərli.  M.F.Axundovun 

ictimai-siyasi və fəlsəfi görüşləri. H.Məmmədzadə. 

 

- 135 - 

Tərtibçidən. “Kəmalüddövlə məktubları”nın üzünü 

köçürən  şəxsin  islam  xalqlarının  şəriət  xadim-

lərindən birinə göndərdiyi məktubun üzü; Hidistan 

şahzadəsi  Kəmalüddövlənin  öz  dostu  İran  şah-

zadəsi Cəlalüddövləyə farsi dilində yazdığı məktu-

bun  və  Cəlalüddövlənin  ona  göndərdiyi  cavabın 

türki  dilində  tərcüməsidir;  “Kəmalüddövlə  mək-

tubları”nın  mülhəqatı;  Mülhəqate-nəsxe-  Kəma-

lüddövle  (Farsca  mətn);  Fəlsəfi,  ədəbi-tənqidi  və 

tarixi  məqalələr  –  Həkimi  ingilis  Yuma  cavab; 

Molla  Ələkbərlə  mübahisə;  “Yek  kəlmə”  haq-

qında;  Fehristi-kitab;  Nəzm  və  nəsr  haqqında; 

Mollayi-Ruminin  və  onun  təsnifinin  babında;  He-

kayət.  Con  Stüart  Mİll  azadlıq  haqqında;  Kritika; 

Mirzə  ağanın  pyesləri  haqqında;  Tənqid  risaləsi; 

Babilik  əqidələri;  Hekayət;  Con  Stüart  Mill 

azadlıq  uğrunda;  1618-ci  ildə  Bağdad  yaxın-

lığında  Türkiyə  ordusunun  vəziyyəti;  Yengi 

dünyanı  fəth  edən  Xristofor  Kolumbun  tarixi; 

Fəlsəfi,  ədəbi-tənqidi  və  tarixi  məqalələrin  farsca 

mətnləri.  Əlavələr-Nüsxə  fərqləri  və  izahlar;  Bəzi 

tarixi adlar haqqında məlumat; Lüğət.  

 

12.

 

Əsərləri.  3  cilddə:C  III  .  Mirzə  Fətəli 

Axundovun  məktubları  /Farscadan  t.e.:  M.Mü-

bariz; Red.: H.Araslı /Azərbaycan SSR EA Nizami 

ad. Ədəbiyyat və Dil İnstitutu.. - Bakı: Azərbaycan 

SSR EA nəşr-tı, 1962. – 568 s.  

Kitabın içindəkilər: H.Məmmədzadə. Mirzə Fətəli 

Axundovun  məktubları.  Ərəbcə.  Farsva  və  türkcə-

dən ibarət olan İslam dillərinin yazısı üçün əlifba; 

İşarələr; Təlim üsulu; İslam yazısı haqqında Mirzə 

Fətəli 

Axundovun 

apardığı 

araşdırmaların 

nəticələri; 

Aleksandr 

Pavloviç 

Nikola-

 

- 136 - 

iyə;Konstantin  Fyodorovoç  Lelliyə;    Babi-Aliyə 

ərizə;  Əsgərxan  bəyə;  Aleksey  Fyodoroviç  Kru-

zerşternə;  Apolinari  Petroviç  Butenova;  Hüseyn 

xan  Nizamüddöləyə;    Əbdürrəhman  ağaya;    Teh-

ran əmirlərindən birinə;  Şöhrət sahibi olan alicə-

nab;  Müsyö  Timofeyevə;    Mirzə  Ələkbərə;  Təli-

mat;    Mirzə  Yaquba;    Akademik  Dorna  cavab; 

“Təmsilat”ın cildinə yazdığı qeyd;  Osmanlı sədr-

əzəminə;    Yazılı  məruzə;    Xüsusi  qeydlər;  Mirzə 

Əbdülvəhab  xana;    Şərtnamə;    Nikolay  İvanoviç 

Baranovskiyə;  Maarif nazirinə 1 nömrəli məktub;  

Xarici  İşlər  nazirliyinə  2  nömrəli  məktub;    Hacı 

Əli  xana  3  nömrəli  məktub;  Paşa  xana  4  nömrəli 

məktub; Paşa xana 5 nömrəli məktub; Müstövfiyül-

Məmalikə  6  nömrəli  məktub;  İran  konsuluna  7 

nömrəli  məktub;  Mirzə  Hüseyn  xana  8  nömrəli 

məktub; Həsənəli xana 9 nömrəli məktub; Nəsirül-

mülk  Mahmud  xana  10  nömrəli  məktub;  Mirzə 

Melkum xana 11 nömrəli məktub; Mirzə Yusif xana 

12 nömrəli məktub; Mirzə Hüseyn xana 13 nömrəli 

məktub;  Süavi  əfəndinin  əqidəsinə  qarşı  yazılmış 

tənqidin  surəti;    Hacı  Şeyx  Möhsün  xana;    Mirzə 

Yusif  xana;  Münif  əfəndiyə;    İran  Maarif  Nazirli-

yinə;  Rühül-qüdsə  (Mirzə  Melkum  xana);    Cə-

laləddin Mirzəyə;  Mirzə Mustafa xana;  Əli xana;  

Mirzə  Məhəmməd  Cəfərə;  Osmanlı  nazirlərindən 

iki  nəfərinə  yazılmış  məktub;    1872-ci  ildə  Rühül-

qüdsdən  neçə  məclisdə  eşitdiklərim;    Nikolaiyə; 

Rəşidə;  İran Xarici İşlər nazirliyinin rəisinə;  Eti-

zad  üssəltənəyə;  Mirzə  Məhəmməd  Rəfi  sədrül-

üləmaya;  Əzəmətli ağam;  Tiflisdəki Osmanlı kon-

suluna;  Fərhad  Mirzəyə;    Yakob  Alekseyeviş 

İsakova;  Həsən bəyə; Manukçiyə;  Tehran seyid-

ləri  və  əşrafından  birinə;    Mirzə  Mustafiyə;  Hacı 

 

- 137 - 

Mötəməddövləyə;  Aleksandr  Qriqoryeviçə;  Şəha-

dətnamə.  Mirzə  Fətəli  Axundovun  tərçümeyi-ha-

lına əlavələr. 

13.

 

Komediyalar  /Red.:  Ə.Mehdiyeva.  -  Bakı:  Azər-

nəşr, 1962 .-172 s.  

Kitabın  içindəkilər:    Hekayəti-Molla  İbrahimxəlil 

kimyagər;  Hekayəti-müsyö  Jordan  həkimi-nəbatat 

və  Dərviş  Məstəli  şah  cadüguni-məşhur;  Sər-

güzəşti-vəziri-xani-Lənkəran;Hekayəti-xırs-quldur-

basan;  Sərgüzəşti-mərdi-xəsis  (Hacı  Qara);  Mü-

rafiə vəkuillərinin hekayəti (Şəhri Təbrizdə).  

14.

 

Komediyalar  /Tərt.:  N.Məmmədov.  –  Bakı:  Ma-

arif, 1975. – 208 s. 

Kitabın  içindəkilər:  Hekayəti-Molla  İbrahimxəlil 

kimyagər;  Hekayəti-müsyö  Jordan  həkimi-nəbatat 

və  Dərviş  Məstəli  şah  cadüguni-məşhur;  Sərgü-

zəşti-vəziri-xani-Lənkəran;  Hekayəti-xırs  quldur-

basan;  Sərgüzəşti-mərdi-xəsis  (Hacı  Qara);  Mü-

rafiə vəkuillərinin hekayəti (Şəhri Təbrizdə).  

15.

 

Komediyalar.  Povest.  Şeirlər  /Tərt.e.:  N.Məm-

mədov; red.: H.Məmmədzadə.- Bakı: Yazıçı, 1982. 

– 272 s.  

Kitabın içindəkilər: Nadir Məmmədov. Böyük dra-

maturq.  Komediyalar:  Hekayəti-Molla  İbrahimxə-

lil  kimyagər;  Hekayəti-müsyö  Jordan  həkimi-nə-

batat  və  Dərviş  Məstəli  şah  cadüguni-məşhur; 

Hekayəti-xırs-quldurbasan;  Sərgüzəşti-vəziri-xani-

Lənkəran;  Sərgüzəşti-mərdi-xəsis  (Hacı  Qara); 

Mürafiə  vəkuillərinin  hekayəti.  Povest:  Aldanmış 

kəvakib  (Şəhri  Təbrizdə).  Şeirlər:  Zəmanədən 

şikayət;  A.S.Puşkinin  ölümünə  Şərq  poeması; 

Təcnis; Təcnisi-digər; Müxəmməs; Zakirə məktub; 

 

- 138 - 

Cəfərqulu  xana;  Səidə  xitab;  Hekayəti-Seyyid 

Ələm  Səlyani;  Yeni  əlifba  haqqında  mənzumə; 

İzahlar.  

16.

 

Bədii  və  fəlsəfi  əsərləri  (Dünya  ədəbiyyatı 

kitabxanası)  /Tərt.e.:  Həmid  Məmmədzadə.  – 

Bakı: Yazıçı,1987. – 366 s.  

Kitabın içindəkilər: H.Məmmədzadə. Mirzə Fətəli 

Axundovun  bədii  yaradıcılığı.  Komediyalar:  He-

kayəti-Molla  İbrahimxəlil  kimyagər;  Hekayəti 

müsyö  Jordan  həkimi-nəbatat  və  Dərviş  Məstəli 

şah cadüguni məşhur; Hekayəti-xars quldurbasan; 

Sərgüzəşti-vəziri-xan-Lənkəran;  Sərgüzəşti-mərdi-

xəsis  (Hacı  Qara);  Mürafiə  vəkuillərinin  hekayəti. 

Şeirlər: Zəmanədən şikayət; A.S.Puşkinin ölümünə 

Şərq poeması (T.e.:M.Müşfiq); Təcnis; Təcnisi di-

gər;  Zakirə  məktub;  Müxəmməs;  Cəfərqulu  xana;  

Səidə  xitab;  Yeni  əlifba  haqqında  mənzumə; 

Şahmat oyunu haqqında;  Ey zahidi bizövq o məs-

cid  ki  sənin  var...  Povest:  Aldanmış  kəvakib; 

Kəmalüddövlə  məktubları.  Fəlsəfi,  ədəbi-tənqidi 

və  tarixi  məqalələr:  Həkimi-ingilis  Yuma  cavab; 

Molla  Ələkbərlə  mübahisə;  “Yek  kəlmə”  haq-

qında;  Fehristi-kitab;  Nəzm  və  nəsr  haqqında; 

Mollayi-Ruminin  və  onun  təsnifinin  babında;  Kri-

tika;  Yüksək  İranın  “Millət”  qəzeti  münşisinə; 

Mirzə Ağanın pyesləri haqqında kritika; Tənqid ri-

saləsi. Babilik əqidələri; Hekayət; Con Stüart Mill 

azadlıq  haqqında;  1618-ci  ildə  Bağdad  yaxın-

lığında Türkiyə ordusunun vəziyyəti. 

17.

 

Əsərləri.  3  cilddə:C  I  .  /Tərt.:  N.Məmmədov; 

Red.: H.Məmmədzadə /Azərbaycan SSR EA Niza-

mi  ad.  Ədəbiyyat  İnstitutu.  –  Bakı:  Elm,  1987.  – 

320 s.   

 

- 139 - 

Kitabın  içindəkilər:    N.Məmmədov.    Mirzə  Fətəli 

Axundovun  həyatı  və  bədii  yaradıcılığı.  Ko-

mediyalar:  Hekayəti  -  Molla  İbrahimxəlil  kimya-

gər;  Hekayəti  -  Müsyö  Jordan  həkimi-nəbatat  və 

dərviş  Məstəli  şah  caduguni-məşhur;    Hekayəti-

xırs  quldurbasan;  Sərgüzəşti-vəziri–xani  Lən-

kəran; 

Sərgüzəşti-mərdi-xəsis 

(Hacı  Qara); 

Mürafiə  vəkillərinin  hekayəti.  Povest:  Aldanmış 

kəvakib.  Şeirlər:  Zəmanədən  şikayət;  Puşkinin 

ölümünə  Şərq  poeması;  Təcnis;  Təcnisi-digər; 

Mədhiyyə;  Qəsidə;  Zakirə  məktub;  Tərifnamə;  

Müxəmməs;  Cəfərqulu  xana;  Çeşmə  kitabəsi; 

Səidə  xitab;  Fuad  paşanın  mədhində;  Yeni  əlifba 

haqqında mənzumə; Həcvi-Əbdürrəsul  xan; Molla 

Əli;  Yenə  insü-cin  arasında  bu  nə  qarışıqlıqdır...; 

Onların təqlidi elmi bərbad etdi; Mən ad və şöhrət 

axtararaq...;  Şahmat  oyunu  haqqında;  Vanda; 

Hekayəti-Seyyid-Ələm Səlyani; Qəzəl; İzahlar. 

 

18.

 

Əsərləri  3  cilddə:C  II  .  /Tərt.:  N.Məmmədov; 

Red.:  Ə.Mirəhmədov.  Azərbaycan  SSR  EA 

Nizami ad. Ədəbiyyat İnstitutu. – Bakı: Elm, 1988. 

– 388 s.   

Kitabın  içindəkilər:  F.Köçərli.  Böyük  Azərbaycan 

mütəfəkkiri. “Kəmalüddövlə məktubları”nın üzünü 

köçürən  şəxsin  İislam  xalqlarının  şəriət  xadimlə-

rindən    birinə  1280-ci  ildə  göndərdiyi  məktubun 

surəti; Hindistan  şahzadəsi  Kəmalüddövlənin  İran 

şahzadəsi  Cəlalüddövləyə  fars  dilində  yazdığı  üç 

məktub  və    Cəlalüddövlənin  ona  göndərdiyi  ca-

vabın  türki  dilində  tərcüməsi.  Fəlsəfi,  ədəbi-tən-

qidi  və  tarixi  məqalələri  -  Həkimi-ingilis  Yuma 

cavab;  Molla Ələkbərlə mübahisə;  “Yek kəlmə” 

haqqında;    Fehristi-kitab;    Xitab  bər  katib;  Xitab 

 

- 140 - 

bər  naqil;  Nəzm  və  nəsr  haqqında;    Mollayi-Ru-

minin  və  onun  təsnifinin  babında;  Kritika;Mirzə 

Ağanın  pyesləri  haqqında  kritika;  1872-i  il  mart 

ayının sonlarında Tehrana gedərkən Tiflisə gəlmiş 

Ruhul-qüdsdən neçə məclisdə eşitdiklərim; Tənqid 

risaləsi – Mərhum xaqan Məhəmməd Şah Qacarın 

Herat  səfərində  Quriyanın    mühasirəsinin  zikri; 

Babilik  əqidələri;    Hekayət;  Məsəli-həkim  Sismo-

nd; Con Stüart Mill azadlıq haqqında; 1618-ci ildə 

Bağdad yaxınlığında Türkiyə ordusunun vəziyyəti; 

Yengi  dünyanı  fəth  edən  Xristofor  Kolumbun  

tarixi;  Süavi  əfəndinin  əqidəsinə  qarşı  yazılmış 

tənqidin  surəti;  Mehriban  və  əzəmətli  Hacı  Şeyx 

Möhsün xan, səadətiniz daimi olsun;  Köhnə İslam 

əlifbasını dəyişdirmək barədə kolonel; Mirzə Fətəli 

Axundzadənin keçən il əlahəzrət İran şahənşahının 

Maarif  nazirliyinə  göndərdiyi  izahatın  surəti;   

Mirzə  Yusif xana;  İran dövlətinin  Tiflisdəki  sabiq 

konsulu  Mirzə  Yusif  xan  cənablarına;  Türkcə 

“Təmsilat”ı  tərcümə  edən  Tehran  sakini  Mirzə 

Məhəmməd Cəfərə;  1871-ci il martın 29-da Mirzə 

Yusif xana yazılmış üçüncü məktub; 1280 (1883)-cı 

ildə  cənab  Ruhül-qüdsün  öz  dilindən  eşidib 

yazdığım  ali  bir  mətləbin  mətni;  “Kəmalüddövlə 

məktubları”nın  nəşri  barədə  İsakova  yazdığım 

məktubun surəti; Nüsxə fərqləri və şərhlər.