Akupunktura – Trudności w projektowaniu badań klinicznych

Akupunktura – Trudności w projektowaniu badań klinicznych

autor:                                   Bartosz Chmielnicki

słowa kluczowe:                  Akupunktura, metodologia, medycyna oparta na faktach, badania naukowe

Akupunktura jest metodą leczenia, której niezwykła skuteczność i zdumiewające 

bezpieczeństwo spowodowały rosnące zainteresowanie zarówno pacjentów jak 

i przedstawicieli medycyny zachodniej. Od kilku dziesięcioleci trwają intensywne 

badania nad skutecznością, mechanizmami działania i bezpieczeństwem 

akupunktury. Niniejsza praca omawia w skrócie główne problemy metodologiczne 

tych badań i wskazuje na konieczność opracowania szczególnej metodologii badań 

uwzględniającej różnice między akupunkturą a metodami terapii stosowanymi 

we współczesnej medycynie.

streszczenie:                 

Zjawisko to zauważono i opisano, w nowszych bada-

niach wielu badaczy wprowadza wspomniane różni-

cowanie, co daje zaskakującą poprawę skuteczności.

Kolejnym problemem w naukowym opi-

sie skuteczności akupunktury jest jej dyna-

miczny charakter. Niezwykła skuteczność te 

metody wynika bowiem między innymi z możli-

wości jej maksymalnego spersonalizowania. Do-

bór używanych do stymulacji punktów powinien

zawsze odzwierciedlać aktualny stan konkretnego

pacjenta, co oznacza że u różnych pacjentów z tym 

samym rozpoznaniem używa się różnych kombinacji 

punktów, co więcej  że kombinacje te zmieniają 

się w czasie terapii, dostosowując się do dynamiki 

zmian w organizmie chorego. Dodatkowo w obrębie 

medycyny chińskiej powstało wiele różnych, choć 

równie skutecznych szkół i podejść, co oznacza, 

że u tego samego chorego, w tym samym czasie, 

zgadzając się co do rozpoznania, można różnymi 

drogami osiągnąć podobna skuteczność. Tymczasem  

jednym z wymogów współczesnych badań medy-

cznych jest powtarzalność procedur. Badania 

projektowane z założonym z góry protokołem nakłuć 

mogą dawać fałszywie zaniżone wyniki. Również 

ten problem metodologiczny znajduje powoli 

odzwierciedlenie w nowych protokołach badań, 

uwzględniających możliwość dynamicznej adaptacji 

punktów do zmieniającej się sytuacji pacjenta.

Badania nad akupunkturą - główne trudności:

•

  Akupunktura jest częścią medycyny chińskiej

  

 

 

    - używa swoistej klasyfi kacji chorób

  

                              - stosuje spersonalizowane i zmienne protokoły nakłuć

  

                              - odwołuje się do tradycji różnych szkół

•

  Akupunktura jest interwencją zabiegową

  

                              - efekt zależy od umiejętności akupunturzysty

  

                              - trudno jest zaślepić badanie

  

                              - trudno jest dobrać odpowiednią grupę kontrolną

Akupunktura jest metodą leczenia wymyśloną 

w starożytnych Chinach i nierozerwalnie związaną 

z  medycyną chińską. Ta zaś, stopniowo kształtowa-

na przez tysiąclecia swojego rozwoju, stanowi spójny, 

logiczny i pełny system medyczny charakteryzujący 

się unikalnymi dla siebie metodami diagnozy, tera-

pii, a także klasyfi kacją chorób. Niestety klasyfi kacja 

ta rożni się znacznie od przyjętej obecnie w medy-

cynie akademickiej. Klasyfi kacja ICD-10 jest w dużej 

mierze deskryptywna, opiera się na obserwacji i opi-

sie zjawisk patologicznych, które jednak mogą mieć 

różne przyczyny. Stosując ogromne uproszczenie 

można powiedzieć, że medycyna chińska koncentru-

je się na przyczynach i procesach patologii, podczas 

gdy medycyna akademicka precyzyjnie opisuje ich 

skutki. Stanowi to pierwszy, poważny i fundamen-

talny problem w zaprojektowaniu rzetelnego bada-

nia klinicznego. Dana jednostka chorobowa może 

obejmować różne rozpoznania według medycyny 

chińskiej i odwrotnie, to samo zaburzenie może ma-

nifestować się zupełnie różnymi objawami. Oznacza 

to, że badanie skuteczności akupunktury w leczeniu 

na przykład „bólu łokcia” zakłada metodologiczny 

błąd, ponieważ medycyna chińska opisuje kilkana-

ście odmiennych procesów, które mogą skutkować 

bólem łokcia, precyzyjnie je różnicuje i różnie leczy. 

Badania, w których nie uwzględnia się różnicowa-

nia objawu według medycyny chińskiej, dają znacz-

ne niedoszacowanie skuteczności akupunktury. 

1/2

w postaci specjalnych igieł imitujących nakłucie, czy 

też w postaci nakłuwania miejsc innych niż punkty 

akupunkturowe. Wszystkie te próby nie dały zado-

walających rezultatów i badania w których uwzględ-

nia się placebo najczęściej nie dają statystycznie 

znamiennych wyników.  Tymczasem standard po-

dwójnie ślepej próby i kontroli z placebo został wy-

myślony dla badania skuteczności nowych substan-

cji chemicznych wprowadzanych do leczenia i nie 

nadaje się do ewaluacji interwencji zabiegowych. 

Wydaje się zatem oczywiste, że złotym standardem 

w badaniach nad akupunkturą powinno być porów-

nanie z inną metodą leczenia danego schorzenia, lub 

badanie skuteczności akupunktury jako metody do-

datkowej. 

Akupunktura jest metodą zabiegową, opartą na 

specyfi cznej diagnozie. Nie powinien zatem dziwić 

fakt,  że efekt zabiegu jest uzależniony od wiedzy, 

umiejętności i doświadczenia akupunkturzysty. Pro-

wadzenie wieloośrodkowych, standaryzowanych ba-

dań minimalizuje wpływ tej zmiennej. W ten sposób 

ocena skuteczności metody zostaje zaburzona przez 

ocenę umiejętności wykonującego zabieg, co daje 

kolejne rozmycie wyników.

Różne gremia oceniające skuteczność akupunk-

tury zwracają uwagę na rzekomy problem zaślepienia 

badania i porównania z placebo. W ostatnich latach 

wiele wysiłku włożono w kolejne próby wypracowa-

nia protokołów uwzględniających placebo, czy to 

•

  rozpoznanie według tradycyjnej medycyny chińskiej

•

  dynamiczny, spersonalizowany dobór punktów i technik ich stymulacji

•

  wiedzę i doświadczenie akupunkturzysty

•

  brak placebo i zaślepienia próby

•

  porównanie skuteczności do innych sposobów leczenia danego schorzenia

Podsumowując, badanie efektywności akupunktury wymaga wypracowania nowych standardów, uwzględ-

niających specyfi kę tej metody, w tym w szczególności:

Nie oznacza to, że akupunktury nie da się rzetelnie badać, a jedynie że badanie to żeby było uczciwe wy-

maga opracowania i wprowadzenia do praktyki swoistej metodologii. 

2/2