Marcin Błaszczyk Biologia I genetyka

Inicjacja ma miejsce, kiedy polimeraza RNA łączy się z promotorem 
genu. Synteza RNA musi bowiem zaczynać się dokładnie w miejscu, 
gdzie zaczyna się konkretny gen. Zatem tuż przed nim na DNA położony 
jest promotor genu, pełniący funkcję oznaczenia miejsca początku 
syntezy dla polimerazy. Łączy się ona z leżącymi w określonej kolejności 
zasadami azotowymi promotora. Odpowiednie miejsce rozpoznaje 
podjednostka σ polimerazy. Po przyłączeniu polimerazy RNA do 
promotora powstaje zamknięty kompleks promotorowy. Odcinek DNA, 
na którym związana jest z nim polimeraza ma długość 60 par zasad. 
W obrębie tego odcinka następuje rozdzielenie dwóch łańcuchów DNA 
w obszarze bogatym w (słabiej związane) pary zasad adenina-tymina. Na 
tym etapie podjednostka σ odłącza się od polimerazy. Wtedy może już 
następować „dopasowywanie” wolnych rybonukleotydów do kolejnych 
kodonów matrycowego DNA i łączenie ich ze sobą. 
Na tym polega drugi etap transkrypcji – elongacja. Polimeraza RNA 
przesuwa się wzdłuż cząsteczki DNA w kierunku od 3’ do 5’, 
przyłączając kolejne rybonukleotydy do wolnego końca 3’ nowo 
powstającego łańcucha RNA. Zatem RNA powstaje w kierunku 5’-
3’. 
Jest on związany z matrycową nicią DNA tylko na odcinku ok. 12 par 
zasad. Potem – oddziela się od niej i obie nici DNA ponownie się łączą 
w dwuniciową helisę.
Zarówno na początku, jak i na końcu odcinka ulegającego transkrypcji 
znajdują się odcinki niebędące fragmentem genu (odcinek liderowy i 3’-
końcowy), które zostaną potem odcięte. 
Zakończenie syntezy RNA nosi nazwę terminacji. U organizmów 
prokariotycznych następuje to na sekwencjach palindromowych. Są to 
sekwencje, w których druga część jest powtórzeniem pierwszej, w odwrotnej 

---

93 
kolejności i z zamianą zasad na komplementarne (np. ATTCG-CGAAT). 
W RNA powstaje wtedy struktura tzw. spinki (cząsteczka „składa się”, 
tworząc dwuniciowy, komplementarny odcinek). Wobec powyższego, 
powstająca nić mRNA ma sekwencję komple-mentarną z nicią 
matrycową DNA, a więc taką jak nić niematrycowa, czyli sensowna, czyli 
kodująca (stąd te określenia). 
mRNA, czyli RNA informacyjny, powstaje przed translacją w jądrze 
komórkowym jako pre-mRNA. Pomiędzy sekwencjami kodującymi 
(eksonami) zawiera on sekwencje niekodujące (introny). Końce 
intronów zwykle oznaczone są przez określone sekwencje nukleotydów: 
AGGTAAGT 5’, oraz YYYYYYNCAG 3’ (Y oznacza tu dowolną 
zasadę pirymidynową, a N – dowolny nukleotyd). Introny są usuwane, 
a odcinki eksonów łączone ze sobą w procesie splicingu, katalizowanym 
przez grupę enzymów zwanych małymi jądrowymi rybonukleoproteinami 
(snRNP = small nuclear ribonucleoproteins).
W celu uniemożliwienia trawienie mRNA przez nukleazy przecinające 
wiązania 3’-
5’, na końcu 5’ dobudowywana jest tzw. czapeczka, czyli 7-
metyloguanozyna przyłączona wiązaniem 5’-
5’ trójfosforanowym, 
odpornym na te enzymy. Jednocześnie czapeczka umożliwia rozpoznanie 
końca cząsteczki mRNA przez rybosom. Z kolei do końca 3’ przyłączany 
jest ogon poli A, czyli ok. 250 nukleotydów adeninowych. Ta poliadenylacja 
ma prawdopodobnie na celu ochronę przed egzonukleazami. 
Przedstawione powyżej w zarysie mechanizmy transkrypcji są 
charakterystyczne dla organizmów prokariotycznych. U eukariotycznych 
zasada jest taka sama, jednak występuje kilka modyfikacji: inicjacja jest 
bardziej skomplikowana, terminacja nie angażuje spinek, wreszcie 
występują trzy osobne polimerazy RNA.