“Talqin va tadqiqotlar” ilmiy-uslubiy jurnali
Yüklə 0,5 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
“Talqin va tadqiqotlar” ilmiy-uslubiy jurnali №15 8 XO‘LLOVCHI VA XO‘LLAMAYDIGAN SUYUQLIKLAR. TURMUSHDA VA TEXNIKADA KAPILLYAR XODISALAR Abduxalimova Kamola Bakirjon qizi Farg‘ona viloyati Bag‘dod tumani prezident ta’lim muassalari agentligi Bag‘dod tuman ixtisoslashtirilgan maktabi fizika fani o‘qituvchisi https://doi.org/10.5281/zenodo.7491059 Annotatsiya: xo‘llovchi va xo‘llamaydigan suyuqliklar. Turmushda va texnikada kapillyar xodisalar haqida tayyorlangan. Kalit so‘zlar: xollovchi, suyuqlik, kapillyar xodisalar, arteriyalar. Ayrim suyuqliklar qattiq jismni xo‘llasa, boshqalari xo‘llamaydi. Buning sababini tushunish uchun ular qanday xosalarga ekanligini ko‘rib chiqish lozim. Suyuqliklar, gazlar singari, ma’lum shaklga ega emas va qanday idishga quyilgan bo‘lsa, o‘sha idishning xajmini egallaydi. Biroq gaz suyuqlik kabi aniq bir xajmga ega emas va u berilgan istalgan xajmni egallaydi, suyuqlik esa to‘laligicha ma’lum xususiy xajmga ega va berilgan katta xajmli idishning ma’lum qisminigina egallaydi. Suyuqliklar sirt qatlamida uning qattiq jism bilan chegarasida murakkab xodisa sodir bo‘ladi. Bunday xolda suyuqliklar molekulalari qattiq jism molekulalari bilan o‘zaro ta’sirlari sezilarli bo‘ladi. Kundalik tajribalarda suv tomchisi stolning toza sirtida yoyilishi, biroq yog‘li stol sirtida yoyilmasligi deyarli sharcha shaklini olishi kuzatiladi. Birinchi xolda suv stol sirtini xo‘llaydi, ikkinchi xolda esa xo‘llamaydi deyiladi. Xo‘llash va xo‘llamaslik xodisalari suyuqlik va qattiq jism orasida o‘zaro ta’sir kuchining nomoyon bo‘lishiga yaqqol misol bo‘la oladi. Xo‘llash xolida suyuqlik molekulalarining bir biri bilan o‘zaro ta’sir kuchi qattiq jism molekulalarining o‘zaro ta’sir kuchidan kichik. Bu kuch ta’sirida suyuqlik qattiq jism sirti bo‘ylab yoyiladi. Xo‘llamaslik xolida aksincha, suyuqlik molekulalarining bir-biriga tortishishi kuchi qattiq jism molekulalarining o‘zaro ta’sir kuchidan katta, natijada suyuqlik shar shakliga yaqin shaklni oladi. Xo‘llaydigan suyuqliklarda burchak π/2 dan kichik Yüklə 0,5 Mb. Dostları ilə paylaş:
|