Naftion kislota (natriyli tuzi)

25-rasm. Etilen olinadigan asbob 
 
 
Tajriba №11: Etilendan dibrometan sintez qilish 
Bromning etilenga birikishi 
Shtativga o’rnatilgan probirkaning aralashma solingan probirkasi asta 
qizdiriladi, buning natijasida hosil bo’lgan etilen gaz o’tkazgich naycha orqali 
bromli suv quyilgan probirkaga tushiriladi, buning oqibatida bromli suv 
rangsizlanadi va quyidagi reaksiya sxemasi bo’yicha dibrometan hosil bo’ladi: 
CH
2
CH
2
+ Br
2
CH
2
Br
CH
2
Br
dibrometan
 
 

---

27 
IV. SP
3
-GIBRIDLANGAN UGLEROD ATOMIDA BORADIGAN 
NUKLEOFIL ALMASHINISH REAKSIYALARI 
 
sp
3
-Gibridlangan uglеrod atomida boradigan nuklеofil almashinish 
rеaksiyalari bo`yicha sintеz (etilbromid, izopropilbromid, n-butilbromid, etil yodid, 
yodoform, xlortsiklogеksan, uchlamchi butilxlorid, dibutil efir, diizoamil efir, 
dioksan-1,4, etilyodid) 
 
Tajriba № 12: Etilbromid sintezi
 
C
2
H
5
OH + KBr + H
2
SO
4 
→ C
2
H
5
Br + KHSO
4
+ H
2
O 
 
Reaktivlar: 30 ml etil spirt (95 foizli), 25 g kaliy bromid, sulfat kislota 
(d=1,84) 
Sig’imi 250 ml bo’lgan tubi yumaloq kolbaga 30 ml konsentrlangan sulfat 
kislota quyiladi va unga tezlik bilan aralashtirib turib 30 ml etil spirt qo’shiladi. 
Aralashma xona temperaturasigacha sovutiladi va ehtiyotlik bilan unga 20 ml 
muzli suv (tashqaridan doimo kolbani sovitib turgan holda), keyin 25 g 
maydalangan kaliy bromid qo’shiladi. Reaksion aralashmali kolba egik shisha nay 
yordamida yahshi ishlaydigan, alonj o’rnatilgan sovutkichga ulanadi. Alonjning 
uchi yig’gich kolbadagi muzli suvning ichiga 1-1,5 sm tushiraladi. Yig’gich kolba 
esa muzli hammomda sovitib turiladi. Reaksion aralashma qum yoki havo 
hammomidayig’gich kolba tubiga yog’simon modda yig’ila boshlanguncha kuchli 
alangada qizdiriladi. Agar kolbadagi reaksion aralashma ko’piklashsa, qizdirish 
qisqa vaqtga sekinlashtiriladi. Haydash jarayonida yig’gich-kolbadagi suv alonjga 
ko’tarilishi mumkin. U vaqtda alonjning uchi bir oz suyuqlikka tegib turadigan 
yoki alonjni bir tomonga bursa bo’ladigan qilib yig’gich-kolba bir oz pastga 
tushiriladi. 
Reaksiya tamom bo’lgandan keyin yig’gich-kolbadagi modda ajratgich 
voronkaga quyiladi va etil bromid (pastki qavat) 100 ml hajmli konussimon 
kolbaga ajratib olinadi. Kolba muzli suv (yaxshisi tuzli qor) bilan sovutiladi va 
idish tubida alohida qavat hosil bo’lib ajralguncha etil bromidga ehtiyotlik bilan 
tomizgich voronka orqali konsentrlangan sulfat kislota tomiziladi. Etil bromid 
tarkibidagi dietilefir va etanolni yo’qotish va uni quritish uchun unga sulfat kislota 
qo’shiladi, bu vaqtda etil bromid quriydi. Bu jarayonda issiqlik ajralib chiqadi. 
Shuning uchun oson uchuvchan etil bromidni yo’qotmaslik maqsadida etil 
bromidga sovutib turgan holda sulfat kislota qo’shiladi. Aralashma quruq ajratgich 
voronkada ajratiladi va kichik alanga bilan qizdiriladigan suv hammomida etil 
bromid haydaladi. Yig’gich-kolba muzli suvda sovitiladi. Etil bromid 35-40
0
C 
harorat intervalida haydaladi, asosiy massa 38-39
0
C da haydaladi. Tozalanmagan 
etil bromid tarkibida brom (qo’shimcha modda) qo’shilmasi bo’lgani uchun u sariq 
rangli bo’ladi. Etil bromidning unumi 20 g. 
Toza etil bromid o’ziga xos hidli rangsiz suyuqlik. Spirt, efir, xloroform 
bilan aralashadi, qaynash xarorati past, shuning uchun u qalin devorli, shliflangan 

---

28 
probkali sklyankada sarg’ayadi, chunki parchalanib, brom ajratib chiqaradi. 
Molekulyar massasi 109; qaynash harorati 38,4
0
S; d=1,4555