Topologiyalari. Kompyuter tarmogining apparat va dasturiy ta’minoti

Axborotlarni parametrlari bo’yicha qidirish. Ko’rib o’tilganidek, har bir 
foydalanuvchi Internet tarmog’i orqali o’ziga kerakli bo’lgan ma’lumotlarni uning 
mavzusi hamda tarkibidagi so’z yoki jumla bo’yicha qidirib topishi mumkin, lekin Internet 
tarmog’ida ma’lumotlar shunchalik ko’pki, ta’kidlab o’tilgan usul samara bermasligi 
mumkin. Bunday hollarda Internet qidiruv tizimlari qidiruvning bir qancha qo’shimcha 
usullari bo’yicha qidiruvni taqdim etadi, bular: ma’lumotlarni uning tili bo’yicha qidiruvi, 
ma’lumotlarni uning turi (matn, rasm, musiqa, video) bo’yicha qidiruvi, ma’lumotlarni 
uning joylashgan mintaqasi bo’yicha qidiruv, ma’lumotlarni uning joylashtirilgan sanasi 
bo’yicha qidiruv, ma’lumotlarni uning joylashgan Internet zonasi bo’yicha qidiruvi, 
ma’lumotlarni xavfsiz qidiruvi. 
Qidiruv tizimlarining so’rovlar tili 
So’rovlar tili yordamida ma’lum bir qoidalar orqali formallashtirilgan kalitli so’zlar 
guruhi qidiruv serverlariga so’rovlar deb ataladi. So’rovlar tili turli qidiruv serverlaridi bir-
biriga juda yaqin bo’ladi. Yandeks qidiruv tizimi misolida so’rovlarni tashkillashtirish 
qoidalari bilan tanishamiz. 
Operator sintaksisi 
Operator ma’nosi 
So’rovga misol 
probel eki 
& 
Mantikiy VA (gap orasida) 
Davolovchi mashqlar 
&& 
Mantiqiy VA (xujjatlar orasida) retseptlar && (dori darmon) 
I 
Mantikiy YoKI 
foto | fotografiya | tasvir | fototasvir 
Q 
Topilgan xujjatda so’zning albatta 
bo’lishi 
Q bo’lmoq eki Qbo’lgan 

---

22 
( ) 
So’zlarni guruhlash 
(texnologiya | tayyorlash) (xomashyo| 
mahsulot) 
~ 
Binar operator VA EMAS (gap 
orasida) 
banklar ~ qonunlar 
yoki Binar operator VA EMAS 
(xujjatlar orasida) 
Shahar bo’ylab gid ~~ (agentlik 
| sayoxat) 
G’(n m) So’zlar oralig’i (minus (-) - orqaga, 
pilus (Q) - oldinga) 
kofe G’2 tashuvchilar musiqiy G’(- 
2 4) ta’lim vakantsiyalar ~ G’Q1 
talabalar 
k m 
Frazalarni izlash 
"qizil shapkacha" Ekvivalent: qizil G’Q1 
shapkacha 
&&G’(n m) 
Gaplar oralig’i (minus (-) - 
orqaga, pilus (Q) - oldinga) 
bank && G’1 moliya 
Eng yaxshi natijaga erishish uchun bir necha oddiy qoidalarni unutmaslik kerak: 
1. 
Faqat bita kalit so’zdan tashkil topgan so’rov yozmaslik. Kalit so’z bitta 
bo’lsa, so’rov natijasida olingan millionlab internet sahifalari ro’yxati ichidan keraklisini 
ajratib olishning o’zi yana bir muammo bo’lishi mumkin. 
2. 
Kalitli so’zlarni bosh harflar bilan yozmaslik. Chunki bunday hollarda 
kichik harflar bilan yozilgan ma’lumotlar koldirilib ketilishi mumkin. 
3. 
Agar qidiruv nihoyasida birorta ham natijasida olinmasa, kalit so’zlarda 
orfografik xatolar yo’qligini tekshiring.