Toshkent arxitektura qurilish instituti o. Sh. Mamanazarov loyiha boshqaruvi

 
Oʻz-oʻzini nazorat qilish uchun savollar 
1. Loyiha boshqaruvining asosiy shartlarini tushuntirib bering.
2. Loyihani tuzish nimani anglatadi?
3. Loyiha boshqarish funksiyalarini sanab oʻting.
4. Loyihani boshlash jarayonida qanday qadamlar mavjud?
5. Rejalashtirish jarayonining asosiy tartib-qoidalarini sanab oʻting.
6. Loyiha ishtirokchilariga nom bering. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

51 
V BOB. BIZNES TUZILMAVIY LOYIHALAR (BIZNES - STRUKTURAVIY 
LOYIHALAR) 
5.1. Prinsiplar, metodlar va rejalashtirish tizimi 
Ishlab chiqarishni rejalashtirish ish rejalarini tayyorlash, mablagʻlarni 
aniqlash, ularni amalga oshirish uchun zarur boʻlgan mehnat va moddiy resurslarni, 
shuningdek rejalarni amalga oshirishni monitoring qilishda ifodalanadi. Korxona 
darajasida prognozlar miqyosi, prognozlash vaqti va maqsad boʻyicha tasniflanadi. 
Turli xil tashkiliy shakllardagi korxonalarda vazirliklar darajasida mintaqaviy va 
tarmoq prognozlari bilan bogʻliq boʻlgan mikroiqtisodiy bashoratlar amalga oshiriladi. 
Prognoz davrida tasniflash uzoq muddatli (5-15 yil), oʻrta muddatli (1-5 yil), qisqa 
muddatli (oydan yilgacha) va operatsion (oygacha) prognozlarni ajratishga imkon 
beradi. Maqsadga muvofiq tartibga solish va qidirish bashoratlari ajratiladi: birinchi 
holda, standartlar yordamida qishloq xoʻjaligining ob’yekti kelajakdagi holati prognoz 
qilinadi, ikkinchidan, ob’yektning holati ishlab chiqarish jarayonining mavjud 
omillarini inobatga olgan holda belgilanadi. Bevosita rivojlanishning asosiy prinsiplari 
muntazam, izchil, oʻzgaruvchan, doimo uzluksiz, aniqlik, rentabellik yoki 
qaytarishdir. Korxonalarning turli tashkiliy shakllari uchun prognozlash usullari ikkita 
katta guruhga boʻlinadi: intuitiv va rasmiylashtirilgan. Oʻz navbatida, operatsiya 
prinsipi va axborot olish usuliga koʻra intuitiv bashoratlar alohida va jamoaviy 
ekspertizaga boʻlinadi. Birinchisi intervyular, tahliliy yozuvlar, ikkinchisi - fermer 
xoʻjaliklari mutaxassislari tomonidan olib borilgan ekspertizadir. Formallashtirilgan 
predmetlar ekstrapolatsiya, iqtisodiy va matematik modellashtirish usullarini oʻz 
ichiga oladi. Kerakli prognozlar asosida korxonalar uchun rejalar ishlab chiqiladi. 
Prognozlardan farqli oʻlaroq, reja qat’iy aniqlangan maqsad va obyektning aniq 
faoliyat muddati aniqlanganligi toʻgʻrisida aniq tasavvurni ifodalashdir. 
Bozor iqtisodiyotida rejalashtirishning toʻrtta asosiy tamoyillari boʻladi: 
optimallashtirish, moslashuvchanlik, rejani amalga oshirishda moslashuv va 
ishonchlilik. Optimallik iqtisodiy-matematik va boshqa usullardan foydalangan holda 
tizimli yondoshishni oʻz ichiga oladi. Rejada ishlab chiqarishning nisbatan 
moslashuvchanligini, bozorga oldindan belgilangan zaxiralar yordamida 

---

52 
moslashuvchanligini, tashqi va ichki omillarning ta’sirini ta’minlaydigan texnik va 
iqtisodiy koʻrsatkichlar boʻlishi kerak. Ishonchliligi moslashuvchanlik xususiyatlarini, 
iqtisodiy tizimning maqbulligini va texnik-iqtisodiy koʻrsatkichlarning barqarorligini 
birlashtiradi. 
Korxonalarda rejalarni ishlab chiqish uchun maxsus qoidalar, metodlar va 
usullar majmui rejalashtirish metodologiyasidir. 
Asosiy rejalashtirish usullari – balans uslubi, variantuslubi, dastur-maqsadli 
uslubi, iqtisodiy-matematik va normativ resurs uslubidir. 
Balans usuli  tabiiy va qadriyatlar muvozanatining rivojlanishini oʻz ichiga 
oladi, shu jumladan mehnat, moddiy, yer, energetik balanslarini ajratish lozim. 
Variant usulining asosi - texnik va iqtisodiy koeffitsientlarning turli xil 
variantlarini, moddiy-pul xarajatlarni, tarmoqlarning balans aloqalarini 
rivojlantirishdir. 
Dastur- maqsadli uslubi faoliyatning aniq maqsadini tanlash va uning bir 
necha imkoniyatlari, korxonaning oʻzaro bogʻliq iqtisodiy va ijtimoiy rivojlanish 
dasturlarini ishlab chiqishga asoslangan. 
Iqtisodiy va matematik usullar rejalashtirishda keng qoʻllaniladi, undan 
matematik statistika usullarini, iqtisodiy va matematik modellarni va ommaviy xizmat 
nazariyasini ajratib olish kerak. 
Normativ-resurs uslubini qoʻllash rejalashtirish - ishlab chiqarish jarayonining 
asosiy omillari boʻyicha iqtisodiyotning ishlab chiqarish salohiyatini iqtisodiy 
baholashga asoslangan. Ishlab chiqarish salohiyatiga koʻra, qishloq xoʻjaligi 
korxonasining barcha resurslarining miqdori, munosabati va optimal nisbati 
tushuniladi.