15-ma‘ruza: oziq-ovqat qo‘shimchalari, oziqaviy va biologik faol qo‘shimchalar reja

2ROOH → ROO
-
 + RO
-
 + H
2
O 
Antioksidantlarni kiritish yangi radikallarni hosil qiladi A
,
, lekin bu R
,
dan 
oksidlanishga barqarorligi bilan farqlanadi.
AH + R
.
→ A
, 
+ RH 
AH + ROOH + A
,
A
,
+ R
,
→ AR
 
BIOLOGIK FAOL QO‘SHIMCHALAR 
Biologik faol moddalar – tabiiy biologik moddalar bo‗lib oziq-ovqat 
mahsulotlari bilan iste‗mol qilinadi. 
Hozirgi 
vaqtda 
ular 
3 
guruhga 
bo‗linadi. 
Nutritsevtikalar, 
parafarmatsevtikalar va probiotiklar. Har biri guruhchalarga bo‗linadi. 
Nutritsevtiklar (ozuqamahsulotlarni qo‗shimcha manbai — nutrientlar) — biologik 
faol ozuqa qo‗shimchalari, mahsulotni kimyoviy tarkibini rostlash uchun 
qo‗llaniladi va quyidagilarga bo‗linadi: 
* oqsil va aminokislotlalar manbai; 
* essensial yog‗ kislotlar manbai, yog‗ lar va yog‗ da eriydigan vitaminlar: 
* o‗simlik yog‗ lar asosida, 
* baliq yog‗ lari asosida; 
* uglevodlar va qandlar manbai; 
* suvda eriydigan vittaminlar asosida; mineral moddalar manbai (makro-
va mikroelementlar); 
* ozuqaviy to‗qimalar manbai. 
Parafarmatsevtiklar (fiziologik faol xususiyatli moddalar manbai) — 
profilaktika, terapiya va organlarni fiziologik faoliyatni ta‗minlash uchun biologik 
faol qushimchalar quyidagi guruhlarga bo‗linadi: 
O‗simlik xom ashyosi asosida: 
 quruq 
 suyuq
Hayvon xom ashyosi asosida: 
 go‗sht sut xomashyosi va yarimmahsulotlar, 
 baliq va dengiz mahsulotlari. 
Probiotiklar — oziq-ovqat mahsulotlari uchun biologik faol qo‗shimchalar. 
Ularni tarkibiga tirik mikroorganizmlar va ularni metabolitlari kiradi va quyidagi 
guruhchalarga bo‗linadi: 

---

- toza mikroorganizm kulturasi asosidagi probiotiklar; 
- aralash tarkibli probiotiklar (aminokislotalar, mikroelementlar, mono va 
disaxaridlar va boshqalar qo‗shilgan). 
Probiotiklar. Probiotiklar oziqlanish uchun mahsulot bo‗lib ularni tarkibiga 
mikrob va mikrobsiz tabiatli moddalar kiritiladi: tirik mikroorganizmlar - normal 
mikroflora bo‗lib ularni metabolitlari bifidobakteriyalarni laktobatsillarni - 
o‗sishini va faolligini jadallashtiradi. 
Probiotiklarni samarasi ularni tarkibiga va insonni yashash sharoitlariga va 
mikrobial ekologiyasiga bog‗ liq. 
Priobiotik sifatida qo‗llaniladigan mikroorganizmlar yuqori tezlikda o‗sishi, 
past pH ko‗rsatkichga va o‗t qopi kislotalariga chidamli bo‗lishi kerak. 
Asosiy funksiyasi: 
o 
zararli mikroorganizmlarni o‗sishini to‗xtatish; 
o 
toksinlarni neytralizatsiya qilishi,pH ni normallashtirishi; 
o 
fermentlarni faolligini oshirib yoki kamaytirib metabolizmni 
boshqarish. 
Spetsifik effektlar: 
o 
antibakterial xususiyatli; 
o 
antimutagen xususiyatli; 
o 
antikanserogenn xususiyatli;
o 
laktoza metabolizmini yaxshilash; 
o 
xolesterin miqdorini kamaytirish;
o 
immun sistemani oshirish. 
Hozirgi vaqtda optimal ovqatlanishni ta‗minlash maqsadida fiziologik 
talabga, jismoniy yuklama va jinsga qarab oziqlanish meyorlari aniqlaniyapti.