Microsoft Word kimyoi saodat ziyouz com doc

www.ziyouz.com кутубхонаси 
21
Va badanni zohiriy dushmanlardin daf’ qilmoq uchun ikki qism lashkarga hojati bordurki, 
zohiriydur. Chunonchi, qo‘l va oyoq, yana libos kiymaklik. Yana bir qism - lashkari 
botiniydurkim, chunonchi shahvat va g‘azab. 
Mumkin ermasdurkim, taomni ko‘rmay talab qilmoq, dushmanni ko‘rmay daf’ qilmoq. 
Bas, dil idrokotga hojati bordur; bu idrokning ba’zisi zohiriydurkim, ul besh sezgi - his-
havasdur. Chunonchi, ko‘z, quloq, burun va quvvati zoiqa, ya’ni bir nimarsani totib bilmak. 
Va quvvati lomisa, ya’ni, silab bilmoqlik. 
Bu idrokotning ba’zisi botiniyki, bu ham beshtadur. Chunonchi: 1. Xayol. 2. Tafakkur. 3. 
Hifz (Xotira). 4. Tazkir (yodlash). 5. Va quvvati tavahhum (dushmandan ehtiyot). Va bu 
havosning qarorgohi dimog‘dur. 
Ushbu hislardin har birining xos qilur amallari bordur. Agar shu his - sezgilardan biriga xalal 
yetsa, odamlarning qiladigan amallariga xalal yetqusidur. 
Va bu lashkarlarning hammasi zohir va botinda podshoq dilning farmonidadurlar. Va Dil 
bular uzra amir va podshohdur. 
Vaqtiki, dil tilga farmon bersa, darhol so‘zga kelur. Agar qo‘lga farmon qilsa, bir 
nimarsani tutar. Vaqtiki, oyoqqa farmon qilsa, harakatga kelur. Agar ko‘zga farmon 
qilsa, ko‘rar. Agar quvvati tafakkurga farmon qilsa, fikr - andishaga mashg‘ul bo‘lur. Bas, 
bu lashkarlarning hammasini podshoh dil lashkar madadi birla badan mamlakatin 
dushmanlar hujumidan saqlab, oxirat safari yo‘l ozig‘in tayyor aylab, o‘zining sayyidi, 
ya’ni Haq taoloning ma’rifatin hosil qilib va oxirat tijoratin oxiriga yetkurub, saodat 
urug‘ini sochg‘ay. Va bu lashkar podshoh dilning itoatida bo‘lmog‘i farishtalarning Haq 
taolo itoatida bo‘lg‘oniga o‘xshashdurkim, hech amrda xilof qilmaslar. Balki o‘z xohish va 
rag‘batlari birla farmonbardordurlar. 
FASL
Dil tobe’larining bayonida 
Dil lashkarini tafsili birla bayon qilmoqlik uzoqg‘a tortqusidur. Va onchakim maqsuddur, 
tamsili birla senga bildurg‘aymen. Bilg‘ilki, taning misoli shaharga o‘xshashdir. Qo‘l va oyoq va 
o‘zga a’zolar bu shaharning hunarmandlarig‘a o‘xshashdur. Va shahvat bu shahar xalqidin boj, 
xiroj olmoqg‘a mutasaddidur. Va g‘azab bu shaharning tungi podshohidur. 
Dil - bu shaharning podshohi. Aql bu shahar podshohining vaziridur. Bu podshohning mazkur 
bo‘lg‘anlarga hojati bordur. Mamlakat ishi bular bilan saranjom bo‘lg‘ay. 
Va lekin shahvatkim, omili xirojdur (ya’ni, soliq yig‘adigan mansabdor shaxs), 
yolg‘onchi va badkirdor va haqni botilga alishtirg‘uchidur. Va har ra’yi savobiykim, vazir 
Aql aytur, shahvat aning muxolifatida ish qilmoqni xohish qilur. Va hamisha xohishi 
uldurki, har mol-amvol, boyliklarki, badan mamlakatida bordur, xiroj bahonasi birla 
nohaq olg‘ay. Va g‘azabkim, bu shaharning tungi podshohidur, qattig‘ va tundxo‘y va 
nohaq ishlarg‘a dalerdur (ya’ni qo‘rqmaydigan). Hamisha o‘ldirmoq va sindurmoq va 
nohaq qon to‘kmoqni do‘st tutar. Chunonchi, bir shaharning podshohi hamma 
mashvaratni vaziri birla qilsa, va omil va o‘g‘rilarga jazo bersa, va har so‘zkim, 
vazirning xilofida aytadur, podshoh anga quloq solmasa, tun podshohin anga musallam 
qilsa (bo‘ysundirsa), toki omilni badkirdorlig‘idin man’ qilsa, va podshoh shabni 
ham vazirni farmonida shikastlik birla tutsa, toki o‘z haddidan tashqari qadam 
qo‘ymasa. Vaqtiki, podshoh bu tariqa birla mamlakatdorlik qilsa, har sohada mamlakat 
ishi nizomida bo‘lg‘usidur. Bunga o‘xshash vaqtiki podshoq Dil vazir - Aqlning maslahati 
birla ish qilsa, shahvat va g‘azabni vazir Aqlning‘ zerdasti va farmonida qilsa, badan 
, mamlakati aning nizomida bo‘lg‘usidur. Va saodat yo‘lini topib, Haq taoloning 
ma’rifatin hosil qilg‘usidur. Va agar Dil vazir Aqlni shahvat va g‘azab ilgida asir qilsa, 

---

Kimyoi saodat. Abu Homid G’azzoliy