Evropa molekulyar va klinik tibbiyot jurnali

Nuqtai nazar: Movarounnahr olimlari adabiyot ilmi rivojiga ulkan hissa qo‘shgan, degan
fikrdamiz. Birinchidan, ularning adabiy faoliyati Aristotel adabiy qarashlarining ko‘chirilishi,
ko‘chirilishi, talqini va rivojlanishiga hissa qo‘shgan. Demak, qadimgi Yunonistonda miloddan
avvalgi III asrda yaratilgan adabiyot haqidagi fan keyinchalik musulmon madaniyati doirasida
Movarounnahr olimlari tomonidan rivojlangan. Ikkinchidan, musulmon madaniyatida
she’rshunoslik fanining asoschisi bo‘lgan bir qancha Markaziy Osiyo olimlari bor. Uchinchidan,
Movarounnahr olimlari arab, fors va o‘zbek adabiyotlarida milliy arud tizimlarini tadqiq qilish,
o‘rganish va takomillashtirish borasida birinchilardan bo‘ldilar.
Abu Rayxon Beruniyning liberal sanÿatga bagÿishlangan risolalari oz sonli roÿyxatlarga
ega boÿlib, bir necha nusxada saqlangan. Binobarin, tilshunoslik, filologiya va prosodiya
masalalariga bagÿishlangan 18 ta risolaning deyarli birortasi bizning davrimizga qadar yetib
kelmagan. Uning boshqa asarlarida bildirgan tillar, nazm sistemalari, badiiy til, prosodiya
qiyoslash haqidagi aksariyat fikrlari saqlanib qolgan. Jumladan, 1000 yilda tugatgan “Al-osor al
boqiya an al qurun al-xoliya” (“Qadimgi xalqlar yodgorliklari”) asarida turli qadimiy xalqlar
madaniyati, tillari va adabiyoti haqida qimmatli ma’lumotlar keltirilgan. : yunonlar, rimliklar,
eroniylar, sugÿdlar, xorazmliklar, turli din va eÿtiqodlarga mansub – xarroniylar – yulduzlarga
sigÿinuvchilar, kibtliklar, nasroniylar, yahudiylar va musulmonlar. Uning fikricha, til xalqlarning
bir-biri bilan muloqot qilish ehtiyoji, boshqa bir ehtiyoj – insonning moddiy va ma’naviy ehtiyojlari
tufayli fanlarning turli yo‘nalishlari vujudga kelgan.
Oÿrta asrlar ilmiy risolalari – al-Javhariy, Abu Abdulloh Mahmud az-Zamaxshariy,
Xorazmiy, Sakkakiy, Yusuf Abu al-Hasan bin Hasan al-Margÿinoniy – arab tiliga oid; Radduyoniy,
Abdulqahhor Arudiy Samarqandiy, Sayfi Buxoroiy va Mavlono Yusuf Ba’diiydan – Fors Arudida;
Shayx Ahmad ibn Xudoydod Taroziy, Alisher Navoiy va Zahiriddin Muhammad Bobur -
turkiy til, Markaziy Osiyo adabiy ijodining tarixiy jarayoni va uning jahon adabiy tafakkuriga ta'siri
haqida.