Innovation in the modern education system

 
INNOVATION IN THE MODERN EDUCATION SYSTEM
360
muxtoriyatchilik; 3) 1918 yil fevralidan 20 yillar oxirlarigacha - sovetlar 
davridagi faoliyati. Jadidchilik Rossiyaga qaram bo’lgan musulmon xalqlari 
orasida dastlab Qrimda XIX asrning 80-yillarida paydo bo’ldi. Uning asoschisi 
diniy-dunyoviy ilmlarni chuqur egallagan Ismoilbek Gaspirali (1851-1914) 
bo’ldi, jadid atamasi yangilik tarafdorlarini, yangilik g’oyalarini ifoda etuvchi 
tushuncha sifatida qo’llanilgan. U Boqchasaroyda dastlabki “usuli jadid” (yangi 
usul) maktabini 1884 yilda ochadi. Ismoilbek Gasprinskiyning eng katta 
xizmati Rossiya sarhadlarida yashab turgan, lekin zamonning zayli bilan bir-
biridan uzoqlashib, begonalashish darajasiga yetgan turkiy xalqlarni bir-biriga 
tanitdi, yaqinlashtirdi. Butun boshli ilg’or marifatparvar, ziyoliliar qatlamini 
yetishtirdi. Sharq xalqlari ma’naviy hayotida, xususan, maktab-maorifda 
chinakam inqilob yasadiXIX asrning oxirlarida dunyo tamaddunida bo’layotgan 
ulkan madaniy –ma’rifiy, ijtimoiy-siyosiy o’zgarishlar, yangi munosobatlar u 
yoki bu tarzda sekinlik bilan bo’lsada, Turkiston o’lkalariga kirib kela boshladi. 
Yangilik tarafdorlarini Abdulla Avloniy so’zi bilan aytganda, “gazeta 
o’qig’uvchilarni” mullalar “jadidchi” nomi bilan atar edilar. 
Jadidlarning xalq ma’rifati uchun kurash dasturi uch asosiy yo’nalishda 
ko’rinadi.1. Yangi usul maktablarini ochish, ko’paytirish orqali. 2. Turli ma’rifiy 
jamiyatlar ochish orqali. 3. Umidli iqtidorli yoshlarni chet elga o’qishga 
yuborish orqali. Bog’chasaroyda dastlabki jadid maktabini ochgan Ismoil 
Gaspirinskiy Turkiston general-gubernatori N.O.Rozenbaxga o’lka musulmon 
maktablarini ham isloh qilishga doir loyihasini yuboradi. Rad javobini olgach, 
1893 yil Turkistonga o’zi keladi, Buxoro, Samarqand, Toshkentda bo’lib, 
taraqqiyparvar ziyolilar bilan uchrashuvlar o’tkazadi. Buxoroda amir 
Abdulaxadni jadid maktabi ochishga ko’ndiradi. Bu maktabga “Muzaffariya” 
nomi beriladi. 1999 yilda Andijonda Shamsuddin domla, 1901 yilda Qo’qonda 
Saloxiddin domla, Samarqandda Abduqodir Shakuriylar birinchi bo’lib jadid 
maktablarini ochadilar 
Turkiston jadidlarining tarixiga nazar tashlar ekanmiz turli adabiyotlarda 
ularga zamonasining muhitiga qarab oʻz taʼrifini berishgan. Masalan, 
jadidlarning faoliyati haqida Fayzulla Xoʻjayev birinchilardan boʻlib harakatni 
ikki yoʻnalishda boʻlganini koʻrsatib bergan: “Shunday qilib, sentabr 
revolyutsiyasi boshlanguncha Oktabr va uning oqibatlari tufayli vujudga 
kelgan jadidlar tashkilotlarining tabaqalanishi uzil-kesil rasmiylashdi, bu 
harakat bir-biridan butunlay boshqa boʻlgan ikki qismga boʻlindi: Uning 
birinchi qismi Buxoro Kommunistik partiyasiga kirib, oʻz taqdirini Oktabr 
revolyutsiyasi va jahon kommunistik harakatining taqdiri bilan, jahon sotsial 
revolyutsiyasi uchun kurash bilan qoʻshdi va birlashtirdi. Jadidlarning 

---