Начальник школы подготовки сержантов юзово
Bir marta ishlatiladigan zarba beruvchi UUA ning qo‘llanilishi
Yüklə 374,96 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Taktik-razvedka qiluvchi UUA
|
Bir marta ishlatiladigan zarba beruvchi UUA ning qo‘llanilishi
Agar maxsuslashtirilgan zarba beruvchi UUA 5-9 dan kam bo‘lmagan jangovar uchishni amalga oshirishsa, ular “narh qiymat-samaradorlik” mezonini qanoatlantirgan deb hisoblanadilar. Lekin UUA ning orqaga qaytmaydigan turkumi mavjud va ular tobora rivojlanib bormoqda. Bir marta ishlatiladigan zarba beruvchi UUA shular jumlasidan bo‘lib, ular dushmanning nafaqat radionurlash nishoniga, balki erdagi boshqa kichik hajmdagi, shuningdek mobil nishonga ham talofat etkazish uchun mo‘ljallangan. Bunday “uchuvchisizlar”, “kamikadze” sxemasi bo‘yicha, jihozlangan UUA ning jangovar qismini lazer apparatini nishonga yo‘naltirish yo‘li bilan talofat etkazadilar. Birinchi zarba beruvchi UUA razvedka ishlariga jalb qilingan MQ-1 Predator AGM-114C Hellfire raketasi bilan jihozlangan. Taxmin qilishlaricha ushbu apparat 2002 yilning fevral oyida birinchi marta Usama Ben Ladenning hamtovog‘i mulla Muxammad Umarga tegishli bo‘lgan mashinaga talofat etkazgan. Taktik-razvedka qiluvchi UUA Taktik-razvedkachi UUA quruqlikdagi piyoda qo‘shinlar qismlar va birlashmalarning, shuningdek past bo‘g‘indagi bo‘linmalar, hamda harbiy dengiz kuchlari qism va birlashmalarini razvedka ma’lumotlari bilan ta’minlash uchun mo‘ljallangan. Taktik-razvedkachi UUA HHK larining manfaatlari uchun ham ishlatiladi. Dunyoning zamonaviy va perspektiv (kelajakdagi rivojlanishi ko‘zda tutilayotgan) tizimda qurollangan asosiy armiyalari tarkibida kompleks bilan tashkillashtirilgan UUA roli boshqa vositalar, jumladan pilotlashtirilgan aviatsiyadan keskin farqlanib, o‘ziga xos jangovar xususiyat bilan ta’riflanadi: AQSH da yaratilgan taktik-razvedkachi UUA lar quruqlikdagi piyoda qo‘shinlar, harbiy dengiz kuchlari, dengiz piyodalari korpuslarining manfaatlari uchun qo‘llaniladi. Odatiy razvedka ishlaridan tashqari ular jangovar harakatdagi rayon kartografiyasi va minalashtirilgan maydonlarni topish uchun ham mo‘ljallangan. Flot va dengiz piyodalari uchun tik holatda uchuvchi va tik holatda qo‘nuvchi UUA yaratilgan. 5 - yuqori-hajmli UUA larini sezilarli darajada qisqartilishi ular qiymatining o‘ziga mos pasayishiga, hamda dushmanning havo hujumidan mudofaa vositalari va kuchlarga qarshi harakat qilish sharoitlarida yashovchanlikni oshirish imkonini beradi; - nishonning bajaradigan ishidan kelib chiqib har xil vazifalarni echish uchun foydalanilanish imkonini beradi; - aniq masshtab vaqti bo‘yicha yoki shunga yaqinroq bo‘lgan razvedkaga oid vazifalarni echish imkonini beradi; - o‘ta murakkab va xavfli sharoitlardan foydalanilganda texnik va ruhiy fiziologik holatning mavjud emasligi, muhim vazifalar bajarilayotganda yo‘qotilish xatari yuqori darajada bo‘lishi mumkinligi; - Tinchlik davrida shaxsiy tarkibining jangovar shayligini ta’minlash uchun uchish xizmatida zarur bo‘lgan uchivchili aviatsiyasi bilan taqqoslaganda bir-ikki marta qisqarishining sezilishi; - o‘ta yuqori jangovar xususiyatlari va harakatchanligi. KELAJAKDAGI IMKONIYATLARI Xorijiy mamalakatlar harbiylari ishlab chiqargan UUA ning tahlili quyidagicha xulosalanadi. AQSH HHK ining kelajakdagi rejasiga asosan 2020 yilga borib, keng ko‘lamli hududlarni yo‘q qilish uchun mo‘ljallangan, uyushtirilgan ommoviy zarbalarning 30% foizi uchuvchisiz apparatlar yordamida amalga oshirilishi rejalashtirilgan. Amerika strategiklarining fikriga ko‘ra, ushbu masofadan boshqaruv yoki avtonom jangovar UUA lar, dushmanning front ortida ham qobiliyatlarini shunga moslashtirigan holda uchish vazifalarini bajarishlari, shundan so‘ng esa uchivchisi bo‘lgan qiruvchi va bombardimonchi samolyotga juda xatarli bo‘lgan vazifani, ya’ni har tomonlama himoyada bo‘lgan nishonni yakson qilishlari mumkin deb o‘ylaydilar. 2015 yilda AQSH “Dronlar” ni yaratish, ularni ishlab chiqarish va ulardan foydalanish borasida jahonda peshqadam deb hisoblanadi. Xitoy va Rossiya davlatlari ham bu borada AQSH tenglashishga urinib ko‘rishganliklari ma’lum. AQSH qurolli kuchlarida raketalar, bombalar bilan jihozlangan hamda razvedka olib borishga mo‘ljallangan dronlar mavjud ekanligi ma’lum. Hozirgi kunda Amerika harbiy dronlari ko‘p hollarda (HHM) Havo hujumidan mudofaa tizimi bo‘lmagan mamlakatlarga qarshi, yoki HHM tizimi yakson qilingandan so‘ng foydalanish uchun mo‘ljallangan. HHM atakalaridan himoyalanadigan tovush tezligidan ham yuqori tezlik bilan uchadigan dronlar ishlab chiqish ishlari olib borilmoqda. Turli xil vazifalar, ya’ni hujum va razvedka ishlarini kuzatuvi, dushman HHM ob’ektlarini yakson qilinishi yoki talofat etkazilishi kabilar uchun imkoniyati bo‘lgan UUA uchuvchisi mavjud bo‘lgan jangovar tizimning samarali yordamchisi bo‘lib xizmat qilish mumkin, shuning bilan birga uchuvchisi mavjud bo‘lgan samolyot ekipajini dushmanning HHM vositalarini yakson qilish, ma’lumotlarni keng doirada etkazish imkoniyatlarini yaratadi. SHu singari vazifalar, ayniqsa HHK lariga “Global zarba” konsepsiyasiga xos, mojarolar vaqtida imkoniyatlar cheklangan sharoitlarda UUA uchuvchisi mavjud bo‘lgan vositalarda tirik qolishini va samaradorligini oshiradi. Hozirda Rossiya QK lariga qarashli UUA jihozlanishini Mudofaa Vazirligi tomonidan mablag‘ bilan ta’minlanishini yangilik 6 emas. Hozirda shubhasiz aytish mumkinki, faqatgina Rossiya armiyasi xorijiy ishlab chiqaruvchilarning roziligi bilan o‘ta zamonaviy bo‘lgan taktik va tezkor-taktik UUA larini sotib olish fikrida turibdilar. Zamonaviy UUAlarni ishlab chiqishda xorij konstruktorlari rossiyaning o‘zida avvalroq ishlab chiqarilgan UUapparatlarni konstruksiya va jihozlanish loyihasini aniqlab olganliklarini nazardan chiqarmaslik kerak. Hozirda UUA proekti bo‘yicha barcha tadqiqod va tajriba-konstruktorlik ishlari olib borilmayotganligini eslatib o‘tish kerak. Avval ishlangan UUA lar zamonaviylashtirilishi bilan birga, ularning yangisini kashf qilish ishlari ham yo‘lga qo‘yilgan. Kechagina ushbu ishlab chiqarish sohasiga milliardlab summa sarflanayotgandek va har bir uchinchi samolyot quruvchi tashabbuskori, o‘zining UUA ini ham afzalroq, ham qimmatroq qilib yaratishga harakat qilayotgandek edi. Agar raqamlar tilga kirsa – AQSH MV pudratchilari 2001 yildan boshlab 30 mingga yaqin turli xil uchuvchisiz uchish apparatlarini uchirganliklari haqida ma’lumotlarga ega bo‘lamiz. Ular salobatli armiyalari uchun barcha UUA proektlarini sotib olish bilan manbaaning qismini qisqartirib tashladi. AQSHlarining HHK ishlab chiqaruvchilari va o‘zlarining 14 yildan buyon to‘qnash kelayotgan muammolari bunga sabab bo‘lib kelmoqda. Bu muammolar bir neche turga bo‘linadi. Amerikada ixtiro qilingan UUA larning asosiy kamchiligi mahsulotning o‘ta darajada qiymatining yuqoriligi va harakat darajasining esa o‘ta pastligidadir. Evropa davlatlarida UUAlarini yanada takomillashtirishga va ularning qo‘llanilishini kuchaytirishga Kosovoda bo‘lib o‘tgan havo jangi asosiy sabab bo‘lib hisoblanmoqda. Unda qatnashgan Buyuk Britaniya, Fransiya va GFR uchuvchisiz apparatlarini boshqaruvchilari mavjud bo‘lgan moslamalar razvedka bo‘yicha ishlarda qo‘llanilishi haqiqatda ham nihoyatda vaqt ko‘lami cheklanganligiga amin bo‘ldilar. Ya’ni, avtomatik boshqaruvning o‘nlab turlari bo‘lishiga qaramay, ularni “qo‘l yordamida” boshqarish davom etmoqda. Moslamalarga inson boshqaruvi juda zarur bo‘lib bormoqda, aks holda ularni ishlatish mumkin bo‘lmay qoladi. Hattoki Reaper yoki Global Hawk apparatlarining barcha ishlash rejimi murakkab bo‘lishiga qaramay, parvozdan tortib qo‘nishigacha bari bir qo‘lda boshqarilyapti. 7 Osmonda uchib yurib erdagi qo‘shin va muhim obektlarni nishonga olish va qurolni qo‘llash vazifalari ham qo‘lda amalga oshirilmoqda. UUA uchun razvedkaga oid ma’lumotlarning etishmasligi asosiy kamchilik bo‘lib hisoblanadi. Ko‘pincha UUA ni maxsus boshqaruvchisi jangovar topshiriqni bajarish joyidan ming kilometr uzoqda joylashgan bo‘ladi. Bevosita operatsiya olib borish hududida razvedka tomonidan er ustidagi nishon haqidagi ma’lumot topilgani sababli operatorda ko‘pgina qarama-qarshi (zid) axborot va bo‘yruqlar tez-tez paydo bo‘ladi, shu tufayli uchuvchisiz uchish apparat tomonidan raketa qurol-aslahani qo‘llashda 10 ta holatidan beshta mo‘ljali tinch aholiga to‘g‘ri kelardi. Agar o‘ylab ko‘rsak, hattoki mo‘ljalni o‘tkazib yubormaganda ham-har bir ikkinchi otishi-begunoh insonga to‘g‘ri keladi. Yüklə 374,96 Kb. Dostları ilə paylaş:
|