4 L a b o r a t o r I ya I sh I (2 soat) Reaktiv quvvatni kompensatsiyalashni tadqiq qilish

n
- nominal quvvat, kVt 

n
- nominal yuklanishdagi dvigatelning 
foydali ish koeffitsienti, nisbiy 
birlikda (n.b.) 
tg(

n 
) - burchakning nominal tangensi. 
Bu quvvat dvigatelning asosiy magnit maydoni xosil qilish ( Q
0
) va chetga 
tarqaluvchi magnit oqimi xosil qilishga ( Q
0 
) sarf bo„ladigan quvvatlardan tashkil 
topadi. Nominal rejimdan farq qiladigan rejimda reaktiv quvvatni iste‟molini 
quyidagi ifoda bilan aniqlash mumkin: 

---






Q
Q
Q
AD
p
0
2

( 2 ) 
Bu erda 


P t
P
н
( )
- dvigatelning aktiv quvvat bo„yicha yuklash 
koeffitsienti, K
3
= 1,0 bo„lganda




Q
Q
AD
AD
( 1 ) va ( 2 ) ifodalarni solishtirib, dvigatelning yuklanish koeffitsienti 
qancha kichik bo„lsa, quvvat koeffitsienti shuncha kichik bo„lishini ko„rish qiyin 
emas. Eng kichik cos

dvigatelning salt yurish rejimiga to„g„ri keladi. 
Shuning uchun quvvat koeffitsienti cos

oshirishning asosiy usullari 
quyidagilar: 
1. Korxonadagi texnologik protsessni tartibga solish, kam yuklanish bilan
ishlayotgan dvigatellarni kichik nominal quvvatlisi bilan almashtirish. 
2. Dvigatellarni salt yurishini qisqartirish. 
3. Agar texnik-iktisodiy nuqtai nazaridan o„zini oqlasa, asinxron 
dvigatellarni sinxron dvigatellar bilan almashtirish. 
4. Kompensatsiya qurilmalarini, shu jumladan kondensator batareyalarini 
o„rnatish. Bu tadbirlar, ishlab chiqarilayotgan reaktiv quvvatini 25 % ni iste‟mol 
qilayotgan, kuch transformatorlari va reaktorlarga xam taalluqlidir. Shu narsani 
ta‟kidlash kerakki, transformatorlar uchun iste‟mol qilayotgan reaktiv quvvat (2) 
bo„yicha xisoblanadi, asosiy magnit oqimini va chetga tarqalish oqimini xosil 
qilayotgan quvvatlar transformatorlar nominal quvvat, salt yurish toki va qisqa 
tutashuv kuchlanishini funksiyasidir: 
Q
S
i
тн
0
0
100


;
Q
S
U
тн
k
0
100


;
(3)
Bu ishda asinxron dvigatellarning yuklanish darajasini quvvat koeffitsientiga 
ta‟siri, xamda quvvat koeffitsientini cos

ni, sanoat korxonalarida reaktiv 
quvvatning manbai sifatida keng tarqalgan kondensator batareyalari yordamida 
oshirish imkoniyatlari ko„rib chiqiladi. 
III. I SH N I B A J A R I SH T A R T I B I
Ishning tajriba qismi, reaktiv quvvatning asosiy iste‟molchilari va manbalari 
bilan tanishilgandan keyin, asinxron dvigatel uchun