169 O‘zbekistonning Markaziy Osiyodagi siyosati Qalandarov Orifxon Odilxon o‘g‘li

---

169 
O‘zbekistonning Markaziy Osiyodagi siyosati 
Qalandarov Orifxon Odilxon o‘g‘li 
Jahon Iqtisodiyoti va Diplomatiya Universiteti magistranti 
Annotatsiya: Ushbu maqola O‘zbekiston Respublikasining 2017-yildan buyon 
nafaqatdunyodagi balki Markaziy Osiyo mintaqasidagi tashqi siyosatining ustuvor 
yo‘nalishlari haqida ma’lumot berilgan. 
Kalit so‘zlar: MDH mamalakatlari, Markaziy Osiyo, Yangi O‘zbekiston, BMT Bosh 
Assambleyasi, xorijiy harbiy bazalar,
Butun insoniyat kabi jaxondagi har bir xalq va millat ham o‘zining taraqqiyot tongiga 
qarab intiladi. Tabiatning buyuk hodisasi bo‘lgan quyoshning har erta saharda olam yuz 
ko‘rastishi qanchalik go‘zal va jozibali bo‘lsa, dunyodagi xalqlar va davlatlar rivojida yangi 
tongning boshlanishi ham shu qadar fayzli va tarvotlidir. Dunyoda dalat va millatlar ko‘p. 
Ularning deyarli barchasi qudratli davlat va millat sifatida taraqqiy etish kabi ezgu niyat 
bilan rivojlanib boradi. Tarixdan ma’lumki yer yuzida yuksak ko‘tarilish va taraqqiyot sari 
turli “Uyg‘onish – Renessans” deb atalmish davrlarni bosib o‘tadi.
O‘zining uch ming yildan ziyod qadimiy va boy tarixi davomida doimo marrani baland 
olib, turli qiyinchilik va sinovlarni mardona yengib yashashga o‘rgangan, katta hayot va 
kurash tajribasida, siyosiy-huquqiy, ijtimoiy-iqtisodiy hamda ma’naviy-ma’rifiy 
salohiyatga ega bo‘lgan xalq sifatida bugun oldimizga qanday ulug‘ maqsadlar turganini biz 
albatta yaxshi anglaymiz
56
O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsisining 17-moddasiga ko‘ra O‘zbekiston 
Respublikasi xalqaro munosabatlarning to‘la huquqli subyektidir. Uning tashqi siyosati 
56
Шавкат Мирзиёев. Янги Ўзбекистон тараққиёт стратегияси.Тошкент.: “Ўзбекистон” 2022 
6-бет 

---

170 
davlatlarning suveren tengligi, kuch ishlatmaslik yoki kuch bilan tahdid qilmaslik, 
chegaralar daxlsizligi, nizolarni tinch yo‘l iblan hal etish, boshqa davlatlarning 
ichikiishlariga aralashmaslik qoidalariga va xalqaro huquqning umum e’tirof etilgan boshqa 
qoidalari va normalariga asoslanadi
57
degan qoidaga muvofiq Yangi O‘zbekistonning tashqi 
siyosati, avvalo, xalqimiz, Vatanimiz manfaatlarini har tomonlama hisobga olgan holda 
amalga oshiriladi. Shu nuqtai nazardan mazkur dissertatsiya dolzarb ahamiyatga ega. 
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti ta’kidlaganidek, “Biz O‘zbekiston tashqi 
siyosatini faollashtirish yuzasidan boshlangan keng ko‘lamli ishlarni, milliy 
manfaatlarimizga javob beradigan , ochiq, pragmatic va chuqur o‘ylangan tashqi siyosat 
yo‘lini davom ettiramiz
58
”. 
O‘zbekiston Respublikasi tashqi siyosiy faoliyatining bosh maqsadi – davlat 
mustaqilligi va suverenitetini, xalqaro maydondagi o‘rni va rolini mustahkamlash, yon 
atrofida xavfsizlik, barqarorlik va ahil qo‘shnichilik mihitini shakllantirish, respublikaning 
tashqi iqtisodiy manfaatlarini faol tarzda ilgari surish. 
Shuningdek Respublika harbiy siyosiy bloklarga qo‘shilmaslikda sodiq bo‘lib, o‘z 
hududida xorijiy harbiy bazalar va obyektlar joylashtirishga, mamlakat harbiy 
xizmatchilarining chet eldagi tinchlikparvarlik amaliyotlarida yoki harbiy mojarolarda 
ishtirok etishiga yo‘l qo‘ymaydi. O‘zbekiston barcha qarama-qarshiliklar va nizolarni faqat 
tinch siyosiy yo‘llar bilan har qilish tarafdori. 
Ma’lumki, Xarakatlar strategiyasi
59
da davlatimizning tashqi siyosat sohasida 
xavfsizlik, millatararo totuvlik va diniy bag‘rikenglikni ta’minlash, chuqur o‘ylangan, 
o‘zaro manfaatlar va amaliy ruhdagi tashqi siyosat yuritishga yo‘naltirilgan davlatimizo‘ 
mustaqilligi va suverenitetini mustahkamlash, O‘zbekistonning yon atrofida xavfsizlik, 
barqarorlik va ahil qo‘shnichilik muhitini shakllantirish, mamlakatimizning xalqaro
nufuzini mustahkamlash vazifalari belgilandi. Bu borada O‘zbekiston Respublikasining 
57
O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi. T.: “O‘zbekiston” NMIU.2018. 8-b. 
58
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning Oliy Majlisga 
Murojaatnomasi // Xalq so‘zi. 2020-yil 25-yanvar. № 19 (7521). 
59
QXMMB 13.06. 2017.09/19/484 32-83-son. 

---

171 
xalqaro nufuzini yuksaltirish, dunyo hamjamiyatiga mamlakatimizda amalga oshirilayotgan 
islohotlar to‘g‘risida xolis axborot yetkazish, O‘zbekiston Respublikasining tashqi siyosiy 
va iqtisodiy faoliyatining normativ-huquqiy asoslari takomillashtirildi, O‘zbekistonning 
davlat chegaralarinidelimitatsiya va demarkatsiya qilish masalalarini tartibga solindi. 
O‘tgan davrda Rossiya, Xitoy, AQSh, Germaniya, Fransiya, Turkiya, Yaponiya, Janubiy 
Koreya, Xindiston. Pokiston, Yeron, BAA kabi dunyoning olis va yaqin mamlakatlari bilan 
ko‘p qirrali xamkorlikni yanada rivojlantirishga qaratilgan kelishuvlarga erishildi va “yo‘l 
xaritalari” tasdiqlandi. 
2016-yilga qadar shakllangan O‘zbekistonning qo‘shni davlatlar bilan munosobatlari 
barcha masalalarni qat’iy qayta ko‘rib chiqishni talab qilar edi. Shu o‘rinda “Nima uchun?” 
degan savol tug‘iladi. Chunki, ko‘p yillik nizolar, ba’zida to‘g‘ri yondashilganda oqilona 
yechimlar topsa bo‘ladigan masalalar bo‘yicha “qarama-qarshiliklar” nafaqat 
kelishmovchiliklarga, balki ko‘pincha chegaralarda nohush hodisalarga ham sabab bo‘lgan. 
O‘tgan uch yil ichida, O‘zbekiston prezidentining tashabbusi bilan mintaqaning barcha 
mamlakatlari bilan yuqori darajadagi tashriflar amalga oshirildi. Mazkur tashriflar 
davomida Markaziy Osiyo mamlakatlari uchun o‘zaro manfaatli bo‘lgan global masalalar 
bo‘yicha qaror qabul qilindi: xavfsizlik, iqtisodiyot, investitsiya, madaniyat va ekologiya 
sohalarida. Natijada tarixan qisqa vaqt ichida O‘zbekiston va mintaqa mamlakatlari 
o‘rtasidagi munosabatlarning yaxshi tomonga burilishiga sabab bo‘lgan ulkan o‘zgarishlar 
ro‘y berdi. Ya’ni, bugun sizga ishonch bilan Markaziy Osiyoning barcha mamlakatlari bilan 
yaxshi munosabatlarga ega ekanligimizni ta’kidlay olaman. 2016-yilga qadar bo‘lgan 
muammolar bugun butunlay bartaraf qilindi. O‘zbekiston va Markaziy Osiyo mamlakatlari 
o‘rtasida 25 yil ichida shakllangan muzlar shu uch yil ichida butunlay eridi deyishimiz 
mumkin. 

---

172 
Tashqi siyosiy faoliyatning asosiy va birinchi darajali vazifalaridan biri bu 2017-2021-
yillarga mo‘ljallangan O‘zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor 
yo‘nalishi bo‘yicha Harakatlar strategiyasini
60
samarali amalga oshirishdir. 
Ushbu ustuvor maqsadlarga erishish uchun tashqi siyosat idorasi oldiga quyidagi 
vazifalar qo‘yilgan: 
– mamalakatda olib borilayotgan demokratik islohotlarni hamda jamiyat va 
iqtisodiyotni modernizatsiya qilishning jadal jarayonlarini samarali amalga oshirish uchun 
mumkin qadar qulay tashqi siyosiy shart-sharoitlarni shakllantirish; 
– Markaziy Osiyoda tinchlik va barqarorlik saqlash hamda mustahkamlash, mintaqani 
xavfsizlik va barqaror taraqqiyot hududiga aylaantirish; 
– jahonning yetakchi davlatlari va xalqaro tashkilotlar bilan strategik hamkorlik 
qilishning mutanosib, ko‘p qirrali tizimini shakllantirish; 
– O‘zbekistonning mintaqah va jahon siyosatidagi muhim yo‘nalishlar bo‘yicha 
halqaro tashabbuslarni ilgari surish; 
– mahalliy mahsulotlarning eksport hajmini oshirish va geografiyasini kengaytirish 
borasida ko‘maklashish; 
– milliy iqtisodiyotning ustuvor tarmoqlariga to‘g‘ridan-to‘g‘ri xorijiy investitsiyalar 
va ilg‘or texnologiyalarni jalb etishda faol ko‘mak berish; 
– mamlakatimizga turistlarni jalb qilish hamda turistik infratuzilmani rivojlantirish 
borasida amaliy yordam ko‘rsatish; 
– transport va tranzit sohasidagi hamkorlikni kengaytirish va chuqurlashtirishda hamda 
xalqaro transport kommunikatsiyalari va logistic infratuzilmalarni rivojlanishiga 
ko‘maklashish; 
60
Shavkat Mirziyoev. Yangi O‘zbekiston taraqqiyot strategiyasi.Toshkent.: 
“O‘zbekiston” 2022-yil. 6-bet 

---

173 
– xorijdagi O‘zbekiston Respublikasi fuqarolari va yuridik shaxslari huquq va 
manfaatlarining har tomonlama himoya qilinishini ta’minlash; 
– xorijda istiqomat qilayotgan vatandoshlar bilan aloqalarni mustahkamlash. 
O‘zbekiston Markaziy Osiyo davlatlari bilan hamisha do‘stona va ahil qo‘shnichilik 
munosabatlarini mustahkamlash, ilmiy-texnikaviy va madaniy-gumanitar hamkorlikni 
rivojlantirishdan, parlamentlar, chegara hududlari, jamoat tashkilotlari va oddiy fuqarolar 
o‘rtasidagi aloqalarni kuchaytirishdan manfaatdor. 
O‘zbekiston tashqi siyosatining yana bir ustuvor yo‘nalishlaridan biri bu MDH 
mamlakatlari bilan hamkorlik hisoblanadi. Mazkur davlatlar bilan respublikamiz tarixan 
shakllangan siyosiy, iqtisodiy, transport-kommunikatsion va boshqa aloqalarga ega. 
O‘zbekiston Hamdo‘stlik mamalakatlari bilan tenglik, o‘zaro foydalilik, bir-birining 
manfaatlarini hurmat qilish va e’tiborga olish tamoyillari asosida ikki tomonlama hamkorlik 
munosabatlarini qurishni davom etadi. 
Shuningdek, O‘zbekiston musulmon dunyosi davlatlari bilan o‘zaro manfaatli 
aloqalrni iqtisodiyot, transport kommunikatsiyasi, moliya, investitsiya va sayyohlik 
sohalarida, shu jumladan Islom hamkorlik tashkiloti va Islom taraqqiyot banki doirasida faol 
rivojlantirish va mustahkamlashdan manfaatdor. 
Prezident Shavkat Mirziyoyev 2017-yilning 5-6 sentabr kunlari Markaziy Osiyo 
mamlakatlariga ilk davlat tashriflarini amalga oshirgan holda Qirg‘iziston Respublikasiga 
davlat rahbari sifatida ilk marta tashrif buyurdi. Oliy darajadagi uchrashuv va muzokaralar 
chog‘ida O‘zbekiston va Qirg‘iziston Prezidentlari o‘zaro munosabatlarni rivojlantirishning 
asosiy masalalari, siyosiy, savdo-iqtisodiy, transport-kommunikatsiya, madaniy-gumanitar 
va boshqa sohalardagi hamkorlikni yanada kengaytirish va mustahkamlash istiqbollari, 
mamlakatlarimizning chegaraoldi hududlari aloqalarini faollashtirish, shuningdek, 
tomonlarni qiziqtirgan mintaqaviy va xalqaro muammolarni muhokama qildilar. 
Muzokaralar yakunlari bo‘yicha ikki davlat rahbarlarining Qo‘shma bayonoti, O‘zbekiston-
Qirg‘iziston davlat chegarasi haqidagi shartnoma, mamlakatlarimiz o‘rtasida turli 

---

174 
sohalardagi hamkorlikni yanada rivojlantirishga qaratilgan boshqa qator hujjatlar 
imzolandi
61
.
O‘zbekiston Respublikasi prezidenti mintaqaviy xavfsizlik va barqarorlikni 
ta’minlashga doir tashabbuslarini va strategik qarashlarini 2017-yilning sentabr oyida 
AQSHning Nyu-York shahrida bo‘lib o‘tgan BMT Bosh Assambleyasining 72-sessiyasida 
batafsil bayon qildi
62
. So‘ng 2017- yilning noyabr oyida Samarqand shahrida bo‘lib o‘tgan 
"Markaziy Osiyo: yagona tarix va umumiy kelajak, barqaror rivojlanish va taraqqiyot 
yo‘lidagi hamkorlik" mavzusidagi konferensiyada davlatimiz rahbari Markaziy Osiyo, 
jumladan, Afg‘onistonda mustahkam tinchlik va barqarorlikni ta’minlash bo‘yicha 
mintaqaviy va xalqaro miqyosdagi qo‘shma sa’y-harakatlarning keng qamrovli dasturini 
taklif etdi. 
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining nutqlaridagi dasturiy nizomlar, uning 
Markaziy Osiyo va Afg‘onistondagi joriy vaziyat, rivojlanish istiqbollariga bergan bahosi 
xalqaro hamjamiyatning katta qiziqish va e’tirofiga sazovor bo‘ldi. 
Xulosa 
Xulosa qilib aytganda, Oʻzbekiston qoʻshni mamlakatlar bilan munosabatlarini 
normallashtirish yoʻlidan bormoqda, ya’ni qoʻshnilar bilan normal munosabatlar ham 
siyosiy, ham iqtisodiyo jihatdan islohotlarni yoʻlga qoʻyishda kattagina qulayliklar berishini 
biladi. 
Ochiq chegarasiz, qoʻshnilar bilan normal iqtisodiy munosabatlarni yoʻlga qoʻymay 
turib, qoʻshnilar orqali logistikani izga tushirmasdan — hech qanday liberal islohotlar hosil