Patopsixologiya va tibbiyot psixologiyasi

7. MAVZU. DORILAR VA BOSHQA VOSITALAR BILAN 
DAVOLASHNING PSIXOLOGIK MASALALARI 
Reja: 
1.
Farmakologik moddalarning odam psixikasiga ta'siri. 
2.
Psixofarmakologik vositalari va ularning turlari. 
3.
Plasebo va uning ta'siri. 
Tayanch tushunchalar 
Trankvilizator – tinchlantiruvchi psixofarmakologik moddalar guruhi. 
Antidepressantlar – psixofarmakologik moddalarning Yana bir guruhi, 
endogen depressiyada samarali ta'sir ko'rsatadi. 
Simpatomimetik moddalar – bular psixikani har hiol tarzda 
buzulishiga sabab bo'luvchi psixofarmakologik moddalar guruhi. 
Plasebo – rangi, ta'mi, hidi jixatidan doriga o'xshash, biroq ta'sir 
ko'rsatish asosiga ega emas modda 
Bizga ma'lumki psixika shifobaxsh ta'sir ko'rsatishning kuchli 
manbaidir. 
Davoning shifobaxsh ekanligiga bemorning qattiq ishonishi faol omil 
bo'lib, davolashning hamma turlarini amalga oshirishda muhim ro‘l o'ynaydi. 
Kasallarni davolashda psixik va farmakologik ta'sirning nisbatini 
hisobga olib borish ayniqsa muhim. Bu o'rinda ikkita asosiy masalani alohida 
ko'rsatib o'tish zarurki tibbiyotning turli sohalarida ishlatilayotgan dori 
preparatlarining soni ancha ko'paygan xozirga davrda ana shu masalalar 
ayniqsa dolzarb bo'lib qolgan: 1.farmakologik moddalarning odam psixik 
holatiga ta'siri va 2.farmakologik moddalarning odamga uning psixikasi 
holatiga qarab har-hil ta'sir ko'rsatishi. 
 
Choy, kofe psixikaga salbiy ta'sir ko'rsatadimi? 
Zamonaviy tibbiyotda ishlatib kelinayotgan moddalarning ba'zilari 
psixik xolatni o'zgartirish maqsadida juda qadimiy zamonlardan beri 
qo'llaniladi. 
? 

---

33 
Tarkibida narkotik moddalar bo'ladigan o'simliklar, masalan: opiy, 
qoradori bo'ladigan ko'knori yokt nasha singari o'simliklar shirin hayollar 
surib kayf qilish va og'riqni qoldirish uchun ichilgan hamda chekilgan. 
Qadimdan choy, kofe koka o'simligining barglari qo'zg'atadigan va 
tetiklantiradigan moddalar o'rniga ishlatib kelingan. Kayfu ruhiyatni 
yaxshilash maqsadida ichkilik ichilishi barchaga ma'lum. 
Yuqorida aytilgan moddalarning ijobiy ta'sirigina emas balki ular uzoq 
iste'mol qilinadigan bo'lsa, psixikaga halokatli ta'sir ko'rsatishi ham ma'lum. 
Ichkilik, narkotik moddalarga xaddan tashqarii xirs qo'yib, shu 
moddalarni tobora ko'proq miqdorda iste'mol qilib turushga ruju qo'yish og'ir 
jismoniy va ruxiy kasalliklarga olib keladi. 
Bir qancha moddalarning narkotik ta'siridan xirurgiyada narkoz uchun 
keng foydalaniladi. 
Narkoz yunoncha uyqu demakdir. Biroq narkotik moddalar ta'siri 
bilan dori berib vujudga keltiriladigan uyqu shu qadar qattiq bo'ladiki, 
murakkab va uzoq davom etadigan operasiyalarni qilishga imkon beradi. 
Psixofarmokologik 
vositalar 
guruxini 
narkotik 
moddalar, 
trankvilizator, antidepresantlar,simpatomimetik moddalar tashkil etadi. 
Xozirgi kunda tibbiyotda narkotik moddalar, avvalo, oliy preparatlari 
(morfin, kodein, pantopan va boshqalar) tinchlantiruvchi xloralgidrat, 
shuningdek barbiturat kislota unumlari (lyuminal, medinal, nembutal, amital-
natriy va boshqalar) «barbituratmas» uxlatadigan dorilar noksiron, dimerin 
ishlatiladigan bo'ldi. 
Trankvilizatorlar 
(tinchlantiruvchilar) 
ya'ni 
psixofarmakologik 
moddalardan keyingi yillarda keng foydalinilmoqda. 
Bular markaziy nerv tizimi qo'zg'atuvchanligini susaytirib, ruhiy 
qo'zg'alishni bartaraf etib yengil mudroqqa sabab bo'ladi va uxlatadigan 
dorilar bilan birga qo'llaniladi. 
Trankvilizatorga aminazin, rezerpin, meprobamat, librium va 
boshqalarni kiritish mumkin. 
Psixofarmakologik moddalarning yana bir guruhini antidepressantlar 
tashkil etadi. 
Bular kayfu ruxiyat pasayganda, xususan ichki shart-sharoitlar 
munosabati bilan kelib chiqadigan ya'ni endogen degan depressiyalarda 
yaxshi kor qiladi. Antidepressantlar aqliy va emosional tormozlanish bilan 

---

34 
birga davom etadigan somatik kasalliklarda ham muvaffaqiyat bilan 
qo'llanilmoqda.