Дидактика
объект
Таълим фаолият
тури сифатида
ишлаб чиқиш
таҳлил этиш
вазифа
лари
баён этиш
меъёрий-
амалий
конструктивно-
технологическая
ху
су
си
й
м
ет
од
ик
а
ф
ал
са
ф
а
Бошқа фанлар
билан
алоқадорлиги
социология
педагогик
психология
политология
тиббиёт
этнология
парадигмалар
эзотерик
технократик
рационалистическая
гуманистик
анъанавий
предмет
Ў
қи
-т
иш
в
а
ўр
га
-
ни
ш
ни
нг
а
ло
қа
си
тамойиллар
фаоллик
мустаҳкамлик
ти
зи
м
ли
ли
к
назариянинг
амалиёт билан
уйғунлиги
онглилик
илмийлик
кўргазмалилик
ке
тм
а-
ке
тл
ик
ўрганиш
ўргатиш
таълим
мазмун
шакл
метод
ўқитиш
категориялар
и
KONTsEPTUAL JADVAL
Kontseptual jadval o’rganilayotgan hodisa, tushuncha, fikrlarni ikki va
undan ortiq jihatlari bo’yicha taqqoslashni ta’minlaydi. Tizimli fikrlash,
ma’lumotlarni tuzilmaga keltirish, tizimlashtirish ko’nikmalarini rivojlantiradi.
O’quvchilar:
1. Kontseptual jadvalni tuzish qoidasi bilan tanishadilar. Taqqoslanadiganlarni
aniqlaydilar, olib boriladigan taqqoslanishlar bo’yicha xususiyatlarni ajratadilar
2. Alohida yoki kichik guruhlarda kontseptual jadvalni to’ldiradilar:
- uzunlik bo’yicha taqqoslanadigan (fikr, nazariyalar) joylashtiriladi;
- yotig’i bo’yicha taqqoslanish bo’yicha olib boriladigan turli tavsiflar yoziladi.
3. Ish natijalarining taqdimoti.
VENN DIAGRAMMASI
VENN DIAGRAMMASI - 2 va 3 jihatlarni hamda umumiy tomonlarini
solishtirish yoki taqqoslash yoki qarama-qarshi qo’yish uchun qo’llaniladi.
Tizimli fikrlash, solishtirish, taqqoslash, tahlil qilish ko’nikmalarini rivoj-
lantiradi.
O’quvchilar:
1) kichik gurhlarda Venn diagrammasini tuzadilar va kesishmaydigan
joylarida Bobur, Navoiy, Jomiy va Davoniyning axloqiy tarbiyaga oid fikrlarini
oydinlashti-rib olib, to’ldiradilar.
2) juftliklarga birlashadilar, o’zlarining diagrammalarini taqqoslaydilar va
to’ldiradilar.
3) doiralarning kesishuvchi joyida ikki doira uchun umumiy bo’lgan fikrlar
ro’y-xatini tuzadi.
4) ish natijalarining taqdimoti.
Ikki qismli kundaliklar
Ikki qismli kundaliklar (Bertalf, 1981) o’quvchilarga matn mazmunini o’z
shaxsiy tajribasi bilan chambarchas bog’lash, o’zining tabiiy qiziquvchanligini
qondirish imkonini beradi. Ayniqsa, o’quvchilar qandaydir adabiyotlarni o’quv
auditoriyasidan tashqari o’qib chiqish topshirig’ini olishganida ikki qismli
kundaliklar foydalidir.
Ikki qismli kundalik uchun o’quvchilar yozilmagan qog’ozning o’rtasidan tik
chiziq o’tkazib, uni ikkiga ajratishlari kerak. Kog’ozning chap tomoniga matnning
qaysi qismi ularga eng ko’p taassurot qoldirganini qayd etishadi. Ehtimol, u
qandaydir xotirani uyg’otar yoki hayotlarida yuz bergan voqealarni esga tushirar,
yoki shunchaki taajjubga solar. Yoxud ularning qalbida keskin norozilik hissini
uyg’otar. O’ng tomonida ular sharh berishlari kerak: ayni shu tsitatani yozishga
ularni nima majbur etdi? Ularga qanday fikrlar uyg’otdi? SHu munosabat bilan
ularda qanday savol tug’ildi? Qisqasi, matnni o’qirkan, o’quvchilar vaqti-vaqti
bilan to’xtashlari va o’zlarining qo’shaloq kundaliklarida shunday belgilar qo’yib
borishlari kerak.
Бобурнинг
ахлоқий тарбияга
оид
фикрлари
Навоийнинг
ахлоқий
тарбияга
оид фикрлари
Quyida ana shunday ikki qismli kundalikka misol keltiramiz:
SHaxs
Davlat va jamiyat
Uzluksiz ta’lim
Fan
Ishlab chiqarish
Bayonot
Maqsadi:
- instsenirovka taklif etilgan mavzu yoki qandaydir qo’yilgan vaziyatga
o’zining munosabatini konspektiv tarzda bayon etish, nutq ayta olish, tezkor
fikrlay olishni rivojlantirish maqsadida o’tkaziladi;
- chiqishlarni tahlil qilish va baholash, ma’ruza qiluvchilarni baholash
mezonlarini ishlab chiqish ko’nikmasini shakllantiradi.
1.
Pedagog yoki boshqa boshlovchi mavzuni, maqsadni e’lon qiladi va unga
qiziqishni rivojlantiradi.
2.
Ekspertlar va sekretar belgilanadi.
3.
Qaysi mavzu bo’yicha, ma’ruzachilar o’zlarini qanday vaziyatda tasavvur
qilishlari va qanday ko’rsatkichlar bo’yicha baholanishlari aytib o’tiladi.
4.
Tayyorlanish uchun vaqt beriladi. Har bir ishtirokchi indiviudal tarzda
o’zining ma’ruzasini tayyorlaydi.
5.
Keyin ishtirokchilarga navbati bilan so’z beriladi. Ma’ruzalar besh
minutdan oshmasligi kerak. Qolgan tinglovchilar ma’ruzachilarni tinglashadi.
6.
Ma’ruzalar tugaganidan so’ng, ekspertlar chiqishlarni aytib o’tilgan
mezonlar bo’yicha baholashadi. CHiqishlarni tahlil etish uch bosqichda amalga
oshiriladi. Har bir ekspert chiqishga mos bahoni qo’yadi va ma’ruzachining o’rnini
belgilaydi. Keyin o’zining tashabbusi bilan yonidagi sherigi bilan baholash
bo’yicha aloqaga kirishadi. Zaruriyat tug’ilganda, o’zining bahosiga o’zgartirish
kiritadi. SHundan so’ng, umumguruhiy munozara o’tkaziladi. CHiqishlarning
mazmuni tahlil qilinadi, ma’ruzachilarning xatti-harakatlaridagi ijobiy va salbiy
jihatlar aniqlashtiriladi.
7.
Texnik ekspert ma’ruzachilar egallagan o’rinlarni e’lon qiladi.
Boshlovchi chiqishlar bo’yicha yakuniy xulosani aytadi va umumlashtiradi.
XULOSA
Xulosa qilib shuni aytish lozimki, pedagogika fanlarini o`qitishda yangi
pedagogik texnologiyalardan foydalanishni qo`llash har bir pedagogning oldiga
maqsad qilib qo`yilishi shart.
Har bir pedagog bo`lajak o`qituvchi innovatsion faoliyatga tayyorgarlikni
tashxis qilishda asosan metodlardan foydalaniladi, o`qituvchi bu faoliyatni
amaliyotga oshirishga mutaxassis sifatida tayyorgarligini ko`rsatuvchi belgilarni
o`rganish va baholash usullarning to`plamini tushuntirish lozim. Bu faoliyat
muvofaqiyatliligini tashhis qilish butunlay mustaqil tadbir bo`lmay balki u yanada
kengroq tashhis jarayonlar tarkibiga kiradi.
Talim muassasalarida pedagogika fanlarning hususiyatlarini tahlil qilishda
ko`pchilik o`qituvchilar faoliyati ijodiy uslubiga mo`ljallangan o`z ustilarida ish
olib borishlarini ko`rsatishi lozim. O`qituvchlarning 45% yangi didaktik va
tarbiyaviy kontseptsiyalar, ularning farqi avzalliklarini bilmas ekanlar. Pedagogik
mahorat va ko`nikmalarga va o`ziga-o`zi baho berishda asosan oddiy
ko`rsatgichlar qo`llaniladi; O`z fanini va dars berishni asosan odatiy bilimi
munosabat madaniyati, tashkilotchilik mahorati, o`qituvchi mutaxassislik
mahoratini belgilaydigan asosiy ko`rsatgichlar bo`lib qolaveradi. Garchi har bir
o`qituvchining ishida aniqlashgina usul va metodlar mavjud bo`lmasada ularni
qo`llashdan
ko`zlanadigan
maqsad
tarbiyalanuvchining
talimiy
ishlarini
faollashtiradi. Bu tadbir juda muhim bo`lib o`quvchilarni ularning etiqodga,
etiqodini esa amaliy faoliyatga, hatti-harakatga aylantiradi. Zotan o`qish o`rganish
diqqat etiborni talab qiladigan murakkab faoliyatdir. O`quvchilarni mustaqil erkin
ijodkorlik bilan fikrlashga jadallikka, bilimga yangilik va murakkablikka o`rgatib
borish kuchlari bilan bilim malakalarini rivojlantirish kabi bir qancha zaruriy
metodlardan foydalana bilish bu pedagog-o`qituvchlarning alohida turgan eng
ulug`, buyuk kuchdir.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR:
1. «Yuksak ma`naviyat engilmas kuch». I.Karimov. Toshkent. 2008 yil
2. «O`zbekiston buyuk kelajak sari». I.Karimov. Toshkent. 2009
3. «Pedagogika tarixi». A.Zunnunova, B.To`xliev, X.Ma`sudov. Toshkent.
2002 yil
4. «Pedagogika». R.Mavlonova, O.To`raeva, K.Xolikberdiev. Toshkent.
«O`qituvchi». 2002
5. «Pedagogika». Q.Qosnazarov, A.Pazılov, A.Tilegenov. Nukus. 2010
6.
«Pedagogika».
N.G`aybullaev,
R.Yodgorov,
R.Mamatqulova,
Q.Toshmuratova. Toshkent. 2000 yil
7.
«Pedagogik
psixologiya».
X.Ibragimova,
A.A.Yuldasheva,
X.Bobomirzaev. Toshkent. 2009
8.
«Maxsus
fanlarni
o`qitish
metodikasi».
D.Tajiboeva,
A.Yo`ldosheva.Toshkent. 2009.
9. Ochilov M. Muallim qalb me`mori. – T.: O`qituvchi, 2001.
10. Hasanboeva O., Djamilova N. Pedagogik fanlarni o`qitish metodikasi.
– T.: 2008.
11. Kukushin V.S. Teoriya i metodika obucheniya. – Rostov-na-Donu.:
Feniks, 2005.
12. Kukushin V.S. Teoriya i metodika vospitaniya. – Rostov-na-Donu.:
Feniks, 2006.
13. Tolipov O`., Usmonboeva M. Pedagogik texnologiyalarning tadbiqiy
asoslari. – T.: 2005.
Dostları ilə paylaş: |