Pedagogika tariyxı pán sıpatında. Eń áyyemgi dáwirlerden b e. VII ásirge shekemgi tálim-tárbiya hám pedagogikalıq pikirler. VII ásirden XIV ásirdiń birinshi yarımına shekem Orta Aziyada tárbiya, mektep hám pedagogikalıq pikirler

5. Óndiris. Óndiris qánigelerge bolǵan talaptı, olardıń sıpatı hám dárejesine qoyılatuǵın talaplardı belgilewshi tiykarǵı buyırtpashı, kadrlar tayarlaw sistemasın qarjılandırıw hám materiallıq-texnikalıq jaqtan támiyinlew procesiniń qatnasıwshısı esaplanadı. Óndiristiń talap-ıqtıyajları qánigeler tayarlaw sistemasınıń baǵdarların, dárejesin hám kólemin qáliplestiredi. Qánigelerdiń sıpatına hám básekilesiw uqıbına baha beredi, qánigeler tayarlawǵa járdem kórsetedi, qánigelerdi maqsetli tayarlawǵa, oqıw-tárbiya mákemelerin qarjılandırıwǵa qatnasadı. Tálim-tárbiyanı kárxanadaǵı ónimli miynet penen baylanıstıradı, kárxanalardıń keń múmkinshiliklerinen paydalanadı. qánigelerdi tayarlaw, qánigeligin jetilistiriw hám qayta tayarlawda járdemlesedi. Joqarı bilim beriw hám ilim-izertlew mákemeleriniń jańalıqların óndiriste qollaydı, óndiris aldıńǵıların pedagogikalıq xızmetke qatnastıradı. Óndiris ámeliyatın ótiw ushın bilim alıwshılarǵa jumıs orınların ajıratadı, bilimlendiriw mákemelerin jańa ásbap-úskeneler menen támiyinlewge kómeklesedi.

Kadrlar tayarlawdıń milliy baǵdarlamasın turmısqa tabıslı asırıw xalqımız abadanlıǵı, elimiz turaqlılıǵı, tınıshlıǵı hám watanımızdıń ullı mámleket bolıp jetisiwiniń girewi, dúńya mámleketleri sherikliginde ılayıqlı orındı iyelewdiń kepili.

8.3. Ǵárezsizlik jıllarında pedagogikalıq pikirler rawajlanıwınıń tiykarǵı baǵdarları. Ózbekstan Respublikasınıń Birinshi Prezidenti I.A.Kárimovtıń shıǵarmalarında joqarı mánawiyatlı shaxstı qáliplestiriwge baylanıslı konceptual pikirlerdiń bayan etiliwi.

Ǵárezsizlikke erisilgen dáslepki jıllardan baslap tálim-tárbiya tarawın reformalaw, onı ótmishten qalqan ideologiyalıq sarqıtlardan tazalaw boyınsha bir qatar jumıslar alıp barıldı. Atap aytqanda elimizdiń Konstituciyası tiykarında Ózbekstan Respublikasınıń «Bilimlendiriw haqqında»ǵı Nızamınıń hám Kadrlar tayarlaw boyınsha Milliy baǵdarlamasınıń qabıl etiliwi bilimlendiriw sistemasın qayta qurıw islerine tiykar boldı. Jańa tiptegi oqıw orınları payda boldı, olarda sabaq beriwshi múǵállimler hám professor oqıtıwshılar qayta tayarlıqtan ótkerildi, jańa áwlad sabaqlıqları hám basqada oqıw ádebiyatları payda bola basladı, tálim mazmunın belgilewshi huqıqıy hújjetler túpten jańalandı, oqıw orınları rekonstrukciya etilip, materiallıq-texnikalıq bazası jaqsılandı, jańadan oqıtıwdıń pedagogikalıq hám informaciyalıq texnologiyaları jaratıldı, oqıw ornı kitapxanaları bayıtıldı.

Jańadan jaratılǵan sabaqlıq hám basqa oqıw áebiyatlarınıń tiykarǵı mazmunı jaslarǵı ilim-bilim sırların úyretiwdi tereńlestiriw bolıp ǵana qalmastan, burınǵı sovet dáwirinen qalǵan eski túsinikler hám kóz-qaraslardı ǵárezsizlik ideyaları menen bayıtıwǵa itibar berildi. Bunda ásirler dawamında áwladtan-áwladqa ótip kiyarırǵan xalıq pedagogikası dúrdanaları tiykar etip alındı. Ótkendegi ullı oqımıslı-danıshpanlarımızdan qalǵan milliy miyraslar, tárbiya usılları, ulıwma insanıy hám milliy qádiriyatlar tiykarǵı buwın sıpatında qabıl etildi.

Burınǵı dáwirleri atın eske alıw qadaǵan etilgen Ámir Temur babamızdıń el, xalıq, millet aldındaǵı biybaha xızmetleri jarıqqa shıqtı, islam táliymatındaǵı insan tárbiyasına qaratılǵan biybaha pikirlerden úzliksiz bilimlendiriw sistemasında paydalanıw názerde tutıldı, umıtılıp baratırǵan milliy úrp-ádet hám dástúrlerimiz tálim mazmunına engizildi.

Bilimlendiriw tarawındaǵı mámleketlik siyasattıń tiykarǵı principleri etip tálim hám tárbiyanıń ulıma insanıylıq, demokratiyalıq xarakterde bolıwı, bilimlendiriwdiń úzliksizligi hám izbe-izligi, ulıwma orta hám orta arnawlı, kásip-óner táliminiń májbúriyligi, olardıń túrin tańlawdıń ıqtıyariylıǵı, bilimlendiriw sistemasınıń dúńyalıq xarakterde bolıwı, mámleketlik bilimlendiriw standartları sheńberinde tálim alıwdıń hámme ushın ashıqlıǵı, tálim baǵdarlamaların tańlawǵa jeke hám differencial qatınas jasaw, bilimli hám talantlı bolıwdı xoshametlew, bilimlendiriw sistemasında mámleketlik hám jámáátlik basqarıwdıń uyǵınlıǵı belgilendi.

Bul iste ásirese pedagogika tarawı boyınsha ilim-izertlew islerin alıp barıwshı alımlarımız úlken xızmetler kórsetti. Olar ǵárezsizligimiz ruwxında burınǵı tálim-tárbiya sistemasına bolǵan kóz-qarastı qayta kórip shıǵıw islerin baslap jiberdi. Nátiyjede jańa, zaman kóz-qarasına ılayıq bolǵan ilimiy miynetler, sabaqlıqlar, oqıw quralları payda bola basladı. Bunda tarixiy ádalatlılıq bas ólshem etip alındı. Ilimpazlarımızdan akademik R.X.Juraev, pedagogika ilimleriniń doktorları, professorlar J.Ǵ.Yuldoshev, N.Ortiqov, Ó.Álewov, O.Musurmanova, F.Yuzlikaev, M.Quronov, R.Safarova, N.Saydahmedov, K.Xoshimov, S.Ochil, B.Farberman, J.Xasanbaev, M.Toxtaxojaeva, S.Nishanova, X.Ibragimov hám t.b. ózleriniń kólemli ilimiy miynetlerin dóretti.

Professor Ó.Álewovtıń «Qaraqalpaqstanda tálim-tárbiyalıq oylardıń qáliplesiwi hám rawajlanıwı» (1993), K.Xoshimov, S.Ochildıń «Uzbek pedagogikası antologiyasi» (1999, 2010), A.Munavarovtıń «Oila pedagogikasi» (1994), N.Saydahmadovtıń «Yangi pedagogik texnologiyalar» (2003), B.Farbermannıń «Ilǵor pedagogik texnologiyalar» (1999), O.Musurmanovanıń «Ma’naviy qadriyatlar va yoshlar tarbiyasi» (1996), S.Nishonovaniń «Komil inson tarbiyasi» (2003) hám t.b. kólemli ilimiy miynetleri jarıq kórdi.

Jańa zaman ruwxı menen suwǵarılǵan professor M.Toxtaxojaevanıń ulıwma redaktorlawında «Pedagogika» (2010), X.Ibragimov, Sh.Abdullaevalardıń avtorlıǵında «Pedagogika teoriyası» (2008), E.Yuzlikaev hám b. «Umumiy pedagogika» (2012), J.Xasanbaev hám b. «Pedagogika» (2011), A.Qaldıbekovanıń «Jalpı pedagogika teoriyası jáne praktikası» (2013), K.Xoshimov hám b. «Pedagogika tarixi» (1996), K.Xoshimov, S. Nishanovalardıń «Pedagogika tarixi» (2005), A.Pazılov, Q.Qosnazarov, Q.Seytmuratov, Z.Kurbaniyazovalardıń avtorlıǵındaǵı «Pedagogika teoriyası» (2018), A.Xolikovtıń «Pedagogik mahorat» (2011) hám t.b. kóplep sabaqlıqlar basıp shıǵarıldı.