– islomdagiasosiy yo’nalishlardan biri. O’zining keng yoyilishi jihatdan sunniylikdan keyingi ikkinchi o’rinda turadi. Shialik VII asr o’rtalarida xalifa Ali hokimiyati tarafdorlaridan iborat siyosiy guruh sifatida vujudga kelgan. Shialar sunniylar kabi Qur’oni Karimni ilohiy deb e’tirof etadilar, lekin xalifalar davrida uning ayrim qismlari tushirib qoldirilgan deb hisoblaydilar. Sunnada esa ular faqat Ali nomi bilan bog’liq hadislarni tan olganlar va shunday hadislardan iborat mustaqil to’plam “Axbor”ni tuzganlar.
Shialar sunniylar kabi Makka va Madinani “muqaddas” hisoblash bilan birga, Karbalo, Najaf shaharlarida joylashgan yirik shia imomlari qabrlarini ham ziyorat qiladilar.
Hozir jahondagi musulmonlarning 10 foizi shialikkka mansub. Shialik hozirgi vaqtda Eronda hukmron e’tiqod hisoblanadi. Iroq, Livan, Afg’oniston, Hindiston, Pokiston, Tojikiston va Ozarbayjonda ham shialar bor.
YASO
ЯСА
Yaso (yosoq)
– 1) Chingizxon (1151-1227) tomonidan joriy qilingan qonun-qoidalar to’plami. Fuqarolar yasoga, ya’ni qonun-qoidalarga qanday amal qilayotganini nazorat qilib turuvchi kichik mansabdor yasovul deb atalgan.
2) Mo’g’ul imperiyasi, xususan Oltin O’rda davlati tomonidan itoat ettirilgan xalqlardan natura bilan undiriladigan soliq turi ham yasoq deb yuritilgan.
3) Buxoro xonligida (Shayboniylar davrida) aholining mehnat majburiyati. Bu majburiyat aholini kanallar, zovurlar qazishga, yo’l va ko’priklar qurishga, yem-xashak yig’ishga jalb etishni nazarda tutardi. Majburiyatni o’tashga jalb etilganlar o’z mehnat qurollari bilan kelardilar, o’zlari hisobidan ovqatlanar edilar.
