“pedagogs” international research journal issn: 2181-4027 sjif: 995

“PEDAGOGS” 
 international research journal ISSN: 
2181-4027
_SJIF: 
4.995
 
www.pedagoglar.uz
 


Volume-25, Issue-1, January - 2023
 
84 
Maktab yoshidagi bolalarni jismoniy tarbiyalash nazariyasi bola shaxsining 
shakllanish va jismoniy tarbiyalashning umumiy qonuniyatlarini o’rganadi. Bu fan 
umumiy jismoniy tarbiya nazariyasining g’oyaviy va metodologik asoslaridan kelib 
chiqadi va uning muhim tarmoqlaridan biri hisoblanadi. Jismoniy tarbiya nazariyasi 
o’quvchilarda jismoniy barkamollikni, har tomonlama taraqqiy etgan yuksak 
madaniyat va axloqni tarbiyalash bo’yicha ta’lim-tarbiya jarayonlarini ilmiy asosda 
qurishni belgilaydi. Bu amaliy fan o’qituvchisini boshlang’ich sinf o’quvchilari 
jismoniy barkamolligining vositalari, shakllari va usullari to’g’risidagi bilimlar bilan 
qurollantiradi, unda maxsus va tegishli harakat ko’nikmasi hamda malakalarini 
shakllantiradi. Shunday qilib, jismoniy tarbiya nazariyasi jismoniy tarbiyaning 
umumiy nazariyasi bilan yagona mazmunga ega bo’lib, jismoniy tarbiyalash 
qonuniyatlarini hamda shunga muvofiq bolaning ta’lim va tarbiya jarayonida 
rivojlantirishni boshqarishning umumiy qonuniyatlarini maxsus o’rganadi.
Jismoniy tarbiya nazariyasi doimo jismoniy tarbiya amaliyotiga tayangan holda 
taraqqiy qiladi va takomillashib boradi. Uning metodologik asosi ana shu amaliy ilmiy 
tadqiqot natijalarini o’zlashtirish orqali hamisha boyib boradi. Shuning uchun ham 
jismoniy tarbiya predmeti qotib qolishi mumkin emas, u rivojlanib va mukammallashib 
boradi. Yosh avlodni ongli, milliy g’ururli, yuksak madaniyatli qilib, ya’ni sog’lom, 
baquvvat, chiniqqan, tadbirkor, o’z xarakatlarini yaxshi boshqara oladigan, 
badantarbiya va sport mashg’ulotlarini sevadigan, har qanday vaziyatda ham o’zini tuta 
biladigan va mustaqil xarakat qila oladigan, xayotda faol, ijodiy faoliyatga nisbatan 
qobiliyatli qilib tarbiyalash jismoniy tarbiyaning muhim vazifasidir. Jismoniy tarbiya 
nazariyasi maktab yoshidagi bolalarning har bir yosh bosqichidagi bolaning yashirin 
imkoniyatlari qonuniyatlarini o’rganib va hisobga ola borib, jismoniy tarbiyaning 
butun ta’lim-tarbiya majmuasi, ilmiy asoslangan dasturi talablarini (harakat, ko’nikma 
va malakalar, jismoniy sifatlar, ba’zi sodda bilimlarni) ko’zda tutadi. Ularni 
o’zlashtirish bolalarning kelajakdagi zaruriy harakat faoliyatlarini tez egallash 
imkoniyatlarini ta’minlaydi. Shu bilan birga, dasturning bolalar tomonidan 
o’zlashtirilishida qatiy izchillikka rioya qilinadi. Bunda bolaning yoshiga nisbatan 
rivojlanish xususiyatlari va hayotining har bir bosqichidagi imkoniyatlari, 
organizmning butun tizimlari (suyak-muskul, yuraktomir, nafas olish va boshqalar) va 
organlari (boshqarish, eshitish, ko’rish, nutq va boshqalar) hisobga olinadi.
Jismoniy tarbiya shaxsni har tomonlama tarbiyalashda muhim komponent 
hisoblanadi, ayni paytda u shu jarayonda aqliy va axloqiy, estetik, mehnat tarbiyasi 
vazifalarini kompleks tarzda hal etadi. O’quvchilar jismoniy tarbiyasini 
uyushtirishning turli shakllari mavjud: 
1)darslar; 
2) sinfdan va maktabdan tashqari ishlar; 

---