“pedagogs” international research journal issn: 2181-4027 sjif

“PEDAGOGS” 
 international research journal ISSN: 
2181-4027
_SJIF: 
4.995
 
www.pedagoglar.uz
 


Volume-26, Issue-2, January - 2023
 
84 
og‘zaki hisoblashlar yozma hisoblash jarayoniga tarkibiy element sifatida kiradi. 
Og‘zaki hisoblash ko‘nikmalariga ega bo‘lish yozma hisoblashlarni muvaffaqiyatli 
bajarishni ta’minlaydi. 
Og‘zaki hisoblash usullari ham, yozma hisoblash usullari ham amal xossalari va 
ulardan kelib chiqadigan natijalarni amallar hadlari bilan natijalari orasidagi 
bog‘lanishlarni bilganlikka asoslanadi. Bu ularning o‘xshashlik sifatlari bo‘lsa, 
ularning farqli jihatlari ham bor. Quyida ikkala hisoblash usulining bir-biridan 
farqlanadigan xususiyatlarini tahlil qilamiz:
 
Og‘zaki hisoblashlarda: 
Yozma hisoblashlarda: 
1
. 
Hisoblashlar yozuvlarsiz (ya’ni miyada bajariladi) 
yoki yozuvlar bilan tushuntirib berishi mumkin. 
Bunda yechimlarni: 
a) 
tushuntirishlarni to‘la yozish bilan (ya’ni 
hisoblash 
usulini 
dastlabki 
mustah-kamlash 
bosqichida) berish mumkin. Masalan: 
34 + 3 = (30 + 4) + 3 = 30 + (4 + 3) = 30 + 7 = 37 
8 + 5 = 8 + (2 + 3) = (8 + 2) + 3 = 10 + 3 = 13 
b) 
berilganlarni 
va 
natijalarni 
yozish 
mumkin. Masalan: 34 + 3 = 37 8 + 5 = 13 
d) 
hisoblash natijalarini raqamlab yozish 
mumkin. Masalan: 1) 37 2) 13 
Hisoblashlar yozma bajariladi. Yozma 
hisoblashlarda yechimni yozish ustun 
qilib bajariladi. Masalan: 
2
. 
Hisoblashlar yuqori xona biriklaridan boshlab 
bajariladi. Masalan: 
240 – 120 = (200 + 40) – (100 + 20) = (200 – 100) 
+ (40 – 20) = 100 + 20 = 120 
Hisoblashlar quyi xona birliklaridan 
boshlanadi (yozma bo‘lish bundan 
mustasno).