“PEDAGOGS”
international research journal ISSN:
2181-4027
_SJIF:
4.995
www.pedagoglar.uz
Volume-23, Issue-1, December - 2022
7
SINTEZ GAZI ASOSIDA UGLEVODORODLAR OLISH JARAYONINI
OʻRGANISH VA FISHER-TROPISH SINTEZ REAKSIYASI.
SMOLALI HOM ASHYOLARNI QAYTA ISHLASH KIMYOVIY
REAGENTLARINI ISHLAB CHIQARISH
Ziyodullaev Asror Ilhom oʻgʻli
Xudayarov Xumoyun Asliddin oʻgʻli
Xudoyberdiyev Ilhom Anvar oʻgʻli
Qarshi Muhandislik-Iqtisodiyot Instituti,
Neft va gazni qayta ishlash kafedrasi magistranti
Bozorov O.N.
Iqtisodiyot va pedagogika universiteti rektori t.f.n,dotsent
Annotatsiya: Ushbu maqolada sintez gazi asosida
uglevodorod olish Fisher-
tropish sintez reaksiyasi kimyoviy reagentlat kayalizator orqalisintez gazidan
uglevodorod ishlab chiqarish haqida ma'lumot berildi.
Kalit so‘zlar: katalizator, sintez, tijorat reaktori,
Anderson-Schultz-Flory
taqsimoti, parafinlar, olefinlar, spirtlar.
Birinchi marta CO va H
2
aralashmasidan uglevodorodlar sintezi 20-asr
boshida
amalga oshirildi: metan Sabatier va Sanderens tomonidan, etilen esa E. I. Orlov
tomonidan sintez qilindi. 1913 yilda BASF kompaniyasi alkalizatsiyalangan Co-Os
katalizatorlari orqali sintez gazidan uglevodorodlar va spirtlar
aralashmalarini ishlab
chiqarish uchun patent oldi (keyinchalik bu yo'nalish metanol sintezi jarayonini
yaratishga olib keldi). 1923 yilda nemis kimyogarlari F. Fisher va G. Tropsh,
Ruhrchemie kompaniyasining xodimlari Fe katalizatorlari ustidan sintez gazidan, 1926
yilda esa uglevodorodlardan kislorod o'z ichiga olgan mahsulotlarni
ishlab chiqarish
haqida ma'lumot berishdi. Birinchi tijorat reaktori 1935 yilda Germaniyada Co-Th
cho'kma katalizatoridan foydalangan holda ishga tushirilgan. 1930-40-yillarda Fisher-
Tropsh texnologiyasi asosida 40-55 oktanli sintetik benzin (kohazin-I yoki sintetik),
sintetik yuqori sifatli dizel fraktsiyasi (kohazin-II) ishlab chiqarildi.
Jarayonning ilmiy asoslari
FT sintezini uglerod oksidining qaytaruvchi oligomerizatsiyasi
deb hisoblash
mumkin:
nCO + (2n + 1) H 2 → C n H 2n + 2 + nN 2 O
nCO + 2nH 2 → C n H 2n + nH 2 O
Issiqlik effekti sezilarli, 165 kJ / mol CO.
Qabul qilish jarayoni
Fisher-Tropsh jarayoni quyidagi kimyoviy tenglama bilan tavsiflanadi
