“PEDAGOGS” international research journal ISSN: 2181-4027 _SJIF: 4.995 www.pedagoglar.uz
Volume-21, Issue-1, November - 2022 61 tekisliklar bor. Zarafshon daryosini Sangzor daryosi bilan qo’shgan Tuyatortar kanali
shu tekislikdan o’tgan Chumqor tog’lari qirrasidan O’zbekiston bilan Tojikiston
davlatlari o’rtasida chegara o’tgan. Morguzar bilan Turkiston-Chumqor tog’lari
orasida Sangzor vodiysi joylashgan.
Viloyat tog’ oldi va tog’ hududi orografik jihatdan xilma-hildir.Ushbu hududlarda
quyidagi orografik landshaftlar mavjud:
- tog’larning o’r-qir eng baland qirralari. Bu yerda asosan neval qorli rel’ef
shakllari uchraydi;
- tik tushgan va o’yilib ketgan baland tog’ yon bag’irlari. Bu yerda erroziya
natijasida paydo bo’lgan rel’ef shakllari asosiy rol o’ynaydi;
- tog’larning baland joylarida poleozoy erasidan qolgan ohaktoshlarda poleogen
davridan oldin paydo bo’lgan denutasion shakllar;
- chuqur o’yilgan o’rtacha balandlikdagi tik yon bag’irli tog’lar;
- u qadar chuqur o’yilmagan qiya yon bag’irli errozion akkumlyativ o’rtacha
balandliklardagi tog’lar;
- poleozoy ohaktoshlarida o’rtacha balandliklardagi tog’larning denutasion
yuzalari akkumlyativ rel’ef shakllari uchraydi;
- o’rtacha balandlikdagi tog’larda uchraydigan tor vodiylar; tangilar; errozion-
gravitasion rel’ef shakllari mavjud;
- errozion-denutasion rel’ef shakllariga ega bo’lgan tik yon bag’irli, kuchli va
chuqur o’yilgan o’rtacha balandliklardagi tog’larning akkumlyativ-errozion
terassalari- supasimon tekis maydonlari;
- errozion-denutasion rel’ef shakllari cho’qqayib tyrmaydigan errozion-
denutasion past tog’lar;
- past tog’larning errozion-akkumlyativ rel’ef shakllariga ega bo’lgan
akkumlyativ-errozion terassa yuzalari.
Viloyatning tog’ oldi va tog’li hududlari naqadar past-baland bo’lmasin, uning
eng go’zal va xushmanzara joylariga sayyohlar va tabiat shaydolari bemalol bora
olishlari mumkin.
Geologik jihatdan hududda poleozoyning xilma-xil slanetslari, qumtosh-
ohaktoshlari, kembriy davridan devon davrigacha paydo bo’lgan yotqiziqlar, ba’zan
mezokaynazoy jinslari ko’pchilikni tashkil qiladi. Baland tog’lar aksari slanetslar,
o’rtacha balandlikdagi tog’lar va past tog’larning yonbag’irlari ayniqsa tik. Poleozoy
yotqiziqlari orasida kembriy, ordovik, silur, devon va karbon davrlarining
yotqiziqlarini uchratish mumkin. Tog’ yon bag’irlarining bir qismi yuqori silurning
granatolitlar aralash qum-slanets jinslaridan tarkib topgan. Ba’zi bir joylarda bu
yotqiziqlarning ustini ohaktoshlar qoplab yotadi. Zomin milliy bog’ining Supa va
Qizilmozor vodiylarida devon va toshko’mir davrlarining ko’mirli ohaktoshlari
uchraydi. Qumtoshlar yer yuzasiga chiqib yotgan joylarda tog’lar qoyatoshlaridan