Plastik surkov moylari va ularning kolloid strukturasi haqida qisqacha

7.1. Plastik surkov moylarining asosiy xossalari.
Hajmiy-mexanik xossalari
Surkov moylarining hajmiy-mexanik xossalari bir necha xil 
uslublar bilan bayon qilinadi. Shuningdek, siljish tezlanishdan 
hosil bo‘lgan reologik egri chizik bilan siljishning me’yordan 
yuqori kuchlanishlarida surkav moylarining struktura karkasi 
tarangligi juda sekin eruvchi qaytmas deformatsiya oqimlarini 
o ‘tkazadi. Biroq deformatsiya karkasining o'zida ro‘y bergani 
sababli, surkov moylarining yaxlitligini saqlab qoladi. r , - r
2 
egrilik uchastkasida barcha buzilgan bog‘lar deyarli shu lahzada 
qayta tiklanganligini inobatga olsak, surkov moylarining oqim
89

---

tezligi siljish kuchlanishiga proporsional. r
2
siljish kuchlanishida 
struktura karkasi mustahkamlik chegarasi yetiladi va uning mo‘rt 
deformasiyasi boshlanadi. Bunda surkov moylari yagona jism 
sifatida mavjudligini yo‘qotish kerak edi. Tiksatrof xossalari 
tufayli buzilgan bog‘lar qayta tiklanadi. r
3
siljish kuchlanish bilan
mos tushuvchi egrilik nuqtasida hamma biizilgan bog‘lar qayta 
tiklanmaydi va deformatsiya tezligining keskin o‘sishi bo'ladi. 
> r
4
bo'lgan siljish kuchlanishlarida deformatsiya tezligi shunday 
o‘sib ketadiki, strukturani qayta tiklanishi amalda ro‘y bermaydi 
va quyultirgichning alohida dispers qismlari oqim harakati 
yo‘nalishi bo‘ylab butunlay to ‘g‘rilanadi. Shu tarzda surkov 
moylari erish jarayonida uzluksiz stmktura karkasning buzilishi va 
qayta tiklanishi sodir bo'ladi.
Hajmiy-mexanik 
xossalarni 
to ‘liq 
o'rganish 
taranglik 
xossalarini baholash, siljuvchanlik va surkov moylarining 
erishini o ‘z ichiga oladi. Biroq ekspluatatsiya sharoitida surkov 
moylari ularning taranglik chegarasini sezilarli oshimvchi 
kuchlanishlar ta ’siriga duch kelishini hisobga olib, surkov 
moylari tavsifi sifatida quyidagilar qabul qilingan: Siljishdagi 
mustahkamlik chegarasi yoki — r, siljishning chegaraviy 
kuchlanishi yoki effektiv qovushqoqlik — k.