Polimer materiallar. Qo'llanilishi va qayta ishlash (4s).
REJA:
1. Polimer materiallar. Qo'llanilishi va qayta ishlash.
2. Polimerlardan sorbent sifatida foydalanish.
3. Plastmassalarni ishlab chiqarish va qo'llanilishi.
4. Plastmassa komponentlarining xususiyatlari
Polimerlarni sorbent sifatida qo'llash:
Sorbsiya - bu gazlar, bug'lar yoki qattiq moddalarning eritmalardan qattiq yoki suyuqliklar tomonidan yutilishi.
Desorbsiya adsorbsiyalangan moddani adsorbent yuzasidan olib tashlash jarayonidir.
Gisterezis - bu bir xil P/Po da sorbsiya va desorbsiyaning turli qiymatlarining mavjudligi. Segment makromolekulaning bir nechta monom qoldiqlardan tashkil topgan qismidir. Bog'lanishlarning issiqlik harakati kuzatiladigan polimerlar egiluvchan, polietilen, polipropilen deb ataladi) - ular 5-6 monomer bilan tavsiflanadi. Polimerlar. unda zanjirning bir qismining ikkinchi qismidan burilishlari qiyin bo'lgan qattiq zanjir (PVX, PVA, C) deb ataladi - ular 10-12 monomer bilan tavsiflanadi. Segmental harakatchanlik - bu ko'proq yoki kamroq cheklangan bo'lishi mumkin bo'lgan termik harakat tufayli segmentlarning mustaqil harakati.
G'ovakli materiallarni, shu jumladan g'ovakli polimerlarni olishning bir qancha usullari mavjud bo'lib, ular polimer sintezi jarayonida ham, tayyor mahsulotlarni shakllantirish jarayonida ham qo'llaniladi.
1. Polimer materialga termik ishlov berish, undan uchuvchan mahsulotlarni yoki shu bilan birga hatto kristallgidratli suvni chiqarib tashlash. Shunday qilib g'ovakli faol uglerodlar olinadi. Yuqori g’ovakli uglerodlar (masalan, polivinilxloridning piroliz mahsulotlari) turli polimerlarni issiqlik bilan ishlov berish orqali olinadi.
2. Polimerga maxsus moddalarni kiritish, ular ma'lum sharoitlarda parchalanib, "bug 'inflyatsiyasi" ni keltirib chiqaradigan gazsimon mahsulotlarni hosil qiladi.
3. Polimerning gaz (odatda azot) bilan yuqori darajada to'yinganligi bosim taxminan 20 MPa. Bu shimguvchi uyali kauchuklarni (masalan, gubkalar) olish usullaridan biridir.
4. Muayyan zarracha kattalikdagi organik yoki noorganik qattiq moddalar suspenziyalarini monomerlarga kiritish, keyin ularni tayyor polimerdan ajratish.
5. Polimer sintezini yoki erituvchi ishtirokida mahsulot hosil qilish, keyin erituvchini olib tashlash, shundan so'ng polimerda avval erituvchi egallagan yetarlicha katta o'lchamdagi bo'shliqlar qoladi. Shu bilan birga, shuni hisobga olish kerakki, haroratyordamida quritish paytida qisqarish kuchlanishlari paydo bo'lib, strukturaviy ramkaning "siqilishi" ga, ya'ni butun materialning qisqarishiga olib keladi. Quritish jarayonida qisqarish kuchlanishlari natijasida tananing 8-20 marta qisqarishi mumkin. Bunday holda, g'ovak jismlarda g'ovak devorlari bir-biriga yaqinlashadi va ba'zi hollarda ular butunlay yopiladi.
Hozirgi paytda plastmassa buyumlar turli xil usullar bilan ishlab chihariladi. Bu usullarni aniqlash polimer turiga, uning dastlabki holatiga, shuningdek, buyumning shakli va o`lchovlariga boqliq.
Metodlar turlarining ko`p ekanligi (ular 30 dan ortiq), ularni sinflash zarurligini talab qiladi.
Bunda Mak-Kelvi tomonidan taklif xilingan, turli metodlarni bir xil guruhlarga birlashtiriSh metodi to`qriroq yo`l qisoblanadi. Bunda birinchi guruhga faqat fizik jarayonlarga asoslangan guruhlar kiritiladi, ikkinchi guruhga faqat kimyoviy jarayonlarga asoslangan metodlar, uchinchi guruhga esa fizik-kimyoviy jarayonlarga asoslangan metodlar kiritilgan.
Polimer moddalarning dastlabki holati, ularning tarkibi, Shuningdek, turli fizik-kimyoviy jarayonlarga asoslangan metodlarning sinflaniShi rasmlarda keltirilgan
Birinchi guruhga (I) bir xil fizik o`zgariShga asoslangan - ekstruziyalaSh, kalandrlaSh, bosim ostida quyiSh va boshqalar kiritilgan. Bunda buyumlarning Shakl olishi qovuShqoq-oquvchan holatda bo`lgan polimerning deformatsiyalanib sovutiliShi qisobiga amalga oShadi. Bu jarayonlar barchasi qovuShqoq-egiluvchan (vyazkouprugiy), N'yuton suyuqliklari bo`lmagan suyuqliklarning oqiShi qonuniyatlari, polimerlarning kristallaniShi yoki ShishalaniShi bilan tuShuntiriladi. Dastlabki xom aShyo sifatida termoplastik polimerlar asosidagi granullangan kompozitsiya iShlatiladi, biroq ekstruziyalaSh va kalandrlaSh metodlari uchun quruq aralaShtirilgan kukunsimon kompozitsiya yoki val'tslangansuyuqlanmadan foydalaniSh mumkin.
qayta iShlaShning ikkinchi guruhi (II) (rotatsion ShakllaSh, changlaSh va boshqalar) umumiy diffuzitsion-adgeziv jarayonlarni o`z ichiga oladi. Ayni paytda buyumlar kukunsimon massalar va plastmassalarni harorat ta`sirida suyultiriSh va qotiriSh yo`li bilan tayyorlanadi.
Mustaxil guruhlarga (III) eritmalardan buyumlar olish (plyonkalar quyiSh, tolalar ShakllaSh, ShpredinellaSh kabi) texnologik jarayonlar birlaShtirilgan.
Polimer kompozitsiyalarni ko`piklaSh, Shuningdek polimerlar yoki suyuq formopolimerlarni ma`lum Shaklda polimerlaSh V guruhga birlaShtirilgan.
IV guruhning barcha jarayonlari uchun polimerizatsiya yoki polikondensatsiya reaktsiyalari qonuniyatlari xarakterlidir. Monomer initsiator yoki katalizator bilan aralaShtiriladi va suyuq holatdaShaklga quyiladi, buning natijasida kimyoviy reaktsiya sodir bo`lib polimer hosil bo`ladi. SHaklda monomerlarni polimerizatsiyalaSh metodi bilan list holatidagi materiallar (organik Shisha listi) Shuningdek, turli konfiguratsiyadagi buyumlar olinadi (masalan, kaprolandlar). Orientatsiya, pnevmovakuum ShakllaSh va ShtamplaSh metodlari bilan yuqori elastik holatdagi list va plyonka materiallar qayta iShlanadi (VI). Ularni kalandrlaSh yoki estruziya metodlari bilan oldin olinadi. Bu metodlar uchun polimerlarning cho`ziliShdagi deformatsiyasi, rekristallaniShi va orientatsiyasi xarakterli. SHuning uchun ularni VI guruhga birlaShtirilgan.
Turli xil metodlar bilan olingan buyumlarga qo`Shimcha iShlov beriladi.
