Portakal sularindaki c vitamiNİ ve saf askorbik asiT Üzerine gamma işininin etkisİ Zeki Tolgay

A.

O.

Veteriner Fakültesi

Besinkontrolu

ve Teknolojisi

Kürsüsü

Prof. Dr. Zeki

Tolgay

PORTAKAL

SULARINDAKİ

C VİTAMİNİ VE SAF ASKORBİK

ASİT ÜZERİNE

GAMMA IŞINININ

ETKİsİ

Zeki Tolgay*

İrfan Tezcan**

Sabri Keskin

* * *

The effect of ganınıa ramation on the ascorbic acid solution

and the vitanıin C content of orange jucie

Suınınary:

The effect of gamma

radiation

on the different

concentration

of ascorbic

aeid solution

and the vitamin

C content

of orange juice whieh was extracted

from oranges

obtained

from Ankara

Market was invcstigated.

The role of oxalie aeid on the destruction

of

ascorbic

acid solutions was also studied.

The destruction

of vitamin

C was found to vary between

23.2

and 47.4

% af ter ira-

diation

oforangejuice

with gamma radiations

in the range of

O .20--:0

.75 Mrad doses.

Experiments

earried

out on the different

concentration

of ascorbic acid solutions sh

0-

wed that

there was a converse

relation

between

the destruction

and the concentration

of

ascorbic acid.

it was found out that

there was not any protective

effect of the

amount

of

oxalic

acid being proportional

to the unit ascorbic acid in the irradiation

process.

Özet: Ankara

piyasasından

temin edilen portakaııardan

hazırlanan

portakal

suyun-

da ve çeşitli konsantrasyonlardaki

a~korbik asit solusyonlarında

garrıma ışın

i

ilc ışınlamada

vitamin

C tahribatı,

ayrıca metodda

kuııanılan

oksalik asitin bu tahribat

üzerine etkisi ince-

lenmiştir.

Portakal

sularında

O .2 Mrad

i1

arasındaki

dozlarla

ışınlamada

vitamin

C

tahribatının

ortalama

% 23.2 - -%47 .4 arasında

değiştiği saptanmıştır.

Deneysel

olarak

çeşitli konsantrasyonlardaki

askorbik

asit solusyonları

ile yapılan

ça-

lışmalarda

ise vitamin

C tahribatının,

konsantrasyonla

ters orantılı olduğu

tesbit

edilmiştir.

Oksalik asitin birim askorbik asite tekabül eden miktarının

ışınlamada

koruyucu

yahut

duyarlılığı

artırıcı

bir rolü olmadığı

anlaşılmıştır.

*Bcsinkontrolu

ve Teknolojisi

Kürsüsü

profesörü

**Aynı

kürsü doçenti

*••

Ankara

Nükleer

Araştırma

Merkezi

uzmanı

Portakal

Sularındaki

C Vitamini

ve Saf Askorbik

Asit ...

Giriş

ın

Işınlama

ile besin maddelerinin

muhafazası

tekniğinin

arzu edi-

len sonuca ulaşabilmesi,

gerekli ışınlama

dozunun

seçimi ve seçilen

bu dozun

mümkün

mertebe

gıdanın

bileşimini

bozmaması

esasına

dayanmaktadır

(3); yani iyonizan radyasyonların,

biyolojik maddeleri-

rin bozulmasını önlemek amaciyle kullanılması

halinde, işlemin biyolo-

jik potansiyel üzerine etkisinin tahripkar

olmaması gerekir (2). Genel-

likle besin maddeleri

indirekt olarak radyasyonu n etkisi altındadır.

Bu

etki, ışınlama

sırasında

madde

içinde bulunan

hücre içi ve hücreler

arası suyun yahut solusyonlardaki

eriticinin içinde radyasyon

etkisiyle

meydana

gelen serbest

radikallerin

besin maddeleri

ile reaksiyona

girmesi sonucu meydana

çıkar. Ancak biyolojik olarak aktif olan bile-

şikler diğer bileşiklerden daha çok radyasyona

karşı hassastırlar.

Vitaminler

de aktif biyolojik maddeler

olup günlük diyetimizde

eksiklikleri halinde

bir takım hastalık

belirtilerinin

meydana

gelme-

sine sebeb olurlar.

Vitaminler

saf solusyon halinde rasdyasyona

maruz bırakıldığın-

da bileşiğin hassasiyetine,

maruz kaldığı enerji miktarına

ve vitaminin

bulunduğu

ortamın

tabiatına

ve fiziksel durumuna

bağlı olarak belirli

bir derecede

tahribata

uğrarlar( 6).

Radyasyonun vitamin

C

üzerine etkisi:

Vitamin C yahut Askorbik asit solüsyon halinde tamamen

radyas-

yona hassastır. Anderson

ve Harrison

(l) bir litrede 4 mgr. askorbik

asit ihtiva eden bir solüsyonun

i

85 K v'luk ve 5500 r'lik X ışınına maruz

bırakılması

halinde

%

50 Vitamin

C tahribatı

olacağını

belirtmişlcr

dir. Daha yoğun solusyonlarda

daha az tahribat

meydana

gelmekte

dir. Mesela) 50 Kv'luk yumuşak X ışınına maruz bırakılan ve litresin-

de 100 mgr askorbik asit bulunan

bir solusyon 75.000

r'lik bir rad-

yasyona maruz bırakılırsa

vitamin

C tahribatı

yaklaşık olarak

%

50

olduğu halde, litresinde 50 mgr askorbik asit bulunan

solusyonda aynı

dozdaki tahribat

%

74'ü bulmaktadır

(9). Sterilize edici dozların

al-

tında,

donmuş

olarak yapılan

ışınlama

ise koruyucu

bir etki göster-

mektedir

(l2).

Diğer araştırıcıların

deneylerinde

de belirtildiği

gi bi (1,4, 5, 16)

saf bileşikler,

koruyucu

doğal ajanlar

ihtiva

eden karışık bileşiklere

nazaran

radyasyona

karşı daha

duyarlıdırlar

ve taze portakal

suyu

içerisinde bulunan

askorbik asit, saf solusyonundan

yahut da

%

0.25

lik okzalik asİt solusyonu içindekinden

daha çok radyasyona

dayanıklı-

dır (12).

114

Zeki Tolgay - İrfan

Tezcan - Sabri

Keskin

Kondanse

süt ışınlandığı zaman, saf solusyonundan

10 defa daha

az radyasyona

karşı duyarlıdır

(6).

Askorbik

asidin

1 X 10

6

ila 15X 10

6

rep'lik katod ışınları ile ışın-

lanmasından

çlehydra

askorbik

asit

hasıl

olmaktadır.

Diketoglu-

konik asit, biraz Co, ve ultraviole

ışını altında

açık kurşuni,

parlak

yeşilimsi mavi, soluk mavi, sarı ve parlak

kurşuni

floresan veren mad-

deler görülmektedir

(10). Bu pigmentlerO.

37, 0.67, 0.77, O.97 ve 1.00

lik Rf değerleri

ile kromatografi

kağıdı

yardımiyle

ayrılmışlardır.

Taze portakal suyunun 3 mev'lik katod ışınları ile ışınlanması halinde

2,3-diketoglukonik

asit ışınlamadan

sonra bir kaç saat içinde ortadan

kaybolmaktadır

(12). Bu bileşik genelolarak

askorbik asitin oksidatif

tahribatı

esnasında meydana gelmektedir.

Portakal suyunun ışınlanma-

sında aşağı yukarı bilqiğin

yarısı deyhydro askorbik aside dönüşmek-

tedir. ~1amafih,

daima

indirgenmiş

askorbik

asit tam okside olarak

deydro

askorbik

asite dönüşür.

Her

nekadar

daha

sonra biyolojik

olarak

askorbic

aside dönüşürse de, bu indirgenmiş

şekil depolamaya

çok az dayanıklıdır.

Bunun için ışınlanmış gıdaların ışınlamadan

hem-

en sonra yenilmeleri

halinde

sadece dehydro

askorbik asit yönünden

beslenme değerleri

söz konusu olabilir.

Askorbik asidin radyasyonla

tahribatı

ile kimyasal tahribat

ara-

sında aşıkar bir fark vardır (10).

Askorbik asidin ışınlanması

ile şekillenen renkli bileşiğin uçucu

olmadığı,

yaklaşık olarak

237 m

Lu

dalga

boyu ile tesbit edilmiştir.

Bu oksisiklik bir çekirdek olduğu fikrini vermektedir.

Bununla beraber

furfural

testi ncgatiftir.

Formik

asit ve muhtemelen

formaldehit

ve

aset aldehit yıkım mahsulleri

arasındadır.

Bar"r ve King sulu askorbik

asidin gamma indirgenmesi oksidasyonunu

Fe** iyonunun oksidasyonu

şeklinde

mütalea

etmişlerdir

(2). Tasarlanan

reaksiyon

Fe**iyonu-

nun oksidasyonunun

benzeri olan, hidrojen ve hidroksil köklerinin oksi-

dasyonu

esasına

dayanmaktadır.

Tasarlarnan

sıraları

bu reaksiyon

aşağıda

gösterilmiştir.

. H,O

--+

H.

+

OH.

H.

+

0,

--------+

HO,.

AH,

+

OH

--+

H,O

+

AH.

AH,

+

HO,

----7

H,O,

+

AH.

AH.

--L

0,

--+

AHO,.

AHO,.

+-

AH.

----7

2A

+

H,O,

aşağıdaki tipte bir reaksiyon

yoktur.

AHO,.

+

AH,

--+

AH.

+

A

+

H,O,

Portakal

Sularındaki

C Vitamini

ve Saf Askorbik

A,it. ..

Materyal

llS

Bu çalışmada,

halk arasında Washington

olarak bilinen Navel ya-

hut Hamlin

türü portakallar

Ankara piyasasından

satın alınıp, Braun

marka

meyve suyu çıkarma

makinası

ile portakal

suyu yapıldıktan

sonra, ışınlama denemeleri

ve Vitamin

C tayinleri için kullanılmıştır.

Metod

Işınlanmış

ve ışınlanmamış

(kontrol)

nümunelerde

vitamin

C

tayini için 2,6 Dichlorophenolindophenol

ile vizüel titrasyon

metodu

kullanılmıştır

(I 5). Bu metod portakal,

greypfrut,

limon,

misket li-

mo nu ve domates usarclerine

tatbik edilebilir.

Yalnız

demir,

kalay,

bakır, kükürtdioksit,

sülfat ve tİyosülfat ihtiva etmemeleri gerekir (15).

1- Işınlama ve absarbe edilen dozun tayini:

Bütün ışınlama işlemleri, Ankara Nükleer Araştırma

Merkesinde

bulunan

gamma

kaynağı

(Kanada

tipi) içinde

normal

laboratuvar

ısısında

yapıldı.

Işınlanmak

üzere hazırlanmış

ve küçük cam tüpler

içine (100X16 mm) konmuş olan portakal

suları gamma

kaynağının

alimünyum

tüpleri içine kondu. Alimünyum

tüpler kaynak etrafında

simetrik ve radial düzende yerleştirilerek

hem kendi, hem de kaynak

etrafında

dönmeleri

sağlandı.

Böylece dozun homogen olarak absorbe

edilmesi temin edildi.

Bu çalışma yapıldığı zaman kaynağın doz şiddeti 900 rad /dakika

cıvarında

idi.

Kaynağın

akısı (flux) Fricke dozimetri

metodundan

yararlana-

rak tayin edildi. Bu dozimetri sisteminin esası iyonlaştırıcı

radyasyon-

ların etkisiyle Fe** nin Fe*** 'e dönüşmesi prensibine dayanmaktadır

(7). Fricke dozimetri

için kullanılan

formül aşağıda gösterilmiştir

(8).

Rad

(H,O)

A (tC)

X ~ (25C)

X 2,713

.104

•••

"---

o

L

(t 0)

Formül içindeki:

~ (25°)

=

2229,18

=~

Moleküler sönüm

(extinction)

katsayısı

A

=

optik yoğunluk

Her doz için 10 nümune olmak ve 0.2 Mrad'dan

başlamak üzere

0.050

Mrad aralıklarla

0.75 Mrad'a

kadar portakal

suları ışınlandı.

Işınlamalara

Ocak ayından

başlamak

üzere her ay 2 nümune

işlcn-

Il6

Zeki Tolgay - İrfan

Tezcan - Sabri

Keskin

mek suretiyle Mayıs ayına kadar devam edildi. Ancak satın alınan por-

takaIların

hangi ay ürünü olduğu kat'i olarak tesbit ediiemedi.

Rad-

yasyon sonucu çeşitli dozlarda

meydana gelen Vitamin C tahribatının

ortalamaları

alındı.

Ayrıca portakal sularında ışınlama sonucu meydana gelecek tahri-

bat oranlarını

saf askorbik asit solusyonlarında

meydana

gelen ta~ri-

bat oranları

ile karşılaştırmak

için, çeşitli konsantrasyonda

saf askor-

bik asit solusyonları

hazırlayarak

(litrede

200-500-2000

mg) çeşitli

dozlarda

ışınlandı

ve ışınlama

sonucu

meydana

gelen askorbik

asit

tahribatı

tesbit edildi. Bu askorbik asit solusyonları

%

0.5 lik okzalik

asit solusyonları

içinde hazırlandı.

Ancak bu solusyonlar

çeşitli kon-

sanrasyonda

oldukları için, birim asborbik asite tekabül eden, okzalik

asit miktarları

da değişiktir.

Işınlama

sırasında

birim askorbik

aside

tekabül

eden okzalik asit miktarını eşit tutmak

ve bu suretle okzalik

asitin ışınlama

sırasında

askorbik asit tahribatında

bir rolü olup ol-

madığını

saptamak

için, litrede 500 mg askorbik asit

%

i .25 lik ve

litrede 2000 mg askorbik asit

%

5 lik okzalik asitle hazırlanan

solus-

yonlar çeşitli dozlarda

ışınlanarak

askorbik asit tahribatı

tesbit edildi.

Bulgular

Çeşitli aylarda

yapılan vitamin

C tayinlerinin

ortalamaları

alın-

dığında

ışınlanmamış

(kontrol)

100 ml portakal

suyunda,

ışınlama

işleminden hemen önce 51 .3 mg (37.5 -63.3)

vitamin C bulundu. Işın-

lamadan

sonra, gamma ışını etkisiyle harap olan Vitamin C miktar-

ları ortalama

olarak 0.2 Mrad'da

%

23.2

(%

20-27.2),

O

.75 Mrad'

da

%

47.4

(40.2-57.5)

olarak

bulundu.

0.2

Mrad

ilc 0.75 Mrad

arasındaki

dozlarda

Vitamin

C tahribatı

ise, ortalama

%

23.2 -

%

47.4 arasında

değişmektedir.

Işınlamadan

sonra harap olan ve kalan

Vitamin

C miktarları

1 No.lu cedvclde görülmektedir.

Her doz için dağılımın standart

hatası ilc ortalamaların

standart

hataları

hesap edildi. Uygulanan

bütün dozlar için, dağılımın standart

hata ortalaması

%

4.9 olarak bulundu.

Ortalamaların

standart

ha-

taları ortalaması

da

+

1.8 olarak bulundu.

0.2 ve 0.25 Mrad'da

hem

dağılımın

standart

hatası ve hem ortalamanın

standart

hatası diğer

dozlardan

daha küçük olarak bulundu.

0.2 Mrad'da

dağılımın

stan-

dart hatası

%

2.61, ortalamanın

standart

hatası

+

0.92, 0.25 Mrad'-

da dağılımın

standart

hatası

%

2.98,

ortalamanın

standart

hatası

+

1.05 olarak bulundu.

İki doz dikkate

alınmadığı

takdirde dağılı-

mın

standart

hatası

ortalama

%

5. 37'ye , ortalamaların

standart

hatası ortalamaları

ise

+

1.97 ye yükselmektedir.

Her iki hata hesabı.

da

%

68 lik emniyet sınırları içinde yapılmıştır.

Portakal

Sularındaki

C Vitamini

ve Saf Askorbik

Asit ...

117

%

0.5 lik okzalik ~sit solusyonu ile hazırlanan

çqitli konsantras-

yondaki saf askorbik asit ile yapılan ı~ınlamalarda ise litrede 200 mg

askorbik asit ihtiva eden solusyonda 0.2 Mrad'da

%

42, 0.75 Mrad'da

%

88.7 , litrede 500 mg askorbik asit ihtiva eden solusyonda 0.2 Mrad'

da

%

23.5 , 0.75 Mrad'da

%

58.8, litrede 2000 mg askorbik asit

ihtiva eden solusyonda 0.2 Mrad'da

%

6.2, 0.75 Mrad'da

%

22.4

askorbik asit harap olmaktadır. Aradaki çe~itli dozlardaki askorbik asi-

tin harap olan miktarları da bu en küçük ve en büyük dozda bulunan

rakamlar arasında deği~mekte ve Cedvel 2 toplu sonuçları göstermek-

dir. Dü~ük konsantrasyonda

harap olan askorbik asit miktarı çok daha

yüksek ve konsantrasyon

arttıkça harap olma oranının azalmakta ol-

duğu görüldü. Litrede 500 mg askorbik asit bulunduran

solusyonun

konsantrasyonu

100 ml'de ortalama

5

i

.3 mg Vitamin C bulunduran

portakal sularına, konsantrasyon bakımından çok yakındır. Fakat her

ikisinde ı~ınlama sonucu meydana gelen Vitamin C yahut saf askorbik

asit tahribatı

küçük dozlarda

birbirine yakın olduğu halde özellikle

yüksek dozlarda harap olan askorbik asit oranı, portakal sularında aynı

dozlardaki harap olan Vitamin C oranından daha fazladır.

Birim askorbik asite tekabül eden okzalik asit miktarı e~it tutu-

larak yapılan ışınlama denemelerinde

ise

%

0.5 lik okzalik asitle ya-

pılan denemelerdeki

sonuca yakın sonuçlar bulundu.

Ancak, yüksek

dozlarda saf askorb ik asit tahribatının

biraz daha az olduğu görüldü.

Birim askorbik asite tekabül eden okzalik

asit miktarı eşit tutularak

yapılan ışınlama denemelerindeki

harap olan askorbik asit oranları

Cedvel 3 de görülmektedir.

Portakal sularında ışınlama sonucunda çeşitli dozlarda harap olan

dan sonra kalan vitamin C miktarları

bir grafik halinde gösterilecek

olursa, lineer'e yakın bir eğri olduğun görülecektir.

Şekil

i,

ı~ınlama

işleminden sonra 0.2

Mrad'dan

0.75 Mrad'a

kadar kalan Vitamin

C oranlarını göstermektedir.

Ortalamaların

standart hataları da gra-

fikte gösterilmiştir.

Tartışma

Gamma ışınları ile ışınlanan portakal sularında harap olan Vita-

min C miktarının

doz şiddeti ile artan bir oranda meydana geldiği

görülmüştür.

Goldblith (6), vitaminIerin saf solusyon şeklinde radyas-

yona maruz bırakılmaları

halinde, bileşiğin hassasiyetine, maruz kal-

dığı enerji miktarına ve vitaminin bulunduğu

ortamın

tabiatına

ve

fiziksel durumuna

bağlı olarak belirli

bir derecede harap olduğunu

bildirmiştir.

Saravacos ve Macris (17), portakallar

üzerinde yaptık-

Ila

Zeki Tolgay -Jrfan

Tezeaıı - Sabri

Keskin

ları ışınlama

denemelerinde

0.2

Mrad'da

%

95.3, 0.5 Mrad'da

%

92.

i

Vitamin C kaldığını, buna mukabil portakal suyu olarak ışınlama

yapıldığı takdirde Vitamin C tahribatının

çok yüksek olduğunu

belirt-

mişler, ancak

bunun

derecesini

bildirmemişlerdir.

Aynı araştırıcılar

bir portakal

içerisinde

bulunan

oranlarda

şeker, sitrik asit. pektin,

tuzlar, amino asitleri ve Vitamin

C ilavesiyle sentetik olarak hazırla-

nan solusyanu ışınladıklarında

O.

i

Mrad'da

%

ı

2, 0.5

Mrad'da

%

38 olarak Vitamin C tahribatı

olduğunu ve bu oranların

portakal suyu

ile portakal

ışınlamasında

meydana

gelen Vitamin

C tahribatından

çok yüksek olduğunu

bildirmişlerdir.

Bizim portakal

suları ve saf askorbik asit solusyonları

üzerinde

yapmış

olduğumuz

ışınlama

denemelerinde

ise, portakal

sularında

0.2 Mrad'da

%

23.2,0.5

Mrad'da

%

36.7; çeşitli konsantrasyonlar-

daki askorbik asit solusyonlarında

litresinde

500 mg askorbik asit bu-

lunduran

solusyanda

0.2

Mrad'da

%

23.6,

0.5

Mrad'da

%

43.

ı

tahribat

görülmüştür.

Çalışmada

O.

i

Mrad'daki

dozu uygulamadığımız

için , burada

ancak 0.5 l\1rad'da

elde edilen sonuçları karşılaştırabileceğiz.

Sarava-

cos ve Macris

(17)'in 0.5

Mrad'da

ışınladıkları

sentetik Vitamin

C

solusyonunda

(Yo

38 askorbik asit tahribatı

tesbit etmelerine

karşılık,

biz de saf askorbik asit solusyonunda

(litrede 500 mg askorbik asit)

%

43.

i

askorbik asit tahribatı

tesbit ettik.

%

38 olarak

bulunan sonucun

bizim bulduğumuz

sonuçtan

daha

düşük olmasının

nedeni,

sentetik

olarak hazırlanan

solusyon içerisine katılan çeşitli maddelerin

askorbik

asidin radyasyona

karşı duyarlılığını

azaltmasından

ileri gelmektedir.

Nitekim Proctor ve Goldblith

(9), litresinde

500 mg saf askorbik asit

solusyonu ile yaptığı ışınlama denemesinde

(yüksek voltaj, X ışını ile)

O.

ı

25 Mrad'da

%

44 askorbik asit tahribatına

karşılık aynı dozda as-

korbik asit - niacin karışımı solusyonla yaptığı denemede

ise

%

ı

6.4

askorbik

asit tahribatı

tesbit

etmiştir.

Buradan

da anlaşıldığı

gibi

portakal suyu içinde bulunan askorbik asit (çeşitli koruyucu diğer mad-

deler ihtiva etmesi nedeniyle) saf solusyonundan

daha çok radyasyona

dayanıklıdır.

Bizim portakal

suyu ve çeşitli konsantrasyondaki

saf as-

korbik

asidi solusyonlarında

yaptığımız

denemelerdeki

sonuçlar

da

bunu teyit etmektedir.

Mesela portakal suyunda 0.2 Mrad'da

%

23.2,

O. 5 ~1rad'da

%

36.7, O. 75 ~1rad'da

%

47.4 Vitamin

C tahrinatına

karşılık litresinde 500 mg askorbik asit bulunduran

solusyonda

(porta-

kal suyundaki

konsantrasyonun

yaklaşık olarak

aynı) 0.2

Mrad'da

%

23.5,0.4

Mrad'da

%

43.3, 0.75 Mrad'da

%

58.8 askorbik asit

tahribatı

görülmektedir.

Portakal

Sularındaki

C Vitamini

ve Saf Askorbik

Asit. ..

119

Literatür

14

de Lonard

ve Speetor çeşitli araştırıcılar

tarafından

elde edilmiş olan sonuçlara

istinaden

vitamin

tahribatının

gıda mu-

hafazası konusunda

iyonizan ışınlardan

yararlanmaya

bir engel teşkil

etmiyeeeğini

ileri sürmektedirler.

Çünkü ışınlama sırasından

meydana

gelen serbest radikaııerin

yayılma hızını azaltmak için, donmuş durum-

da ışınlanabileeeğine

işaret etmişlerdir.

Prüetür

ve O'mera

da (i 2),

askorbik asidin tahribatını

azaltmak

için bu usulden başarılı bir şekil-

de yararlanmışlardır.

Aynı şekilde Proetür ve Niekerson

(i i), donmuş

vaziyette

ışınlamada,

niasin

gibi diğer

vitaminIerde

de radyasyona

karşı duyarlılığın

azaldığını

bildirmişlerdir.

Buna benzer bir başka şekil de, okisidasyon mahsulü serbest radi-

kaııerin teşekkülünü

azaltmak

için inert atmosferden

yararlanılmakta-

dır. Çünkü oksijenin bulunmayışı

oksidatifserbest

radikaııerin

teşekkü-

lüne mani olmaktadır.

Mesela Tappel, Knapp ve Urs (13), tokoferolün

bu şekilde korunabileeeğini

bildirmişlerdir.

Radyasyonun

arzu edilmeyen

etkilerinin

azaltılması

konusunda

elde edilen bulgulardan

her birisi, bütün gıdalara

uygulanamıyabiJir.

Münferiden

veya müştereken

bir çok gıdalarda

bu bulgulardan

etkili

bir şekilde yararlanılabilir.

Radyasyon

etkisiyle askorbik

asit tahribatının,

solusyonun

kon-

santrasyonu

ile ilgili olduğu

anlaşılmıştır.

Özellikle

yüksek dozlarda

bu, gözle görünür

bir şekildedir.

Mesela, 0.75

Mrad dozla ışınlanan

çeşitli konsantrasyondaki

solusyonlardan

litresinde

200 mgr askorbik

asit bulunan

solusyonda harap olan askorbik asit miktarı

%

88.7, litre

resinde 500 mg askorbik asit bulunan solusyonda

%

58.8 ve litresinde

2000 mg askorbik asit bulunan solusyonda ise

%

22.4 olarak görülmek-

tedir. Böylece tahribatın

daha yoğun solusyonlarda

daha az olduğu

anlaşılmaktadır.

Proetor ve Goldblith

(9), de yumuşak X ışınına

maruz

bırakılan

ve litresinde

i

00

mg askorbik asit bulunan

bir solusyonu

0.075 Mrad'lık

bir dozla ışınladıklarında

Vitamin C tahribatının

yak-

laşık olarak

%

50 olmasına

karşılık , litresinde

50 mg askorbik

asit

bulunan solusyonda aynı dozdaki tahribatın

%

74 olduğunu

tesbit et-

mişlerdir.

Bizim çeşitli konsantrasyondaki

askorbik

asit

solusyonlan

ile yaptığımız

denemelerden

elde ettiğimiz

toplu sonuçlar

(Cedvel 2

ve 3) askorbik asit konsantrasyonunun

vitamin

C tahribatındaki

rolü-

nü açık olarak göstermektedir.

Literatür

1-

Anderson,

R.S. and Harrison,

B.

(1943):

The qua12titative ej:

fect of X-rays

on ascorbic acid in simple solution and in mixtures of na-

turally occuring compounds,

J.

Gen. Physiolo., 27.69.

120

Zeki Tolg:ıy - İrfan

Tezean - Sabri

Keskin

2- Ran, N.F. and King, C.G. (1954):

Rpt. ~o. NYO-3320,

U.S.

Atomic Energy Commission Con. No AT (30-1)-1186

Sept.

3- Bolly, L., De Proost, M., Schietecatte, W. (1967):

La eonser-

vation des denries alimentaires par les radiations ionisantes.

Extrait

du

Bull. INACOL,

18, 379-391.

4- Dale, W.M.

(1940):

The effeet of X-rays

on en<)'mes.

Biochem. J.

34 (1367).

5- Forsberg, A. (1947):

Mechanism

of the action of X-rays

on en<)'mes

in water-solution.

Nature

159, 308.

6- Goldblith, S.A. (1955) :

Preservation of food

by

ionizing radiation.

J.

Am. Dietet. Assoc. 31, 243.

7-- Hme, G.J. and Brownel, G.L. (1956):

Radiation dosimetry.

chap-

ter 8, Chemical and colorimetrie

indieators,

Academic Press Ine.

New York.

8- Keskin, S. (1974):

Işınlama

ile sosislerin korunma siirelerinin u;:;a-

tılması.

Ankara Nükleer Araştırma

Merkezi.

9- Proctor, B.E. and Goldblith, S.A. (1949):

Effect of soft X-rays

on vitamins (niacin, riboflavin and aseorbic acid),

N uc1eonics 4 (3), 56.

10- Proctor, B.E., Lockhard, E.E. and Goldblith, S.A. (1955):

Rpt.

U.S. Arm Quarterrnaster

Corps.

Con. No.

DA, 44-109,

QM-1749,

Apr. 1, 1954- Aug. 31, 1955.

11- Proctor,

B.E. and Nickeırson,J.T.R. (1955):

Termination.

Rpt.

U.S. Arm Quartermaster

Corps. Con.

No.

DA 44-109-QM--l

746,

Apı'. 1, 1954-Aug. 3

ı.

1955.

12- Proctor, B.E. and O'Meara, J.P. (1951):

Effeet ofhigh

vollage

eathode rays on aseorbie acid, invi/ro and in situ experiments,

Ind. Eng.

Chem. 43, 718.

13- Tappel, A.L., Knapp, F.W. and URS, K. (1955): Prof.

Rpt.

V.S. Army Quartermaster

Corps Con. No. DA 19-129-QM-256,

July

l-Aug.

3

ı.

14- The Umted States Arıny Q.uarterınaster

Corps

(1957):

Radiation

of food.

U.S. Government

Printing

Office, Washington,

D.C.

15- Tolgay, Z. ve Tetik,

1.

(1964):

Muhtasar gıda kontrolu ve analideri

Klavuzu.

Ege Ankara.

16- Tytell, A.A.and Kreten, H. (1941):

Effeet ofsoft X-rays

on urease

and eatalase,

Proc. Soc. Exptl. Biol. Med. 4, 521.

Portakal

Sulanndaki

C Vitamini

ve Saf Askorbik Asit ...

121

17- Saravacos, G. and Macris, E. (1963):

Radiation preservation of

grapes and same other Greek jruits.

Food Irradİatİon

Q.uarterly In-

tern, News letter, 4, 1-2.

Yazı

"Dergi yazı

kuruluna"

ı6.9. I975

günü gelmiştir.

CEDVEL

i:

Portakal

sularında

ışınlama işleminden

sonra

çeşitli dozlardaki

Vitamin

C

tahribatı

oranı

ile, kalan

Vitamin

C oranı

ortalamaları

i

00 ml porta-

DOZ

Mrad

kal

suyunda

Ortalama

ha-

ortalama

ka-

ortalamanın

ortalama

C vi-

rap olan C vi-

lan C vitami-

standart

hatası

tamini

mg

tamini

%

ni

%

-

Kontrol

51.3

-

100.0

=ı=

2.57

---

0.2

Mrad

39.4

23.2

76.8

=ı=

0.92

0.25

"

37.9

26.1

73.9

=ı=

1.05

0.30

"

36.1

29.6

70.4

=ı=

1.44

0.35

"

34.8

32 .2

67 .8

=ı=

1.73

--

-

0.40

"

33.9

33.9

66.1

=ı=

2 .23

0.45

"

32.7

36.2

63.8

=ı=

2.60

--

0.50

"

32 .5

36.7

63.3

=ı=

1.65

--

0.55

"

30.9

39.7

60.3

=ı=

1.52

-

0.60

"

30.2

41.2

58.8

-

2.23

,

- ------

0.65

"

28.6

44 .3

55.7

--

1.85

,

0.70

"

27.4

46.5

53.5

=ı=

2.09

0.75

"

27 .0

47 .4

52 .6

=ı=

2.15

CEDVEL

2: Çeşitli konsentrasyondaki

askorbik

asit solusyonlannda

ışınlamadan

sonra

harap

olan ve kalan

askorbik

asit

miktarlan

yüzde

ololarak

gösterilmiştir.

K

O

N

S E

N

T

R

A

S Y

O

N

-------

-

---------

---

-------

---

- --

-----

--1--

----

--

-- - .--

--- --- ---- --- --- ---- .----

------

O .Yi

4.31

78 .9

21 .

i

26 .0

49 .0

5

ı

.0

174.0

17 .

i

82 .9

Litrede

200 mgr

askorbik

asit,

%

0.5

oksalik

asitıc

i

larap

Kalan

%

olan

%J

N

"

~

100.0

83 .8

91.4

93.8

85.2

87 .2

90.5

93.0

Kalan

%

7 .0

9.5

6.2

8.6

\6.2

i:!

.8

14.8

Harap

olan

%

176.0

ı9~ .0

179.0

183.0

195.0

190.0

197.0

210.0

Lilrede

2000

mgr

askorbik

asit,

%

0.5

oksalik

a,iıle

i

00 ml sol us-

yonda

askor-

bi k

asİ

t

nıgr

66.7

56.9

60.8

76.5

72 .6

64.8

66.7

100.0

Kalan

%

43.1

33.3

33.3

39.2

35 .2

27 .4

23 .5

Harap

olan

%

29.0

31.0

33.0

34.0

34 .0

37 .0

39.0

51.0

Litredc

500 mgr

askorlJik

asit,

%

0.5

oksalik

asiıle

100 ml solus

yonda

askor-

bik asi t nıg"

24.4

30.0

32 .5

35.7

4\ .3

58.0

43.8

100.0

7:3.6

70.0

67 .5

56.2

64.3

:ı8.7

42 .0

7.45

5.09

6.27

6.79

9.15

8.62

12.12

20.91

100 ml solus-

yanda

askor-

bik asit

mgr

0.45

0.50

0.35

0.3

0.4

0.25

0.2

Kontrol

Doz

,,-irad

0.6

3.40

83.2

16.8

25.0

50.9

49.1

171 -O

18.6

8\ .4

0.65

3.00

85.6

14.4

23.0

54.9

-------

---------

0.7

2.35

88.7

11.3

22 .0

56.8

--------

---- ---.--- -------1-------

0.75

2 .35

88.7

1\.3

21.0

58.8

45.1

43.2

4\ .2

167.0

166.0

\63.0

20.5

21.0

22 .4

79.5

79.0

77 Ji

CEDVEL

3: Birim askorbik

asite tekabül

eden oksalik asit miktarları

eşit olan çeşitli konsentrasyondaki

solusyonlarda

askorbik

asitin

harap

olan

ve Kalan

miktarlarını

göstermektedir.

K

O

l\'

S

E

l\'

T

R

A

S

y

O

N

litrcde

200

mgr

askorbik

asit,

%

Litrede

500

mgr

askorbik

asit,

%

Litrede

2000

mgr

asbokorbik

asit,

o'

/0

0.5

oksalik

asitıc

i

?-

oksalik

asitle

5

oksalik

asitle

i

._,1

Doz

Mrad

100

ml solus-

Harap

Kalan

o;

100

ml solus-

Harap

Kalan

%

100

ml solus-

Harap

Kalan

%

;0

yanda

askor-

olan

oL

yanda

askor-

olan

OL

yonda

askor-

olan

Ol

'o

lo

/0

bik asİt mgr

bik asit mgr

bik asit mgr

------

_._-

---_._-

---

0_------,

----._._-_.

----

0_'

---_.-

------.

--

0_---

-----

Kontrol

20.S1

-

100 .0

46

--

100 .0

200.0

-

100 .0

------

--'-".'

-

---

_0-_0-

--_0_-

-----"_._-

--_._--

...

-

------

--'o

._--

----

--_._.-

-

--._._.

0.2

12 012

42 .0

58.0

38

17 .4

il2

.6

lilO.O

10.0

90 .0

-_o ---- -

..

_--

0-

-_'o

0_---

0-

-_._-----

-----

-

___

o

---_._---

----

-

0_-

----_._.

0.2:)

9 .15

56 .2

43 .il

------

------

..

-_.

--

'o-

.

"

___

o

-----

-----,.

--

"---

---o

-----

o

_.

__

.

-

0.3

8.62

5il.7

41 .3

-------

-----

0_- ----

------

...

-

-

.

.------

--_

..

-

0_-

"_._._-

--

-_._-.--".

--_._-

-----

cl

.35

7 ,45

64.3

35 .7

------

--------

----

---

._-

---- -----

_0_--

-'-

---

----------

------

----

O .4

6.79

67 .5

32 .5

32

30.4

69 .6

180

10.0

90.0

_.

__

._--

---

_.

--~----

---,_.

----

-------

-----

-_.

__

.-

-

- -

_.

_._---

-----

---.-

0.45

6 .27

70.0

30.0

------

-_._-_0

------

----

-_._------

- -

0_--

-----

-_0_---_.-

_0._--

-

O .5

5 .09

75 .6

24.4

--------

-_'o

-- -----

-._------

--

--- -- -----

---,----

..

o

-----

0.55

4.31

7il.9

21 .1

-_.- -_._---

---_0_--

----

._-

--."---

._-----

------

0.6

3 .40

83 .2

16.8

26

43

..5

56.5

170

15 .0

85 .0

---

_."---'--

___

o

-.

-

--

--------

-----

____

o

0.65

3 .00

85.6

14.4

----

-------

----_._.

-----

-----

--

_.-.

0-

------

0.7

2 .35

88.7

II

.3

-----

----

-

----_

..

_-- ----

-----

-

--

----

0.75

2

.35

88.7

II

.3

-------

-------

----

---_

..

-

--,.

__

..

------

--

-------

---

--

._---

_._._------

0.8

23

50 .0

50 .0

170

15 .0

85 .0

---

--_.-

--_0_--

-_._- -_._--

------

i

.0

20

56.5

43 .5

170

IS

.0

85

.0

i

i

i

~

124

Zeki Tolgay - İrfan Tezcan - Sabri Keskin

90

80

10

O.~

0,5

0,6

Şekil:

1- Işınlama

işleminde

sonra portakal

sularında

kalan

C vitamini

miktarlarını

göstermektedir.

---

Document Outline

• 00000001
• 00000002
• 00000003
• 00000004
• 00000005
• 00000006
• 00000007
• 00000008
• 00000009
• 00000010
• 00000011
• 00000012
• 00000013
• 00000014