Prezident İlham Əliyev müəssisəni işə saldı

Polimer birləşmələr
Muasir dövrumuzdə belə desək keçmişdən indiyədək ən boyuk tullantı problemlərindən biri də polimer birləşməli tullantılardır. İstəyirəm qisaca da olsa bu mozuya toxunum. Plastik tullantıuzun muddət insan həyatının demək olar ki, bütün sahələrində kök salmışdır. Bu həqiqətən boyuk problemdi.Hətta plastik zibillər basdırıldıqda belə uzun illər torpağın altında qalır və demək olar ki məhv olmur. Suya atıldıqda da həmçinin su qatında yığılaraq sanki boyuk sahil xətti yaradır.İnsanlar planeti korlamaq üçün mümkün olan hər şeyi edirlər. Belə ki, okeanın nəticələrinə görə xeyli plastik tullantılarla çirklənmişdir. Plastik tullantılar dəniz və okean sakinlərinin həyatını ,həmçinin adalarda yaşayan insanları risk altında qoyur.Sanki plastik tullantılar dəniz və okeanların ,həm də torpaq qatı üçün virusa çevrilir.Təəsuflə demək istərdim ki,okean və dəniz sakinləri bir şey tapmayıb plastik tullantıları yeməyə məruz qalırlar. . Dünyada istehsal olunan plastikin 3 faizə qədəri okeana tullanılır. Hər ili bu tullantılar dənizdə milyonlarla canlının həyatına son qoyur. Hər il 100000 albatros quşu plastiklərlə qidalanmadan həlak olur. Məndə olan dəlillərə görə hər il təxminən 100000 dəniz heyvanı plastik tullantılara dolaşaraq həlak olur. Plastik kutlə elə materialdır ki, uzun müddət sularda qala bilər. İkinci Dünya Müharibəsinin sonunda, xüsusilə son 50 il ərzində, demək olar ki, qidalar plastik qablarda satılırdı.Belə paketlərdən istifadə canlıların həyatı üçün təhlükə yaradır. Alimlər qeyd edir ki, okeanlarda plastik kütlələrin həcmi nəhəng ölçüyə çatıb. Okean cərəyanları yüzlərlə tullantıları kilometrlərlə daşıyıb böyük həcmdə tullantının yığılmasına gətirib çıxarır. Bu kütlələr hələ uzun muddət bizləri izləyəcək. Hazırda bir çox ölkələrdə plastik kütlələrin qarşısını almaq üçün muxtəlif qurğular ixtira edilir. Lakin bu yenə də bunun həlli yolunu tapa bilmirp plastik tullantılar okeanlara çaylar, çimərliklər və gəmilərdən gəldiyini deyir. Mur deyir ki, gəmilər beynəlxalq razılıqlara məhəl qoymayaraq sintetik kimyəvi maddələr, nüvə tullantıları və zərərvericilər kimi tullantıları okeana boşaldırlar. Plastik çirklənmə planetdə iqlim dəyişikliyinə daha çox zərər vurur. Bəs bunun qarşısını necə almaq olar və ya gələcəkdə alına bilərmi? Hesab edirəm ki, tullantıların idarə olunması prinsipində ən qlobal problem elə məhz bu məsələdi. Ən azından tullantıları təkrar emala göndərməklə məsələ birtərəfdən yanaşmaq olar. Təkrar emal isə çox vəsait tələb etdiyindən məsələ qəlizləşir. Dunya hələ də buna göz yumur və hər il milyonlarla plastik kütləni okeanlara atırlar. Görünür tullantını emal etməkdən çox okeanlara atmaq daha çox səmərəli usul hesab olunur. Belə nəticəyə gəlmək olar ki, bir neçə ildən sonra artıq dəniz və okeanlarda canlılara rast gəlmək qeyri adi hala çevriləcək. Həll yollarından sayıla biləcək bir misal çəkim.Plastik butulkalar, birdəfəlik stəkanlar, plastik boşqablar və s kutlələr şüşə ilə əvəz olunsun.Belə olan halda az da olsa atılacaq kutlənin qarşısı alınacaq. Necə? Yuxarıda dediyim plastik qablar şüşə ilə əvəz olunur. Şüşə ozu təkrar emala yararlı sayılan materialdır və ondan daim istifadə etmək olar. Buna gorə bir tərəfdən sevindirici haldı ki, minimum bunu etmək olar.İstehsal sahələri də çalışmalıdı ki, maxsimum dərəcədə istehsalda şüşədən istifadə etsin. Əgər nəzər yetirmisinizsə,muasir tikililərin əksəriyyəti şüşədən hazırlanır və bu əyani bir subutdur ki, şüşə texnologiyası muasir dovrun tələblərinə cavab verir. Ona gorə plastik kutlələrin yəni tullantılarının bir qismini ən azından okean və dənizlərə atılmasının qarşısını almaq olar.
Plastmas və polimer birləşmələr ancaq soyuq suaların və maddələrin saxlanması ilə əlaqədar işləndiyinə görə temperaturun müsbət istiqamətdə dəyişməsi həmin polimer qablarda kimyəvi reaksiyaların getməsinə və zərərli maddələrin yaranmasına səbəb olur. Bu qablarda su və digər maddələri uzun müddət saxlamaq zərərli olduğundan bu qablardan istifadə etmək məqsədə uyğun deyildir. Odur ki, plastik və plasmas qabların ətraf mühitə və insanlara vurduğu zərərli təsirləri nəzərə alsaq onda onların tullantılarının sayının azaldılması həmişə diqqət mərkəzində olmalıdır. Plastik və plasmas qabların ətraf mühitə və insana mənfi təsirinin azaldılmasının təmin etmək üçün istərdik ki, bu qabların istehsalı dayandırılsın və yaxud azalsın. Onlardan istifadə mümkün qədər məhdudlaşdırılsın və onların yerinə şüşə qablardan istifadə edilsin.Onları yanan zaman zəhərli maddələr əmələ gəldiyindən onların yandırılması xüsusi onlar üçün ayrılmış yerdən və nəzarət altında görülsün. Bu qabların ətraf aləmə yayılmasını qarşısını almaq üçün onların topalanması məqsədilə xüsusi qablar və yerlər ayrılsın və onlar lazımi yerlərə nəzarəti altında daşınması təmin edilsin. Plastik su qabları plastik torbalar massimum dərəcədə az istifadə edilsin və gələcəkdə də biz kollec daxilində plastik su qablarının və plastik torbalarının toplanması saxlanması və daşınmasını müntəzəm olaraq nəzarət altında saxlayacayıq.