Prognozlash usullari Formalizatsiyalash Evristik Oddiy ekstrapolyatsiya
O’tacha darajalar sirg’alishi
Eksponentsial tekislash
Eng kichik kvadratlar
Modellashtirish
Statistik modellashtirish
Ekspert baholash
Mantiqiy
Prognozlash usullari
Ekspert (lotincha «tajribali») amalga oshiradigan ekspertiza jarayoni uch bosqichdan iborat:
Ekspertizaga tayyorlanish.
Ekspertlar bilan so‘rov o‘tkazish.
So‘rov natijalarini qayta ishlash.
Ekspertlarning o‘zlari ikkinchi bosqichda qatnashadilar.
Tayyorgarlik ishi uch qismdan iborat:
Savol shakli va mazmunini belgilash.
Savollarni tuzish.
Ekspertlarni shaxsan tanlash va jalb etish.
So‘rov shakllari: intervyu olish, muloqot, yig‘ilish, g‘oyalarni tanlash, o‘yinlar o‘tkazish, anketa tuzish va Delfi usuli.
So‘roqlar individual yoki guruhlarda, yuzma-yuz va sirtdan o‘tkazish mumkin.
Ekonometrik tenglamalar tizimi uch xilga bo‘linadi:
a) Tizimga bir-biri bilan bog‘lanmagan tenglamalar kiradi. Har biri alohida yechilib, umumiy modelning bir qismi bo‘lib qoladi;
b) tizimga bir-biri bilan bog‘langan statistik xususiyatga ega bo‘lgan tenglamalar kiradi.
Masalan, ishlab chiqarilgan mahsulotga bir nechta omillar, ya’ni ishchilar soni va asosiy fondlar o‘z ta’sir kuchini ko‘rsatadilar. O‘z navbatida, ishchilar soni aholi soni bilan va asosiy fondlar miqdori kapital qo‘yilmalar bilan bog‘langan.
Buning natijasida ekonometrik tenglamalar tizimi quyidagi ko‘rinishda yozilishi mumkin:
Y = f (OPF, PPP),
PPP = f(L),
OPF = f (KK),
bu yerda Y - asosiy ko‘rsatkich, PPP- ishchilar soni, OPF - asosiy fondlar hajmi, L- aholi soni, KK - kapital qo‘yilmalar.
