Psixologik maslahat

YOSH PSIXOLOGIYASI BOLALAR TARAQQIYOTI MUAMMOLARI BO‘YICHA MASLAHAT BERISHNING NAZARIY ASOSI SIFATIDA

Aniq m aslahat berish vazifalarini yechishda L.S.Vigotskiy maktabi psixologlarining bola psixikasi individual taraqqiyoti muammolari b o ‘yicha umumiy fikrlaridan foydalanish mumkin. Bularga qisqacha t o ‘xtalib o ‘tamiz.
Irsiyat va m u h i t n in g t a ’s ir in ig in a t a n o lad ig an G ‘a rb qarashlaridan farqli ravishda sobiq shokro yosh psixologiyasida bola psixik taraqqiyoti jaray o n i tahlilida, taraqqiyotning sharoiti, harakatga keltiruvchi kuchlari, manbalari ham e ’tiborga olinadi. Psixik faoliyatning individual shakllari bola insoniyat tajribasini o ‘zlashtirish jarayoni asosida vujudga keladi. Ana shu tajribani

• 
  ‘zlashtirish bolaning faol faoliyatidan - m uloqotdan, o ‘yindan, o'qishdan tashqarida boMishi mumkin emas.
  

Individual m aslahat berish faoliyati psixologik tekshiruv, bola
taraqqiyotini aniqlash va yordam dasturini tuzish bilan bog‘liq. Bu sohaga psix o lo g ik o ld in d an aytish, tu zatish va b o sh q a tushunchalar kiradi. Hozirgi zamon psixologiyasida psixologik tashxis (diagnoz) tushunchasi eng kam ishlangan tushunchalardan biri bo‘lib, aniq asosga ham ega emas.
Psixologik diagnostika - bu maxsus m etodlar yordam ida individning psixologik xususiyatlarini aniqlash sifatida qaraladi. Sobiq sho‘ro psixologiyasida L.S.Vigotskiy birinchi marta psixologik tashxis ( diagnoz)ning mohiyati haqidagi masalani ko‘tarib chiqdi. Vigotskiy psixologik tashxis markaziga hech qachon salbiy yoki kasalmandlik ko‘rinishlarini, taraqqiyotda normadan chetga chiqish mavjud bo'lsa h a m q o ‘ymagan. Tashxis h ar doim shaxsning murakkab tuzilishini ko‘zda tutm og‘i lozim.
Taraqqiyotni ilmiy tom ondan oldindan aytib berish masalasi b o ‘yicha ham Vigotskiy umumiy, lekin hozirgi kunda ham o ‘z ahamiyatini yo‘qotm agan fikrlarni aytib o4 gan. Psixologik oldindan
aytib berishning zaruriy sifatlari deb Vigotskiy a lo h id a davrlarga bolin g an l ik , ketma-ket yosh bosqichlarida kenglik va xilma-xil xarakterlarni ko‘rsatadi.
M aslahat berish amaliyotida shartli-variantli old in d an aytish haqida ham to ‘xtalib o‘tish mumkin. Shartli-variantli oldindan aytish deganda, harxil sharoitlami amalga oshirganda bola taraqqiyotining kcyingi davrida mumkin b o ‘lgan variantlarni tushunam iz .
Boshqacha so‘zlar bilan aytganda, u yoki bu n o q u lay sharoitlar saqlanganida, yoki olinganida bolani qanday psixik taraqqiyot kutishi aytib beriladi.
Individual maslahat berishning m uhim am aliy qism i sifatida L.S.Vigotskiy psixologik-pedagogik tavsiyalar berishni k o ‘zda tutadi. T a v s iy a n o m a l a r tuzishda m a s l a h a t s o ‘ rab m u r o j a a t qilgan o‘qituvchiga yoki ota-onaga ulardan olingan m a ’lum otni mavhum , noaniq va mazmunsiz m aslahatlar bilan o'zlariga qaytarishdan saqlanish kerak. Shunday qilib, bola taraqqiyotining yosh-psixologik
xarakteristikasini quyidagi 3 asosiy tarkibiy qism larni tahlil qilib, hosi! qilish mumkin:

• 
  taraqqiyot ijtimoiy vaziyatini (kimlar bilan gaplashadi, oilada kattalar bilan va tengdoshlar bilan o ‘zaro m unosabat xarakteri) baholash;
  
• 
  berilgan yosh uchun m u h im faoliyat turining taraqqiyoti darajasi (o'yin, o ‘qish, rasm chizish va boshqalar), yosh normalariga mosligi;
  
• 
  o ‘z - o ‘zini anglash bola psixik taraqqiyotining bilish va shaxsiy hissiy sohalarida berilgan yoshga mansub o ‘zgarishlarni aniqlash. Lekin bu tavsiyanoma bola um um iy taraqqiyotining ilgarigi o ‘sishisiz yetarli emas, shuning uchun uning tarixiy taraqqiyotiga katta e ’tibor berish kerak. Bolalar p s ix o lo g i o ‘z ishida o ‘q i tu v c h i l a r , patopsixologlar, psixoterapevtlar yoki defektologlar bilan hamkorlikda ishlab, o ‘zining maslahat berish vazifalarini bajarishi kerak. Ular bola tarbiyasi va taraqqiyot sharoitlarini har tom onlam a tahlil qilish, uning shaxsi va bilish faoliyatida yosh va individual xususiyatlarini aniqlash, shartli-variantli o ld in d a n aytib berishlarni tuzish va psixologik-pedagogik tavsiyanomalar tuzish bilan b o g l iq d i r .