Psixologiyasi. Pedagogik psixologiya

psixologi
G.Ay- 
zenk (1916—1997) intellekt 80% ga naslning va 20% ga muhitning 
ta’siri bilan belgilanadi, deb hisoblaydi.
Avstriyalik psixolog Z.Freyd shaxsning asosi insonning 
ma’naviy hayotini instinktiv sohasi va jamiyat talablari o‘rtasida- 
gi nizodan iborat bo‘lgan tuzilmaviy nazariyasini yaratdi. U har 
bir inson oqibatda «Boshqa Men» va «U» nazorati ostida turadi- 
gan tug‘ma jinsiy mayl bilan tug‘iladi, deb hisoblaydi. «U» — bu 
taqiqlar ta’siri ostida o‘zidan «Men»ning kichkina bo‘lagini ajra- 
tadigan ichki psixik instansiya. «Boshqa Men» — insoniy maylni 
cheklovchi instansiya. Demak, «Men»ga «U» va «Boshqa Men» 
bosim o‘tkazadi. Bu rivojlanishning ikkita omili sxemasi.
85

---

Psixologlar egizaklarni kuzatgancha va olingan natijalarni 
taqqoslagancha rivojlanish jarayoniga biologik va ijtimoiy omil- 
larning ta’sirini aniqlay oldilar. Bu usulni egizaklar usuli deb 
nomladilar. D.B.Elkonin ko‘rsatdiki, metodologik nuqtayi na- 
zardan egizaklar tadqiqotida jiddiy nuqson bor: nasliy fond 
muammolari aynanlik yoki aynan emaslik nuqtayi nazaridan, 
muhitli ta’sir muammosi esa hamisha aynanlik nuqtayi nazari­
dan ko‘rib chiqiladi. Biroq egizaklar tarbiyalanadigan bitta (bir 
xil) ijtimoiy muhit mavjud emas — bola muhitning qanday ele- 
mentlari bilan o‘zaro faol harakat qilishini, albatta, inobat- 
ga olish zarur. Shu sabab ishonchli natija olish uchun ikki no- 
ma’lumli tenglama bolgan vaziyatlarni tanlash kerak. Shundan 
xulosa kelib chiqadi, ushbu usul yordamida rivojlanish muam­
molari emas, balki individual farqlar o‘rganilishi mumkin.
Mavzuni mustahkamlash uchun nazorat savollari:
1. Bolalar psixologiyasi predmeti.
2. Bolalar psixologiyasining metodlari.
3. Bolalar psixologiyasi fanida kuzatishning qanday turlari 
qollaniladi?
4. A.Gezzelning yetilish nazariyasida tadqiqot metodlari qay­
silar?
5. K.Byulerning 3 bosqichli nazariyasida tadqiqot metodlari 
qaysilar?