Pul, kredit va banklar

 
9.5. Tijorat krediti 
Tijorat  krediti  –  kreditning  boshqa  turlariga  nisbatan  tarixan  juda 
qadimda  paydo  bo’lgan.  Uning  vujudga  kelishi  bevosita  tovarlarni  ishlab 
chiqarish  va  ularning  realizatsiyasi  bilan  chambarchas  bog’liqdir.  Tijorat 
kreditining ob’ekti bo’lib – savdo kapitali hisoblanadi. 
Tijorat  krediti  sotuvchi  tomonidan  sotib  olingan  tovarlarning  to’lovini 
ma’lum  muddatga  kechiktirish  orqali  amalga  oshiriladi.  Xalqaro  bank 
amaliyotida  ushbu  kreditni  vekselli  kredit  sifatida  ta’kidlaydi.  Veksel  tijorat 
kreditining  “quroli”  hisoblanib,  asosan  barcha  tijorat  kreditlari  veksel 
                                                           
48
 Lavrushin O.I. Bankovskie delo. –M.: “F i S.”, 2005. –S. 486. 
49
 Neshitoy A.S. Finansi i kredit. –M.: “Birja i banki”, 2006. –S. 571. 
50
 Mo’minova E.A. “Tijorat banklarida ipoteka krediti risklarini samarali boshqarish masalalari” i.f.n. darajasini 
olish bo’yicha tayyorlangan dissertatsiya ishi. –T.: 2010. 

---

yordamida amalga oshiriladi. Bunda sotib oluvchi korxona sotuvchidan olgan 
tovarlar  yoki  ko’rsatgan  xizmatlari  uchun  unga  vekselni  taqdim  etadi. 
Veksellar  odatda  ma’lum  muddatlarga  (3  oy,  6  oy  va  12  oy)  sotib  oluvchi 
tomonidan  chiqarilgan  bo’lib,  sotuvchi  vekselda  ko’rsatilgan  muddat  etib 
kelganda uni bankka topshirish asosida asosiy summani va unga hisoblangan 
qo’shimcha foiz to’lovini olish huquqiga ega bo’ladi.  
Ayrim  iqtisodiy  adabiyotlarda  tijorat  kreditini  xo’jalik  krediti  sifatida 
ham yuritishadi. Buning sababi shundaki, tijorat kredit bilan bog’liq iqtisodiy 
jarayonlar  xo’jalik  yurituvchi  sub’ektlar  o’rtasida  amalga  oshirilib,  ushbu 
kredit turi kreditor – korxona tomonidan tovar yoki pul ko’rinishida berilishi 
mumkin.  Tijorat  kreditida  kreditning  ob’ekti  tovarlar  hisoblanib,  tovarlarga 
to’lovlarni  kechiktirish  yo’li  bilan  veksel  asosida  beriladi.  Pul 
ko’rinishidagisida  kreditning  ob’ekti  qiymat  hisoblanadi,  bu  kredit 
korxonaning  ixtiyoridagi  vaqtinchalik  foydalanilmaydigan  pul  mablag’lari 
hisobidan  beriladi.  Tijorat  krediti  tovar  yoki  pul  ko’rinishida  berilishidan 
qat’iy nazar, bank kreditiga nisbatan juda qisqa muddatlarga beriladi.